.
- Στο έργο σου υπάρχουν θέματα που έρχονται και επανέρχονται; Ποια είναι τα δικά σου λάιτ μοτίφ;
- Το αίνιγμα της ομορφιάς σε σχέση με την αλήθεια. Αυτό είναι ένα αίνιγμα που κληροδοτείται σε όλους τους Ελληνες και διατρέχει τον πολιτισμό μας. Είναι ένα μεγάλο αίνιγμα αυτό. Γιατί ο ελληνικός πολιτισμός εκφράζει αυτό που ονομάζουμε ομορφιά; Γιατί η δική του αλήθεια εκφράζεται μέσα από την ομορφιά; Και επίσης, κάτι που φανερώθηκε στην τελετή έναρξης και ανήκει στον ελληνικό πολιτισμό, η συγκινησιακή ενεργοποίηση του θεατή απέναντι στην ελληνική δημιουργία της τέχνης είναι καθαρά ερωτική διαδικασία. Ολα τα στόματα είναι στόματα για φίλημα. Αυτή είναι η πόρτα που ανοίγει στο θεατή για να κολυμπήσει μέσα στο αίνιγμα της ζωής, που είναι πάντα το θέμα της τέχνης. Είναι πάντα μια δίοδος ερωτική. (...)
- Σε αυτές τις πτυχές της δημιουργικότητάς σου, η ομοφυλοφιλία σου έπαιξε ρόλο;
- Ημουν πάντοτε ένας καλλιτέχνης που εξερευνούσε την προσωπική του σύνδεση με τη ζωή και κυρίως την ερωτική του σύνδεση με τη ζωή. Δηλαδή καταλάβαινα πάντα τη ζωή μέσα από τον έρωτα. Και καθοριστικά η ποιότητα και το είδος της σεξουαλικής μου ζωής οδηγούσε τη δημιουργικότητά μου. Και εξάλλου είναι γνωστό ότι οι ομοφυλόφιλοι μέσα στην κοινωνία εκφράζονται μέσα από την τέχνη για λογαριασμό όλων των ανθρώπων. Η τέχνη είναι ένας είδος τεκνοποιίας των ομοφυλόφιλων.
- Ημουν πάντοτε ένας καλλιτέχνης που εξερευνούσε την προσωπική του σύνδεση με τη ζωή και κυρίως την ερωτική του σύνδεση με τη ζωή. Δηλαδή καταλάβαινα πάντα τη ζωή μέσα από τον έρωτα. Και καθοριστικά η ποιότητα και το είδος της σεξουαλικής μου ζωής οδηγούσε τη δημιουργικότητά μου. Και εξάλλου είναι γνωστό ότι οι ομοφυλόφιλοι μέσα στην κοινωνία εκφράζονται μέσα από την τέχνη για λογαριασμό όλων των ανθρώπων. Η τέχνη είναι ένας είδος τεκνοποιίας των ομοφυλόφιλων.
- Δηλαδή η ομοφυλοφιλία σου έχει σταθεί καύσιμο για την τέχνη;
- Ναι, όπως και αν ήμουν ετεροφυλόφιλος, η ερωτική ζωή μου θα ήταν πάλι καύσιμο. Νομίζω ότι έχει καθορίσει το χρώμα, το ύφος, τον τόνο. Η ερωτική μου ζωή στην πόλη που ζω, τον καιρό που ζω, κινήθηκε σε πολλούς υπόγειους δρόμους προκειμένου να ανθίσει και αυτό με έκανε να δω τη ζωή από την ανάποδη, άρα να έχω μια πιο πλήρη αντίληψη της ζωής. Αν για κάτι ευγνωμονώ τη φύση μου είναι επειδή με οδήγησε να περπατήσω σε λασπωμένους δρόμους που μου αποκάλυψαν πολλά. Ώρες-ώρες, νομίζω ότι έχω την αρετή των ταξιτζήδων· έχω μια αταξική προσέγγιση στη ζωή, γιατί κινήθηκα σε χώρους που φλέρταρα έντονα με το περιθώριο. Και μόνο αν δεις τα πράγματα και από την ανάποδη μπορείς να πεις ότι έχεις μια πλήρη αντιμετώπιση. Και γι' αυτό είμαι πολύ χαρούμενος και περήφανος.
- Ναι, όπως και αν ήμουν ετεροφυλόφιλος, η ερωτική ζωή μου θα ήταν πάλι καύσιμο. Νομίζω ότι έχει καθορίσει το χρώμα, το ύφος, τον τόνο. Η ερωτική μου ζωή στην πόλη που ζω, τον καιρό που ζω, κινήθηκε σε πολλούς υπόγειους δρόμους προκειμένου να ανθίσει και αυτό με έκανε να δω τη ζωή από την ανάποδη, άρα να έχω μια πιο πλήρη αντίληψη της ζωής. Αν για κάτι ευγνωμονώ τη φύση μου είναι επειδή με οδήγησε να περπατήσω σε λασπωμένους δρόμους που μου αποκάλυψαν πολλά. Ώρες-ώρες, νομίζω ότι έχω την αρετή των ταξιτζήδων· έχω μια αταξική προσέγγιση στη ζωή, γιατί κινήθηκα σε χώρους που φλέρταρα έντονα με το περιθώριο. Και μόνο αν δεις τα πράγματα και από την ανάποδη μπορείς να πεις ότι έχεις μια πλήρη αντιμετώπιση. Και γι' αυτό είμαι πολύ χαρούμενος και περήφανος.
Δημήτρης Παπαϊωάννου (10%, νο 6)
.
Η γοητεία της αναβίωσης
ΝΑΤΑΣΣΑ ΧΑΣΙΩΤΗ (ΤΟ ΒΗΜΑ, 8/6/2008)
Εχει μεγάλο ενδιαφέρον, σχεδόν δεκαπέντε χρόνια μετά την πρώτη παράσταση της Μήδειας του Δημήτρη Παπαϊωάννου να αναλύσει κανείς τα συναισθήματά του βλέποντας την ελαφρά παραλλαγμένη επανάληψη του ίδιου έργου. Εκτός από τη νοσταλγία για την εποχή που πέρασε - το παρελθόν συνήθως το βλέπουμε λίγο ως κάποιον, προσωπικό ή συλλογικό, χαμένο «χρυσόν αιώνα» - δεν μπορεί παρά να συνειδητοποιήσει τα όνειρα και τα οράματα μιας άλλης εποχής, για τον χορό εν προκειμένω. Οι πιο «στολισμένες» και πιο πλούσιες παραστάσεις της εποχής μαρτυρούν την παροδική εύνοια μιας κοινωνικοοικονομικής συγκυρίας προς την τέχνη αυτή. Οι ίδιες αυτές παραστάσεις έκαναν κάποιους να μιλούν για «άνθηση του χορού» στην Ελλάδα. Αν μη τι άλλο, ήταν η πρώτη φορά που κινητοποιήθηκε ένα κοινό το οποίο δεν προερχόταν αμιγώς από την κοινότητα του χορού, προς τις χορευτικές παραστάσεις, και μεγάλο μέρος αυτής της θετικής αλλαγής οφείλεται στον Δημήτρη Παπαϊωάννου.
Στη νέα εκδοχή της Μήδειας οι αλλαγές που έχουν επέλθει δεκαπέντε χρόνια μετά δεν άλλαξαν πολύ το έργο-σταθμό στην καριέρα του δημιουργού του: πιο συγκεκριμένα, το γυμνό δεν κρύβεται πλέον πίσω από τα μισόλογα του σεντονιού, η Μήδεια είναι πιο βίαιη προς τον Ιάσονα με σωματικές επιθέσεις, οι χορευτές που ερμηνεύουν τους βασικούς ρόλους είναι άλλης γενιάς και εκπαίδευσης, και οι κινήσεις τους πιο «δεξιοτεχνικές». Από την άλλη, και παρά την καλή σκηνική παρουσία των «νέων», το δίδυμο Αγγελικής Στελλάτου και Δημήτρη Παπαϊωάννου είχε ένα ειδικό βάρος που δεν επαναλαμβάνεται εύκολα. Μία ακόμη αλλαγή είναι ο «Σκύλος», που στη νέα εκδοχή θυμίζει τον υπηρέτη του Δράκουλα, και κάνει τον θεατή να αναρωτιέται αν μια άλλη αναβίωση είναι στα σκαριά. Ο Δράκουλας ούτως ή άλλως υπήρξε καλλιτεχνικά η ναυαρχίδα της μέχρι σήμερα εργογραφίας του Παπαϊωάννου, που προτίμησε να μην ακολουθήσει τα μονοπάτια όπου οδηγούσε η σκηνοθεσία και δραματουργία αυτής της επικών διαστάσεων παράστασης.
Πέρα από ερμηνευτικές και εικαστικές αρετές, η τωρινή Μήδεια είχε απαράλλακτη την ατμόσφαιρα μιας ερωτικής μυστικότητας και μιας συνενοχής αλλοτινής, και όχι απαραίτητα ανάμεσα σε «στρέιτ» ζευγάρια. Δεκαπέντε χρόνια πριν, η γκέι αρτ δεν έχαιρε της ίδιας αποδοχής και ανεκτικότητας με τη σημερινή εποχή, γεγονός το οποίο δεν έθιξε άμεσα ούτε ήρθε σε ρήξη ο σκηνοθέτης/χορογράφος της Μήδειας. Απεναντίας, δημιούργησε εικόνες που το κοινό μπορούσε να προσλάβει εύκολα ως «ελληνική κληρονομιά», ταυτίζοντάς τες όχι με τη ζωή μιας υπαρκτής και ολοζώντανης κοινωνικά κοινότητας, αλλά με πολιτισμικά σύμβολα του προδικτατορικού, γόνιμου καλλιτεχνικά παρελθόντος, όπως ο Τσαρούχης και ο Χατζιδάκις. Το κλίμα νοσταλγίας και σεβασμού στο παρελθόν δημιούργησε μια σχέση εμπιστοσύνης με το διστακτικό να ενστερνιστεί μεγάλες καινοτομίες ελληνικό κοινό. Ταυτόχρονα όμως, και χωρίς να το αντιλαμβάνεται, το ίδιο κοινό αποδέχθηκε στοιχεία ήπια δοσμένα και συμβατά με το θέμα, όπως για παράδειγμα το σφύριγμα-κάλεσμα (ή ως έκφραση θαυμασμού) για να κατέβει η γυναίκα-ερωμένη (Γλαύκη), ως μονοδιάστατη έκφραση μιας ετεροφυλόφιλης σχέσης, ενώ το ίδιο εύρημα μπορούσε κάλλιστα να αναφέρεται σε κώδικα ερωτοτροπίας προς έναν άνδρα. Ηρωας για γκέι και στρέιτ ομάδες πληθυσμού, σταρ χάρη στην ικανότητά του να μην προκαλεί καλλιτεχνικές και κοινωνικές ρήξεις, ο Δημήτρης Παπαϊωάννου δημιούργησε μια σχέση αλληλεξάρτησης με το κοινό του: από τη μια το οδήγησε σε μονοπάτια ενός τρόπου ζωής που επέμενε - φανερά τουλάχιστον - να αγνοεί ή/και να μην αποδέχεται, από την άλλη έπαιξε μπροστά του - με τρόπο που δεν έθιξε τον συντηρητισμό - ένα θέατρο όπου οι ρόλοι του ερωτικού αντικειμένου μπορούσαν άριστα να παιχτούν από γυναίκες και άνδρες. Με πολύ δυνατή σκηνική παρουσία ο ίδιος, μάγεψε παλιότερα το κοινό, παρέμεινε μακριά από το μπαρόκ πείραμα του Δράκουλα που φόβισε τους οπαδούς του, και ποντάρισε σε μια νοσταλγική, συναισθηματική έκφραση της σεξουαλικής ταυτότητας, με έμφαση στην ωραιοποίηση.
Είναι εξαιρετική ιδέα το ανέβασμα της Μήδειας και πάλι, και από τη στήλη αυτή έχει σαφώς διατυπωθεί η πρόταση να γίνουν και άλλες αναβιώσεις της «χρυσής εποχής» της δεκαετίας του '90, για να φανούν ξεκάθαρα τα ίχνη της διαδρομής του χορού και των εκπροσώπων του από τότε μέχρι σήμερα που περιθωριοποιήθηκε και πάλι, παρά τις μεγάλες εξαγγελίες και τα πολλαπλά συμβούλια και επιτροπές. Είναι καλό και για τον ίδιο τον Δημήτρη Παπαϊωάννου που μπορεί πλέον, αντί να μεταμφιέζει τους χορευτές του - συμβολικά - σε femmes fatales, να προχωρήσει, από τη θέση που βρίσκεται τώρα, σε ακόμη πιο τολμηρές εξιστορήσεις.
Η γοητεία της αναβίωσης
ΝΑΤΑΣΣΑ ΧΑΣΙΩΤΗ (ΤΟ ΒΗΜΑ, 8/6/2008)
Εχει μεγάλο ενδιαφέρον, σχεδόν δεκαπέντε χρόνια μετά την πρώτη παράσταση της Μήδειας του Δημήτρη Παπαϊωάννου να αναλύσει κανείς τα συναισθήματά του βλέποντας την ελαφρά παραλλαγμένη επανάληψη του ίδιου έργου. Εκτός από τη νοσταλγία για την εποχή που πέρασε - το παρελθόν συνήθως το βλέπουμε λίγο ως κάποιον, προσωπικό ή συλλογικό, χαμένο «χρυσόν αιώνα» - δεν μπορεί παρά να συνειδητοποιήσει τα όνειρα και τα οράματα μιας άλλης εποχής, για τον χορό εν προκειμένω. Οι πιο «στολισμένες» και πιο πλούσιες παραστάσεις της εποχής μαρτυρούν την παροδική εύνοια μιας κοινωνικοοικονομικής συγκυρίας προς την τέχνη αυτή. Οι ίδιες αυτές παραστάσεις έκαναν κάποιους να μιλούν για «άνθηση του χορού» στην Ελλάδα. Αν μη τι άλλο, ήταν η πρώτη φορά που κινητοποιήθηκε ένα κοινό το οποίο δεν προερχόταν αμιγώς από την κοινότητα του χορού, προς τις χορευτικές παραστάσεις, και μεγάλο μέρος αυτής της θετικής αλλαγής οφείλεται στον Δημήτρη Παπαϊωάννου.
Στη νέα εκδοχή της Μήδειας οι αλλαγές που έχουν επέλθει δεκαπέντε χρόνια μετά δεν άλλαξαν πολύ το έργο-σταθμό στην καριέρα του δημιουργού του: πιο συγκεκριμένα, το γυμνό δεν κρύβεται πλέον πίσω από τα μισόλογα του σεντονιού, η Μήδεια είναι πιο βίαιη προς τον Ιάσονα με σωματικές επιθέσεις, οι χορευτές που ερμηνεύουν τους βασικούς ρόλους είναι άλλης γενιάς και εκπαίδευσης, και οι κινήσεις τους πιο «δεξιοτεχνικές». Από την άλλη, και παρά την καλή σκηνική παρουσία των «νέων», το δίδυμο Αγγελικής Στελλάτου και Δημήτρη Παπαϊωάννου είχε ένα ειδικό βάρος που δεν επαναλαμβάνεται εύκολα. Μία ακόμη αλλαγή είναι ο «Σκύλος», που στη νέα εκδοχή θυμίζει τον υπηρέτη του Δράκουλα, και κάνει τον θεατή να αναρωτιέται αν μια άλλη αναβίωση είναι στα σκαριά. Ο Δράκουλας ούτως ή άλλως υπήρξε καλλιτεχνικά η ναυαρχίδα της μέχρι σήμερα εργογραφίας του Παπαϊωάννου, που προτίμησε να μην ακολουθήσει τα μονοπάτια όπου οδηγούσε η σκηνοθεσία και δραματουργία αυτής της επικών διαστάσεων παράστασης.
Πέρα από ερμηνευτικές και εικαστικές αρετές, η τωρινή Μήδεια είχε απαράλλακτη την ατμόσφαιρα μιας ερωτικής μυστικότητας και μιας συνενοχής αλλοτινής, και όχι απαραίτητα ανάμεσα σε «στρέιτ» ζευγάρια. Δεκαπέντε χρόνια πριν, η γκέι αρτ δεν έχαιρε της ίδιας αποδοχής και ανεκτικότητας με τη σημερινή εποχή, γεγονός το οποίο δεν έθιξε άμεσα ούτε ήρθε σε ρήξη ο σκηνοθέτης/χορογράφος της Μήδειας. Απεναντίας, δημιούργησε εικόνες που το κοινό μπορούσε να προσλάβει εύκολα ως «ελληνική κληρονομιά», ταυτίζοντάς τες όχι με τη ζωή μιας υπαρκτής και ολοζώντανης κοινωνικά κοινότητας, αλλά με πολιτισμικά σύμβολα του προδικτατορικού, γόνιμου καλλιτεχνικά παρελθόντος, όπως ο Τσαρούχης και ο Χατζιδάκις. Το κλίμα νοσταλγίας και σεβασμού στο παρελθόν δημιούργησε μια σχέση εμπιστοσύνης με το διστακτικό να ενστερνιστεί μεγάλες καινοτομίες ελληνικό κοινό. Ταυτόχρονα όμως, και χωρίς να το αντιλαμβάνεται, το ίδιο κοινό αποδέχθηκε στοιχεία ήπια δοσμένα και συμβατά με το θέμα, όπως για παράδειγμα το σφύριγμα-κάλεσμα (ή ως έκφραση θαυμασμού) για να κατέβει η γυναίκα-ερωμένη (Γλαύκη), ως μονοδιάστατη έκφραση μιας ετεροφυλόφιλης σχέσης, ενώ το ίδιο εύρημα μπορούσε κάλλιστα να αναφέρεται σε κώδικα ερωτοτροπίας προς έναν άνδρα. Ηρωας για γκέι και στρέιτ ομάδες πληθυσμού, σταρ χάρη στην ικανότητά του να μην προκαλεί καλλιτεχνικές και κοινωνικές ρήξεις, ο Δημήτρης Παπαϊωάννου δημιούργησε μια σχέση αλληλεξάρτησης με το κοινό του: από τη μια το οδήγησε σε μονοπάτια ενός τρόπου ζωής που επέμενε - φανερά τουλάχιστον - να αγνοεί ή/και να μην αποδέχεται, από την άλλη έπαιξε μπροστά του - με τρόπο που δεν έθιξε τον συντηρητισμό - ένα θέατρο όπου οι ρόλοι του ερωτικού αντικειμένου μπορούσαν άριστα να παιχτούν από γυναίκες και άνδρες. Με πολύ δυνατή σκηνική παρουσία ο ίδιος, μάγεψε παλιότερα το κοινό, παρέμεινε μακριά από το μπαρόκ πείραμα του Δράκουλα που φόβισε τους οπαδούς του, και ποντάρισε σε μια νοσταλγική, συναισθηματική έκφραση της σεξουαλικής ταυτότητας, με έμφαση στην ωραιοποίηση.
Είναι εξαιρετική ιδέα το ανέβασμα της Μήδειας και πάλι, και από τη στήλη αυτή έχει σαφώς διατυπωθεί η πρόταση να γίνουν και άλλες αναβιώσεις της «χρυσής εποχής» της δεκαετίας του '90, για να φανούν ξεκάθαρα τα ίχνη της διαδρομής του χορού και των εκπροσώπων του από τότε μέχρι σήμερα που περιθωριοποιήθηκε και πάλι, παρά τις μεγάλες εξαγγελίες και τα πολλαπλά συμβούλια και επιτροπές. Είναι καλό και για τον ίδιο τον Δημήτρη Παπαϊωάννου που μπορεί πλέον, αντί να μεταμφιέζει τους χορευτές του - συμβολικά - σε femmes fatales, να προχωρήσει, από τη θέση που βρίσκεται τώρα, σε ακόμη πιο τολμηρές εξιστορήσεις.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου