ΕΝΔΥΕΣΘΑΙ - Για ένα Μουσείο Πολιτισμού του Ενδύματος
Μουσείο Μπενάκη, Κτήριο οδού Πειραιώς
4 Μαρτίου – 30 Απριλίου 2010
Η συλλογή
Το Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα διοργανώνει την άνοιξη του 2010 έκθεση με τίτλο «Ενδύεσθαι – Για ένα Μουσείο Πολιτισμού του Ενδύματος». Η έκθεση βασίζεται στην ενδυματολογική συλλογή του Πελοποννησιακού Λαογραφικού Ιδρύματος «Β. Παπαντωνίου». Η συλλογή αυτή, προϊόν της συλλεκτικής φιλοσοφίας της Προέδρου του Ιδρύματος, ενδυματολόγου Ιωάννας Παπαντωνίου, αποτελείται από μεγάλο αριθμό μουσειακών ενδυμάτων από τον 18ο έως τον 21ο αιώνα και καλύπτει όλη αυτή την περίοδο της εξέλιξης της μόδας στην Ευρώπη. Με το εύρος των αντικειμένων που περιλαμβάνει, η συλλογή σκιαγραφεί τους διαφορετικούς ενδυματολογικούς κώδικες που επικράτησαν το χρονικό αυτό διάστημα στο δυτικό κόσμο, ενώ ταυτόχρονα προεκτείνεται και σε πολιτισμούς άλλων ηπείρων. Στη συλλογή συμπεριλαμβάνονται και αριστουργήματα σχεδιαστών παγκόσμιας εμβέλειας, όπως των Mariano Fortuny, Paul Poiret, Jeanne Lanvin, Christian Dior, Jean-Paul Gaultier, John Galliano κ.ά., αλλά και Ελλήνων σχεδιαστών με διεθνή ακτινοβολία, όπως των Γιάννη Ευαγγελίδη, Jean Dessès, James Galanos, George Stavropoulos, Γιάννη Τσεκλένη, Ντίμη Κρίτσα, Νίκου-Τάκη, Σοφίας Κοκοσαλάκη κ.ά.
Για ένα Μουσείο Πολιτισμού του Ενδύματος
Με την παρουσίαση της μοναδικής για τα ελληνικά δεδομένα συλλογής αυτής η έκθεση φιλοδοξεί να αναδείξει την ανάγκη δημιουργίας και στην Ελλάδα ενός Μουσείου Πολιτισμού του Ενδύματος. Για το σκοπό αυτό η έκθεση, πέρα από την παρουσίαση συλλεκτικών ενδυμάτων, θίγει και το θέμα των διαφορετικών λειτουργιών του ενδύματος –προστασία από τις καιρικές συνθήκες, αιδώς, υπογράμμιση της σεξουαλικότητας, στολισμός του ανθρώπινου σώματος, μεταμφίεση, καταγραφή πολιτισμικής, κοινωνικής ή ατομικής ταυτότητας, καλλιτεχνική δημιουργία κ.λπ.– αλλά και των διαφορετικών ερμηνειών του από την επιστήμη της ενδυματολογίας.
Η ενδυματολογική έρευνα
Ενδυματολογία είναι η μελέτη των ενδυμάτων από ιστορική, γεωγραφική, οικονομική, κοινωνιολογική, ψυχολογική και κατασκευαστική σκοπιά. Ένδυμα είναι καθετί με το οποίο σκεπάζουμε το σώμα ενώ ενδυμασία το σύνολο των εξωτερικών κυρίως ενδυμάτων. Πηγές της ενδυματολογικής έρευνας είναι τα ενδύματα αυτά καθεαυτά, τα γραπτά μνημεία, ο προφορικός λόγος, οι καλλιτεχνικές απεικονίσεις, τα κάθε λογής σχέδια και τα κάθε είδους φωτογραφικά και κινηματογραφικά ντοκουμέντα.
Από τη σωματογραφία στο «μη φορέσιμο»
Με βάση την ενδυματολογική έρευνα η έκθεση καλεί τον επισκέπτη να ακολουθήσει μια διαδρομή που ξεκινά από τα πτυχωτά τυλιχτά ενδύματα της αρχαιότητας και καταλήγει στην υπερβολή του «μη φορέσιμου», στη λειτουργία δηλαδή του ενδύματος ως έργου τέχνης, έτσι όπως εμφανίζεται στις επιδείξεις μόδας των πιο εμπνευσμένων σχεδιαστών της εποχής μας. Ενδιάμεσοι σταθμοί, μεταξύ άλλων, η ρωμαϊκή τουνίκα –όταν το ύφασμα που τυλιγόταν γύρω από το σώμα για να σχηματίσει τον πέπλο της αρχαιότητας κόπηκε στο κέντρο, για να περάσει το κεφάλι, και κρεμάστηκε ελεύθερα από τους ώμους– καθώς και οι χιλιάδες δρόμοι που ανοίχτηκαν από τη στιγμή εκείνη στη σύνθεση ενδυμάτων με περισσότερα του ενός κομμάτια υφάσματος. Η έκθεση, διευρύνοντας ακόμα περισσότερο αυτή τη διαδρομή και προσπαθώντας μέσα από το ένδυμα να αναδείξει τη σχέση του ανθρώπου με το σώμα και την εικόνα του, ξεκινά από τη σωματογραφία των πρωτόγονων κοινωνιών και καταλήγει στο body painting και στο τατουάζ της εποχής μας. Πρόκειται για πρακτικές σημασιολογικά τόσο πλούσιες όσο και το ένδυμα. Θέτουν τα ίδια ερωτήματα και επιδέχονται παρόμοιες ερμηνείες: Πώς εξηγείται τελικά η ανάγκη του ανθρώπου να διακοσμήσει το δέρμα του και να ντυθεί; Είναι μαγεία, προστασία ή τέχνη; έκφραση ατομική ή κοινωνική; δήλωση συγκεκριμένης ταυτότητας; ένταξη στην κοινότητα ή διάκριση από αυτή; Τα θέματα αυτά πραγματεύεται η έκθεση «Ενδύεσθαι – Για ένα Μουσείο Πολιτισμού του Ενδύματος».
Οργάνωση της έκθεσης
Το εκθεσιακό υλικό οργανώνεται γύρω από δύο διαφορετικούς άξονες, που λειτουργούν παράλληλα και συμπληρωματικά. Σύμφωνα με τον πρώτο, που αποτελεί και τον κύριο κορμό της έκθεσης, τα εκθέματα τοποθετούνται κατά χρονολογική σειρά ακολουθώντας την εξέλιξη της ιστορίας της ένδυσης από τις απαρχές της έως και τη σύγχρονη εποχή. Το ενδιαφέρον δεν εστιάζεται αποκλειστικά στον ελλαδικό χώρο αλλά εμπλουτίζεται με ενδύματα και από άλλους πολιτισμούς. Οι ενότητες που προκύπτουν είναι οι ακόλουθες:
– Σωματογραφία
– Αρχαιοελληνικό ένδυμα
– Κοπτικά ενδύματα
– Βυζαντινά – μεσαιωνικά ενδύματα
– Αναγεννησιακό ένδυμα
– Ευρωπαϊκή μόδα του 18ου αιώνα
– Δυτική μόδα του 1800
– Δυτική μόδα του 1860-1890
– Δυτική μόδα του 1900
– Δυτική μόδα του 1910-1930
– Δυτική μόδα του 1940-2010
Παράλληλα με τις παραπάνω ενότητες θα αναπτύσσεται και μια σειρά από μικρότερες ενότητες, στις οποίες τα εκθέματα θα ομαδοποιούνται ανάλογα με τη χρήση τους. Οι ενότητες αυτές θα υπογραμμίζουν το γεγονός ότι το ένδυμα, πλην των άλλων, χαρακτηρίζει και ενοποιεί συγκεκριμένες κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές ομάδες, επιτελεί διαφορετικές λειτουργίες και καλύπτει ποικίλες ανάγκες. Οι μικρότερες αυτές ενότητες, που εμπλουτίζουν το εκθεσιακό υλικό και προκαλούν με παιγνιώδη τρόπο το ενδιαφέρον του επισκέπτη, είναι οι ακόλουθες:
– Μεταμφίεση – Δρώμενα – Θέατρο
– Τελετουργικά ενδύματα – Εκκλησιαστικά άμφια
– Ενδύματα που σχετίζονται με τους σημαντικότερους σταθμούς του κύκλου της ζωής (γέννηση, παιδική ηλικία, γάμος, πένθος, κ.λπ.)
– Τοπικές φορεσιές
– Στρατιωτικές στολές και στολές εργασίας
– Αθλητική ένδυση
– Ενδύματα μιας χρήσης
– Ενδύματα που χρησιμοποιούνται για τη διαμόρφωση του σώματος ή προκαλούν την παραμόρφωσή του
– Εσώρουχα
Μουσείο Μπενάκη, Κτήριο οδού Πειραιώς
4 Μαρτίου – 30 Απριλίου 2010
Η συλλογή
Το Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα διοργανώνει την άνοιξη του 2010 έκθεση με τίτλο «Ενδύεσθαι – Για ένα Μουσείο Πολιτισμού του Ενδύματος». Η έκθεση βασίζεται στην ενδυματολογική συλλογή του Πελοποννησιακού Λαογραφικού Ιδρύματος «Β. Παπαντωνίου». Η συλλογή αυτή, προϊόν της συλλεκτικής φιλοσοφίας της Προέδρου του Ιδρύματος, ενδυματολόγου Ιωάννας Παπαντωνίου, αποτελείται από μεγάλο αριθμό μουσειακών ενδυμάτων από τον 18ο έως τον 21ο αιώνα και καλύπτει όλη αυτή την περίοδο της εξέλιξης της μόδας στην Ευρώπη. Με το εύρος των αντικειμένων που περιλαμβάνει, η συλλογή σκιαγραφεί τους διαφορετικούς ενδυματολογικούς κώδικες που επικράτησαν το χρονικό αυτό διάστημα στο δυτικό κόσμο, ενώ ταυτόχρονα προεκτείνεται και σε πολιτισμούς άλλων ηπείρων. Στη συλλογή συμπεριλαμβάνονται και αριστουργήματα σχεδιαστών παγκόσμιας εμβέλειας, όπως των Mariano Fortuny, Paul Poiret, Jeanne Lanvin, Christian Dior, Jean-Paul Gaultier, John Galliano κ.ά., αλλά και Ελλήνων σχεδιαστών με διεθνή ακτινοβολία, όπως των Γιάννη Ευαγγελίδη, Jean Dessès, James Galanos, George Stavropoulos, Γιάννη Τσεκλένη, Ντίμη Κρίτσα, Νίκου-Τάκη, Σοφίας Κοκοσαλάκη κ.ά.
Για ένα Μουσείο Πολιτισμού του Ενδύματος
Με την παρουσίαση της μοναδικής για τα ελληνικά δεδομένα συλλογής αυτής η έκθεση φιλοδοξεί να αναδείξει την ανάγκη δημιουργίας και στην Ελλάδα ενός Μουσείου Πολιτισμού του Ενδύματος. Για το σκοπό αυτό η έκθεση, πέρα από την παρουσίαση συλλεκτικών ενδυμάτων, θίγει και το θέμα των διαφορετικών λειτουργιών του ενδύματος –προστασία από τις καιρικές συνθήκες, αιδώς, υπογράμμιση της σεξουαλικότητας, στολισμός του ανθρώπινου σώματος, μεταμφίεση, καταγραφή πολιτισμικής, κοινωνικής ή ατομικής ταυτότητας, καλλιτεχνική δημιουργία κ.λπ.– αλλά και των διαφορετικών ερμηνειών του από την επιστήμη της ενδυματολογίας.
Η ενδυματολογική έρευνα
Ενδυματολογία είναι η μελέτη των ενδυμάτων από ιστορική, γεωγραφική, οικονομική, κοινωνιολογική, ψυχολογική και κατασκευαστική σκοπιά. Ένδυμα είναι καθετί με το οποίο σκεπάζουμε το σώμα ενώ ενδυμασία το σύνολο των εξωτερικών κυρίως ενδυμάτων. Πηγές της ενδυματολογικής έρευνας είναι τα ενδύματα αυτά καθεαυτά, τα γραπτά μνημεία, ο προφορικός λόγος, οι καλλιτεχνικές απεικονίσεις, τα κάθε λογής σχέδια και τα κάθε είδους φωτογραφικά και κινηματογραφικά ντοκουμέντα.
Από τη σωματογραφία στο «μη φορέσιμο»
Με βάση την ενδυματολογική έρευνα η έκθεση καλεί τον επισκέπτη να ακολουθήσει μια διαδρομή που ξεκινά από τα πτυχωτά τυλιχτά ενδύματα της αρχαιότητας και καταλήγει στην υπερβολή του «μη φορέσιμου», στη λειτουργία δηλαδή του ενδύματος ως έργου τέχνης, έτσι όπως εμφανίζεται στις επιδείξεις μόδας των πιο εμπνευσμένων σχεδιαστών της εποχής μας. Ενδιάμεσοι σταθμοί, μεταξύ άλλων, η ρωμαϊκή τουνίκα –όταν το ύφασμα που τυλιγόταν γύρω από το σώμα για να σχηματίσει τον πέπλο της αρχαιότητας κόπηκε στο κέντρο, για να περάσει το κεφάλι, και κρεμάστηκε ελεύθερα από τους ώμους– καθώς και οι χιλιάδες δρόμοι που ανοίχτηκαν από τη στιγμή εκείνη στη σύνθεση ενδυμάτων με περισσότερα του ενός κομμάτια υφάσματος. Η έκθεση, διευρύνοντας ακόμα περισσότερο αυτή τη διαδρομή και προσπαθώντας μέσα από το ένδυμα να αναδείξει τη σχέση του ανθρώπου με το σώμα και την εικόνα του, ξεκινά από τη σωματογραφία των πρωτόγονων κοινωνιών και καταλήγει στο body painting και στο τατουάζ της εποχής μας. Πρόκειται για πρακτικές σημασιολογικά τόσο πλούσιες όσο και το ένδυμα. Θέτουν τα ίδια ερωτήματα και επιδέχονται παρόμοιες ερμηνείες: Πώς εξηγείται τελικά η ανάγκη του ανθρώπου να διακοσμήσει το δέρμα του και να ντυθεί; Είναι μαγεία, προστασία ή τέχνη; έκφραση ατομική ή κοινωνική; δήλωση συγκεκριμένης ταυτότητας; ένταξη στην κοινότητα ή διάκριση από αυτή; Τα θέματα αυτά πραγματεύεται η έκθεση «Ενδύεσθαι – Για ένα Μουσείο Πολιτισμού του Ενδύματος».
Οργάνωση της έκθεσης
Το εκθεσιακό υλικό οργανώνεται γύρω από δύο διαφορετικούς άξονες, που λειτουργούν παράλληλα και συμπληρωματικά. Σύμφωνα με τον πρώτο, που αποτελεί και τον κύριο κορμό της έκθεσης, τα εκθέματα τοποθετούνται κατά χρονολογική σειρά ακολουθώντας την εξέλιξη της ιστορίας της ένδυσης από τις απαρχές της έως και τη σύγχρονη εποχή. Το ενδιαφέρον δεν εστιάζεται αποκλειστικά στον ελλαδικό χώρο αλλά εμπλουτίζεται με ενδύματα και από άλλους πολιτισμούς. Οι ενότητες που προκύπτουν είναι οι ακόλουθες:
– Σωματογραφία
– Αρχαιοελληνικό ένδυμα
– Κοπτικά ενδύματα
– Βυζαντινά – μεσαιωνικά ενδύματα
– Αναγεννησιακό ένδυμα
– Ευρωπαϊκή μόδα του 18ου αιώνα
– Δυτική μόδα του 1800
– Δυτική μόδα του 1860-1890
– Δυτική μόδα του 1900
– Δυτική μόδα του 1910-1930
– Δυτική μόδα του 1940-2010
Παράλληλα με τις παραπάνω ενότητες θα αναπτύσσεται και μια σειρά από μικρότερες ενότητες, στις οποίες τα εκθέματα θα ομαδοποιούνται ανάλογα με τη χρήση τους. Οι ενότητες αυτές θα υπογραμμίζουν το γεγονός ότι το ένδυμα, πλην των άλλων, χαρακτηρίζει και ενοποιεί συγκεκριμένες κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές ομάδες, επιτελεί διαφορετικές λειτουργίες και καλύπτει ποικίλες ανάγκες. Οι μικρότερες αυτές ενότητες, που εμπλουτίζουν το εκθεσιακό υλικό και προκαλούν με παιγνιώδη τρόπο το ενδιαφέρον του επισκέπτη, είναι οι ακόλουθες:
– Μεταμφίεση – Δρώμενα – Θέατρο
– Τελετουργικά ενδύματα – Εκκλησιαστικά άμφια
– Ενδύματα που σχετίζονται με τους σημαντικότερους σταθμούς του κύκλου της ζωής (γέννηση, παιδική ηλικία, γάμος, πένθος, κ.λπ.)
– Τοπικές φορεσιές
– Στρατιωτικές στολές και στολές εργασίας
– Αθλητική ένδυση
– Ενδύματα μιας χρήσης
– Ενδύματα που χρησιμοποιούνται για τη διαμόρφωση του σώματος ή προκαλούν την παραμόρφωσή του
– Εσώρουχα
.
.
Τέλος, περνώντας από το ανώνυμο στο επώνυμο, από το απρόσωπο στο προσωπικό, ένα τμήμα της έκθεσης είναι αφιερωμένο στις «γκαρνταρόμπες» συγκεκριμένων ατόμων, για να φωτιστεί η στενή σχέση της προσωπικότητας του ανθρώπου με τις ενδυματολογικές του επιλογές. Το Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα, υιοθετώντας μια συλλεκτική πολιτική που ξεπερνά αυτήν ενός απλού θεματικού μουσείου, αποσκοπεί στη δημιουργία ενός Μουσείου Πολιτισμού του Ενδύματος. Γι’ αυτό, συλλέγει κάθε ένδυμα, κάθε εξάρτημα αμφίεσης, κάθε έντυπο ή αντικείμενο που κάποια στιγμή θα συμβάλει στην ενδυματολογική έρευνα. Στο πλαίσιο αυτής της φιλοσοφίας η «γκαρνταρόμπα» ενός ατόμου, η συστηματική παρακολούθηση της ενδυματολογικής εξέλιξης παιδιών από επιλεγμένες περιοχές σε όλη τη χώρα γίνονται αντικείμενο έρευνας και συλλογής. Διαφυλάσσονται με τον τρόπο αυτό πάμπολλα ενδυματολογικά, οικονομικά, πολιτιστικά, κοινωνικά, ακόμα και ψυχολογικά στοιχεία, χρήσιμα για τον μελλοντικό ερευνητή της ιστορίας του ενδύματος.
Ο σχεδιασμός του εκθεσιακού χώρου είναι του Σταμάτη Ζάννου και η μουσική επένδυση του Σταμάτη Κραουνάκη.
Τέλος, περνώντας από το ανώνυμο στο επώνυμο, από το απρόσωπο στο προσωπικό, ένα τμήμα της έκθεσης είναι αφιερωμένο στις «γκαρνταρόμπες» συγκεκριμένων ατόμων, για να φωτιστεί η στενή σχέση της προσωπικότητας του ανθρώπου με τις ενδυματολογικές του επιλογές. Το Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα, υιοθετώντας μια συλλεκτική πολιτική που ξεπερνά αυτήν ενός απλού θεματικού μουσείου, αποσκοπεί στη δημιουργία ενός Μουσείου Πολιτισμού του Ενδύματος. Γι’ αυτό, συλλέγει κάθε ένδυμα, κάθε εξάρτημα αμφίεσης, κάθε έντυπο ή αντικείμενο που κάποια στιγμή θα συμβάλει στην ενδυματολογική έρευνα. Στο πλαίσιο αυτής της φιλοσοφίας η «γκαρνταρόμπα» ενός ατόμου, η συστηματική παρακολούθηση της ενδυματολογικής εξέλιξης παιδιών από επιλεγμένες περιοχές σε όλη τη χώρα γίνονται αντικείμενο έρευνας και συλλογής. Διαφυλάσσονται με τον τρόπο αυτό πάμπολλα ενδυματολογικά, οικονομικά, πολιτιστικά, κοινωνικά, ακόμα και ψυχολογικά στοιχεία, χρήσιμα για τον μελλοντικό ερευνητή της ιστορίας του ενδύματος.
Ο σχεδιασμός του εκθεσιακού χώρου είναι του Σταμάτη Ζάννου και η μουσική επένδυση του Σταμάτη Κραουνάκη.
.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου