Ο ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΩΝ "ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΩΝ" ΔΙΑΝΟΟΥΜΕΝΩΝ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΟΥΣ

.
Τα μυστήρια της Λεωφόρου Συγγρού
Γράφει ο Πέτρος Τατσόπουλος (ΤΑ ΝΕΑ, 18/10/2008)
Επί πρωθυπουργίας Κωνσταντίνου Καραμανλή, το 1977, λίγο έλειψε να ψηφιστεί ένα νομοσχέδιο που προέβλεπε τη φυλάκιση και – σε δεύτερη φάση – τον εκτοπισμό των εκδιδόμενων τραβεστί. Φαντάζεστε την Μπέττυ, την Αλόμα και την Πάολα στη Γυάρο; Έκτοτε κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι. Το πόνημα του Ευάγγελου Αδαμάκη κυκλοφορεί την κατάλληλη στιγμή για να μας υπενθυμίσει πόσα πράγματα άλλαξαν και πόσα έμειναν ίδια.
Εκείνο το διαβόητο νομοσχέδιο ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι και έδωσε την ευκαιρία σε μια ολόκληρη μειονότητα, που έως τότε λαθροβιούσε στο κοινωνικό περιθώριο, να βγει στο προσκήνιο και να διεκδικήσει ίση μεταχείριση. Έχει καταγραφεί ως η ηρωική εποχή- η εποχή του Απελευθερωτικού Κινήματος Ομοφυλοφίλων Ελλάδας (ΑΚΟΕ), με πρωτεργάτες τον Ανδρέα Βελισσαρόπουλο, τον Λουκά Θεοδωρακόπουλο, τον Γρηγόρη Βαλλιανάτο κ.ά. Πολύτιμα τεκμήρια για αυτή την πολυτάραχη περίοδο μπορείτε να βρείτε στην Μπέττυ - τόσο στην αυτοβιογραφία της ομώνυμης τραβεστί (Εξάντας 1980, Τυπωθήτω 2007) όσο και στην ομότιτλη μικρού μήκους ταινία του Δημήτρη Σταύρακα (1979)-, στη μεταθανάτια έκδοση Από τη χαμηλή σκοπιά του Κώστα Ταχτσή (Εξάντας 1992), καθώς και στο Οι άγγελοι δεν έχουν φύλο (Όμβρος 2002) τής κατά πολύ νεώτερης Τζένης Χειλουδάκη, που έζησε τα τεκταινόμενα στη Συγγρού ως έφηβος(η).

Σήμερα ελάχιστα πράγματα θυμίζουν- επιφανειακά τουλάχιστον εκείνα τα πέτρινα χρόνια. Αν και στο θεσμικό επίπεδο, οι ομοφυλόφιλοι έχουν να διανύσουν ακόμη μια σεβαστή απόσταση (δεν έχουν κατοχυρώσει ούτε το δικαίωμα να παντρευτούν, παρά το «αντάρτικο» στην Τήλο, ούτε το δικαίωμα να υιοθετήσουν) και ναζιστές νοσταλγοί, όπως ο Κωνσταντίνος Πλεύρης, αναπολούν το πρετ α πορτέ με το ροζ αστέρι (ενδεικτικά αναφέρουμε τα πονήματά του Οι κίναιδοι και Ζιγκ Ζαγκ στους έκφυλους , αμφότερα από τις Εκδόσεις Ήλεκτρον), ωστόσο η ελληνική νεοσυντηρητική και ψευδοφιλελεύθερη κοινή γνώμη αποδέχεται την παρουσία τους σε όλα τα τηλεοπτικά μετερίζια, ιδίως τα πρωινά και τα μεσημεριανά, έστω και με τον στενό κορσέ της γραφικής ΤV περσόνας. Παραμένει εν τούτοις αναπάντητο το προ τριακονταετίας ενοχλητικό ερώτημα: τι ακριβώς επιθυμούν οι ίδιοι οι ομοφυλόφιλοι; Την ενσωμάτωσή τους στο σύγχρονο μικροαστικό κάδρο (επ΄ αυτού οι μικροαστοί δεν φέρουν πια και πολλές αντιρρήσεις) ή τη ρήξη τους με τη συμβατική ηθική; Διότι αν επιθυμούν το πρώτο, ουδόλως αμφιβάλλουμε ότι αργά ή γρήγορα θα το πετύχουν. Αν όμως επιθυμούν ακόμη το δεύτερο όπως το επιθυμούσε το πάλαι ποτέ η Πάολα στο Κράξιμο -, ίσως θα πρέπει να μας το ξαναυπενθυμίσουν.

Μελόδραμα

«Πρωτοπάτησα στη Συγγρού τα δύσκολα εκείνα χρόνια που νόμος ήτανε ό,τι αποφάσιζε η Αλόμα και τα τσιράκια της. Η Ναργκίς, η Μπέττυ, η Λίτσα, η Παντέλω και πολλά άλλα κορίτσια τότε- γριές τώρα, όσες ζουν ακόμα- ήτανε οι πρώτες που σαν μπουμπούκια ξεπετάγονταν. Δεν ήτανε το εύκολο κέρδος που τις μαγνήτιζε στον δρόμο, αλλά η ανάγκη τους να επαναστατήσουν σε μια συντηρητική κοινωνία που εξαιτίας της χούντας δεν έμελλε να γνωρίσει τη σεξουαλική επανάσταση που έσκασε σαν βόμβα στην Αμερική. Ήταν οι πρώτες δηλωμένες gay/τρανσέτες». Αυτή η παράγραφος- γέφυρα με το παρελθόν, που θα συναπαντήσουμε μεσοστρατίς στο μυθιστόρημα Ανήρ εκδιδόμενος, θα μας δώσει εσφαλμένες εντυπώσεις για τις προθέσεις και, κυρίως, για το ρεζουμέ στην αφήγηση του Ευάγ. Αδαμάκη.

Ο αγνώστων λοιπών στοιχείων συγγραφέας ντύνει την αφήγησή του με το διάφανο νεγκλιζέ της μυθοπλασίας, ώστε να αποφύγει τις δυσάρεστες επιπτώσεις μιας αληθινής ιστορίας, με κατονομασμένα πρόσωπα και καταστάσεις (προφύλαξη εντελώς κατανοητή και συγχωρητέα). Εξ αρχής ωστόσο αντιλαμβανόμαστε ότι ο Αδαμάκης δεν σκοπεύει να μας παραδώσει ένα ντοκουμέντο για τη μετεξέλιξη στις πιάτσες της Συγγρού την τελευταία εικοσαετία (εικάζουμε από τα συμφραζόμενα ότι ο συγγραφέας κοντεύει ή πατάει στα τριάντα πέντε), αλλά ένα λαϊκό μελόδραμα πουεξαιρέσει των ωμών σεξουαλικών σκηνών, ολότελα περιττών άλλωστε από πλευράς αφηγηματικής οικονομίας- θα το ζήλευε η Ιωάννα Μπουκουβάλα- Αναγνώστου ή η σύγχρονη μετεμψύχωσή της, η Λένα Μαντά.
«Ενεργητικός, παθητικός σε δουλειά να βρίσκομαι»
Ο κεντρικός ήρωας, ονόματι Άγγελος, νεαρός εκπάγλου καλλονής, έχει το ίδιο χαρακτηρολογικό μπαγκράουντ που έχουν και τα δημιουργήματα του Ευγένιου Συ στα Μυστήρια των Παρισίων (1843). Εξώγαμο τέκνο μιας εύπορης κυρίας από τον Πύργο Ηλείας, που απάτησε τον άνδρα της με τον πεθερό της, έχει την ατυχία να μεγαλώνει στα χέρια των βίαιων, βρώμικων και κακών Κυριάκου και Κούλας, αμφοτέρων τσατσάδων στο ίδιο μπορντέλο της οδού Αχαρνών. Ο σαδιστής πατριός σοδομεί τον Άγγελο στα πέντε του χρόνια και τον βγάζει στο κλαρί από τα δέκα (έτσι εξηγείται και πώς προλαβαίνει τους βετεράνους τραβεστί). Χωρίς ποτέ να καταδεχτεί να ντυθεί γυναικεία ο ίδιος, ενεργητικός και παθητικός ταυτόχρονα- «ό,τι θες, σε δουλειά να βρίσκομαι»- πάει με άντρες και γυναίκες, κάθε ηλικίας και κάθε γούστου: ουρολάγνους, κοπρολάγνους, σαδιστές, μαζοχιστές, βαρεμένους θρησκόληπτους, παιδεραστές εμπόρους- μέντιουμ, φτωχομπινέδες μασόνους, τηλεοπτικούς αστέρες, επώνυμα μοντέλα και διάσημους τραγουδιστές. Όλοι τον ποθούν, όλοι τον πληρώνουν όσο όσο, αλλά εκείνος σιχαίνεται το πετσί του, μέχρις ότου γνωρίσει τον Νίνο, έναν ενεργητικό (όχι για πολύ ακόμη) ομοφυλόφιλο αστυνομικό- και από ΄κεί και πέρα πια θα πάρει σβάρνα την αφήγηση ο Φώσκολος στα γεράματα...
Αναποδογυρισμένο ομοίωμα του πουριτανισμού
Όσοι αναζητήσουν κάποια λογοτεχνικά ψήγματα στο κείμενο του Αδαμάκη θα απογοητευθούν σύντομα από τον ναρκισσισμό του αφηγητή, την ηθικολογία, το κοινωνιολογίζον ύφος με τις αυτονόητες διαπιστώσεις και, πάνω από όλα, με τον ακατάσχετο (αυτο)οικτιρμό. Όσοι σταθούν αποκλειστικά στην αξία του ως μαρτυρίας από το μέτωπο, δύσκολα θα αποφύγουν το ερώτημα που θέσαμε στην αρχή: αυτό τον ρόλο επιζητούν- ακόμη και σήμερα- οι ομοφυλόφιλοι ή μια σημαντική μερίδα τους, εν πάση περιπτώσει; Μικροαστοί στη θέση των μικροαστών; Ρεπλίκες νοικοκυραίων, όπως στο- προφητικό άραγε;- Straight story του Βλαδίμηρου Κυριακίδη (και χωρίς το χιούμορ του); Από την ώρα που, στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, έχουμε σπαρακτικές ερωτικές καταθέσεις, ήδη από τη δεκαετία του 1950- πρόχειρα πρόχειρα μας έρχεται στον νου το Δωμάτιο του Τζιοβάνι του Αφροαμερικανού ομοφυλόφιλου ακτιβιστή Τζέιμς Μπάλντουιν-, αλλά κι εδώ δεν πάμε πίσω σε ανάλογα επιτεύγματα (αρκεί να ρίξετε μια ματιά στις Εκδόσεις Πολύχρωμος Πλανήτης), πονήματα σαν αυτό του Ευάγγελου Αδαμάκη δεν μπορεί παρά να σε οδηγήσουν στο ασφαλές πόρισμα πως ο σεξουαλικός προσανατολισμός, από μόνος του, δεν είναι απαραίτητα αντίδοτο στον κοινωνικό πουριτανισμό - ενίοτε, μάλιστα, μπορεί να είναι και το αναποδογυρισμένο του ομοίωμα.


Τελικά, πρέπει να σας το ομολογήσω, τίποτα δεν βρίσκω πιο διασκεδαστικό από τα ρητορικά κοινωνιολογικού τύπου ερωτήματα των ψευτοπροοδευτικών διανοουμένων σχετικά με τους ομοφυλόφιλους, τα οποία άλλωστε φροντίζουν πάντοτε να απαντούν οι ίδιοι με βάση τη εικόνα που έχουν σχηματίσει στο κεφάλι τους από τα κάτι λίγα που έχουν διαβάσει και δει από ‘δω κι από ‘κει.