13 ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΚΑΙ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟΙ ΑΦΗΓΟΥΝΤΑΙ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΙΑΣ

.
Η ιστορία της ομοφυλοφιλίας
Της Δέσποινας Αντύπα (Ελευθεροτυπία, 23/11/2008)
Πριν από 40 χρόνια οι ομοφυλόφιλοι πήγαιναν φυλακή και εκατό χρόνια πιο πίσω στην κρεμάλα. Κι από εκεί και πέρα, με εξαίρεση την αρχαία Ελλάδα και την αρχαία Ρώμη, η παγκόσμια ιστορία της ομοφυλοφιλίας δεν είναι παρά ένα χρονικό διωγμών και ανελέητου κυνηγητού. Την ιστορία αυτή αφηγούνται 13 ιστορικοί και πανεπιστημιακοί σε μια έκδοση («Πάπυρος», επιμέλεια Ρόμπερτ Αλντριχ) 360 σελίδων, με ιστορικά στοιχεία και παραδείγματα, με πλούσιο εικονογραφικό υλικό, σκίτσα, αφίσες, γκραβούρες, φωτογραφίες, δημοσιεύματα κι επιστολές.
Από το έπος του Γκιλγκαμές, του αρχαιότερου γνωστού λογοτεχνικού έργου, όπου ο μυθικός βασιλιάς «αγαπά ως σύζυγο» έναν άγριο άντρα, ώς τους γάμους των ομοφυλόφιλων σήμερα, η διαφορετική σεξουαλική συμπεριφορά καταγράφηκε ως σατανική πράξη και θεωρήθηκε ανίατη ασθένεια.

Στην απενοχοποιημένη αρχαία ελληνική κοινωνία, όμως, οι σχέσεις ανάμεσα σε ανθρώπους του ίδιου φύλου ήταν συνηθισμένες, όπως καταγράφεται και σε σκηνές που απεικονίζονται σε καθημερινά αντικείμενα, ή στον ίδιο τον τρόπο που έβλεπαν τους θεούς τους. Ο Δίας με τον Γανυμήδη, ο Πάτροκλος με τον Αχιλλέα, η Σαπφώ... Αλλά ακόμα και το στρατοκρατούμενο καθεστώς της Σπάρτης, όπου η σχέση ανάμεσα σε έναν ώριμο πολεμιστή και έναν νεοσύλλεκτο, που συνήθως μοιράζονταν και το ίδιο κρεβάτι, θεωρούνταν γόνιμο έδαφος για την ανάπτυξη του νεότερου άντρα. Ποιητές και ζωγράφοι χρησιμοποιούσαν εξαίρετα τους ευφημισμούς που παρέπεμπαν στη σεξουαλική πράξη, ενώ ο ίδιος ο Αριστοφάνης στις κωμωδίες του είχε 75 διαφορετικές λέξεις που περιέγραφαν τα ανδρικά γεννητικά όργανα και πάνω από εκατό διαφορετικές εκφράσεις για τη σεξουαλική πράξη. Παρ' όλα αυτά, ο παθητικός ομοφυλόφιλος, που ονομαζόταν κίναιδος, στιγματιζόταν στις κωμωδίες του ως άτομο άξιο περιφρόνησης, κατώτερο και διεφθαρμένο.

Μέχρι η χριστιανική ηθική να κάνει την εμφάνισή της και να στείλει την ομοφυλοφιλία στην Κόλαση, η Ρώμη συνέχισε την αρχαιοελληνική παράδοση. Λάτρευε τον θεό της γονιμότητας Πρίαπο, πιστεύοντας ότι ο μεγάλος φαλλός του προστάτευε τους ανθρώπους από δαίμονες και ληστές. Ετσι οι Ρωμαίοι τοποθετούσαν μια εικόνα του στις εισόδους των σπιτιών τους για να δείξουν ότι εκεί κατοικούσε ένας πραγματικός άντρας. Η εμμονή τους μάλιστα στο ρόλο της διείσδυσης ήταν τέτοια ώστε το φύλλο του συντρόφου που τη δεχόταν δεν είχε καμία σημασία. Προς τα τέλη του 1ου αιώνα μ.Χ. η θηλυπρέπεια δεν ενοχλεί. Λεγόταν μάλιστα ότι ο Ιούλιος Καίσαρας έπαιζε το ρόλο της γυναίκας στη σχέση του με τον Νικομήδη, ενώ οι φήμες οργίαζαν για τον καρδιοκατακτητή Αύγουστο, φυσικά για τον Νέρωνα αλλά και για τον έρωτα του Αδριανού με τον δούλο Αντίνοο. Δούλοι ήταν και οι περισσότερες αρσενικές πόρνες, ενώ το ρωμαϊκό ημερολόγιο περιελάμβανε μια ημέρα αφιερωμένη σ' αυτές.

Ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος και δύο αιώνες αργότερα ο Ιουστινιανός συνδέουν τ' όνομά τους με τη θανατική ποινή για το «αδίκημα» της ομοφυλοφιλίας, κάνοντας το πέρασμα στα σκοτεινά χρόνια του Μεσαίωνα πιο εύκολο. Είναι η εποχή που η σεξουαλική πράξη απογυμνώνεται από την ευχαρίστηση και τιμωρείται όταν δεν αποσκοπεί μόνο στην αναπαραγωγή. Συνδέεται με τις αιρετικές δοξασίες και το σατανισμό, και το ξερίζωμά του αποδεικνύεται, όπως και το κυνήγι μαγισσών, μια πολύ επικερδής επιχείρηση. Οι χαφιέδες ξεφύτρωναν σαν τα μανιτάρια και οι ιερείς δεν έχαναν καιρό να δημοσιοποιούν το περιεχόμενο των εξομολογήσεων.

Στην Ιταλία του 14ου αιώνα η κατηγορία για ομοφυλοφιλία έπαιρνε τη μορφή χιονοστιβάδας και χρησιμοποιούνταν για την πολιτική εξόντωση αντιπάλων, ακουμπώντας μέχρι και τους βασιλιάδες.Ο κατατρεγμός δεν σταμάτησε ούτε στον αιώνα του ανθρωπισμού, την Αναγέννηση. Η Νυχτερινή Πολιτοφυλακή, η φλωρεντιανή επιτροπή για τον εντοπισμό και την τιμωρία τους, τους οδηγούσε κατευθείαν στην κρεμάλα, την πυρά και τον ευνουχισμό. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Μποτιτσέλι, εικονογραφώντας τη Θεία Κωμωδία του Δάντη, απεικόνισε το μέρος της Κόλασης όπου τιμωρούνται οι σοδομίτες τελειώς διαφορετικά απ' όλα τα άλλα, δημιουργώντας μια ασύμμετρη, όλο γωνίες εικόνα, βασισμένη σε μια διαστρεβλωτική προοπτική. Αυτή η παραμόρφωση αποδίδει υποδειγματικά τη θεμελιακή διαφθορά της φυσικής και της κοινωνικής τάξης που σηματοδοτούσε αυτή η αμαρτία.

Η βιομηχανική εποχή άλλαξε τα πάντα, και μέχρι τον 18ο αιώνα όλες οι μεγάλες πόλεις αποκτούν μια ομοφυλοφιλική υποκουλτούρα. Για πρώτη φορά στην ιστορία διαμορφώνεται μια κοινότητα με ιδιαίτερα κοινωνικά χαρακτηριστικά, δικό της χιούμορ αλλά και μια πιο εξωστρεφή, στα όρια της αδιάντροπης, συμπεριφορά. Εχει προηγηθεί η Γαλλική Επανάσταση, όπου η ομοφυλοφιλία πρώτη φορά παύει να θεωρείται αδίκημα.

Αν και η περίοδος 1870-1940 αντιπροσωπεύει ένα σημείο καμπής, με την ανάδειξη των γυναικών και ανδρών ομοφυλόφιλων σε σύμβολα της νεωτερικότητας ενσαρκώνοντας με παραδειγματικό τρόπο τις αισθητικές και ηθικές ανακατατάξεις μιας εποχής και την ανάδυση μιας ομοφυλοφιλικής κουλτούρας, όπου δίπλα στο «Συμπόσιο» του Πλάτωνα και τα «Σονέτα» του Σέξπιρ προστίθενται βιβλία όπως ο «Θάνατος στη Βενετία» του Μαν, τα «Σόδομα και Γόμορρα» του Προυστ και το «Ορλάντο» της Β. Γουλφ, ο εκφοβισμός και η καταπίεση δεν σταμάτησαν.

Στη δεκαετία του 1920 δημιουργήθηκαν πολλές ομοφυλοφιλικές οργανώσεις, με αποτέλεσμα πολλοί ομοφυλόφιλοι να βγουν από την απομόνωση. Κατά την περίοδο αυτή οι δύο πρωτεύουσες των ομοφυλόφιλων ήταν το Παρίσι, όπου είχαν τεθεί υπό άτυπη επιτήρηση οι κύριες περιοχές που γινόταν το ψωνιστήρι, δηλ. τα πάρκα, οι όχθες του Σηκουάνα, οι γαλαρίες των θεάτρων και οι στοές τα Ηλύσια Πεδία, και το Βερολίνο, όπου η πορνεία των ομοφυλόφιλων έφτασε στο απόγειό της στα χρόνια του Μεσοπολέμου με 22.000 καταγεγραμμένες αρσενικές πόρνες.

Η ναζιστική Γερμανία όμως είδε στους ομοφυλόφιλους την επερχόμενη αποδυνάμωση της κοινωνίας και εξαπέλυσε ένα ανελέητο κυνηγητό, που οδήγησε 100.000 σε στενή επιτήρηση και αρκετούς από αυτούς σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Την εποχή του μακαρθισμού οι ομοφυλόφιλοι και οι κομμουνιστές συνδέονταν συχνά μεταξύ τους, καθώς θεωρούνταν και οι μεν και οι δε άτομα επικίνδυνα για τη δημόσια ασφάλεια. Οι σεξουαλικές κουλτούρες της βόρειας και της νότιας Ευρώπης παρέμεναν σε μεγάλο βαθμό διαφορετικές τουλάχιστον μέχρι τη δεκαετία του '70, ενώ ακόμα και σήμερα η ομοφυλόφιλη ζωή στην Ευρώπη παραμένει ανομοιογενής.

Οι κουλτούρες των ανθρώπων όμως είναι αναρίθμητες και καθώς οι εποχές αλλάζουν μεταβάλλονται κι αυτές. Στη Νέα Γουινέα για παράδειγμα, οι ομοφυλόφιλες πρακτικές αποτελούσαν μέρος ευρύτερων τελετών μύησης και στηρίζονταν σε πατρογονικές παραδόσεις. Στην Ινδία και τη Σιγκαπούρη η ανάπτυξη ιδιωτικών δικτύων ερωτικών επαφών παρέχουν αρκετές ευκαιρίες συνεύρεσης, παρ' όλο που οι ομόφυλες σεξουαλικές πράξεις παραμένουν παράνομες, όπως άλλωστε και στο σύνολο του ισλαμικού κόσμου, ενώ στην Κίνα αναρρίθμητα λογοτεχνικά κείμενα και αρχεία επιβεβαιώνουν ότι η ομοφυλοφιλία μπορούσε να συνυπάρχει αρμονικά με το συμβατικό θεσμό του ετεροφυλόφιλου γάμου.

Σε κάθε περίπτωση το μέλλον είναι ανοιχτό, και αν πια η ζυγαριά φαίνεται να γέρνει προς τη μεριά της αναγνώρισης όλο και περισσότερων δικαιωμάτων των ομοφυλόφιλων, ένα ισχυρό κύμα αντίδρασης φαίνεται πως ακόμα καραδοκεί.