Φεστιβάλ στο δρόμο με τις αντιφάσεις
Η γκέι κουλτούρα διαχέεται στα μήντια αλλά δεν αλλάζει την κοινωνική ατζέντα
Tου Δημήτρη Ρηγόπουλου (ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 27-5-2007)
Στις 31 Μαΐου, ο διορισμένος από τον υπουργό Πολιτισμού πρόεδρος του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου θα παρευρεθεί στηv τελετή έναρξης του 1ου Κινηματογραφικού Φεστιβάλ Ομοφυλοφιλικών Ταινιών της Αθήνας. Λίγες ημέρες νωρίτερα, ο βουλευτής Α΄ Θεσσαλονίκης της Νέας Δημοκρατίας Στέλιος Παπαθεμελής είχε καταθέσει επερώτηση στη Βουλή, εκφράζοντας τη διαμαρτυρία του για τη στήριξη που προσφέρει το Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης στο εκεί Πανόραμα Ομοφυλοφιλικών Ταινιών. Το νόημα ήταν: «Κοιτάξτε ποια πρότυπα και ποιες αξίες υποστηρίζουν φορείς του ελληνικού κράτους». Ενα γκέι κινηματογραφικό φεστιβάλ δεν αποτελεί είδηση για καμία πολιτισμένη χώρα του δυτικού κόσμου. Ούτε καν για την Ελλάδα, όπου το Εθνικό της Ραδιοτηλεοπτικό Συμβούλιο ρίχνει πρόστιμα για το περίφημο φιλί ή για εκπομπές με «άσεμνο περιεχόμενο».
Οι ταινίες είναι το λιγότερο. Το φεστιβάλ έρχεται σε μια στιγμή που η Αθήνα δείχνει πιο γκέι από ποτέ. Στο Γκάζι, τα σχετικά μπαρ και κλαμπ πολλαπλασιάζονται ενώ στα περισσότερα μπαρ της μόδας, στην Κολοκοτρώνη και στην Αιόλου, οι γκέι θαμώνες είναι παραπάνω από ευπρόσδεκτοι. Το νέο είδος γκέι μπαρ δεν είναι στερεοτυπικό: δεν αυτοπροσδιορίζεται, δεν βάζει Αbba, προσελκύει μια περισσότερο πλουραλιστική πελατεία, όπου η σεξουαλική προτίμηση δεν είναι το μοναδικό ή το πρώτο κριτήριο.
Το Ιντερνετ έπαιξε τον δικό του ρόλο στο ελληνικό gay boom. Η ανωνυμία που εξασφαλίζουν τα chat rooms καλλιέργησε ένα νέο τρόπο επικοινωνίας, κοινωνικής και, κυρίως, ερωτικής, «βγάζοντας στο δρόμο» περισσότερους «κρυφούς» ομοφυλόφιλους, που τρόμαζαν στην ιδέα μιας νυχτερινής εξόδου σ’ ένα αναγνωρίσιμο γκέι μπαρ.
Κι αν υπάρχει ένα μέσο όπου η γκέι κουλτούρα θριαμβεύει, αυτή είναι η τηλεόραση. Τα πρώτα δημοφιλή σίριαλ της ιδιωτικής τηλεόρασης είχαν εξαρχής μιαν έντονη, καλοδεχούμενη από το μεγάλο κοινό, σφραγίδα γκέι χιούμορ και αισθητικής. Η κατάσταση, όπως ξέρουμε, εκφυλίστηκε με ανυπόφορους υστερισμούς, πολλά ντεσιμπέλ και κατάχρηση της αργκό. Ο ίδιος θλιβερός τόνος (φωνές και καλιαρντά) ήταν σχεδόν αναπόφευκτο να υπερισχύσει και στις μεσημβρινές εκπομπές «κοινωνικού σχολιασμού», όπου δαιμόνια θηλυκά και ξεσαλωμένοι κύριοι συναγωνίζονται στα «αγάπη μου» και στα «χρυσό μου». Ακόμα και η ξαφνική δημοτικότητα της Γιουροβίζιον, ενός κατεξοχήν φανταχτερού θεάματος, είναι αρκετά ενδεικτική για τον βαθμό διάχυσης της γκέι στη mainstream κουλτούρα.
Εκτός δημόσιου διαλόγου
Ισως όλα αυτά ακούγονται προσβλητικά για έναν Ελληνα ομοφυλόφιλο του 2007 που δεν θέλει να ταυτίζεται με κακόγουστα, ξεπερασμένα και κυρίως άσχετα προς τη δική του ζωή στερεότυπα. Παρ’ όλα αυτά, είναι χρήσιμο να σταθεί κανείς σε μια ενδιαφέρουσα αντίφαση. Από τη μία έχουμε την εντυπωσιακή διείσδυση της γκέι αισθητικής στην ελληνική ζωή και από την άλλη, όπως επισημαίνει ο συγγραφέας Λύο Καλοβυρνάς, «η πραγματική γκέι ατζέντα, τα προβλήματα, τα θέματα ισότητας, ισονομίας και δικαιωμάτων, απουσιάζει εκκωφαντικά από τον δημόσιο λόγο». Ο Λύο Καλοβυρνάς, παράλληλα με τη λογοτεχνική και μεταφραστική του δραστηριότητα, είναι ένα από τα πιο δραστήρια μέλη της γκέι κοινότητας της Αθήνας. Και δεν διστάζει να μοιράσει ευθύνες: «Αν οι ίδιοι οι ομοφυλόφιλοι, και κυρίως οι επώνυμοι, δεν απέκρυπταν τη σεξουαλική τους ταυτότητα, τα πράγματα θα ήταν πολύ διαφορετικά. Η κοινωνία επιμένει να αναπαράγει μία πλασματική εικόνα, γιατί εμείς οι ίδιοι δεν της παρουσιάζουμε ένα διαφορετικό, εναλλακτικό πρότυπο».
Κι όμως, τα πράγματα αλλάζουν. Δεν είναι μόνο η βιομηχανία της νύχτας που ανθεί. Εδώ και τρία χρόνια το Gay Pride της Αθήνας, η πολύχρωμη παρέλαση «ομοφυλόφιλης υπερηφάνειας» που βλέπουμε στα δελτία ειδήσεων, είναι πραγματικότητα. Το περιοδικό 10% (σήμερα μόνο σε ψηφιακή μορφή, στη διεύθυνση www.10percent.gr ) είναι μία από τις πιο σοβαρές εκδοτικές προσπάθειες που έγιναν ποτέ. Η Αθήνα διαθέτει τα τελευταία δύο χρόνια το δικό της γκέι βιβλιοπωλείο, τον «Πολύχρωμο Πλανήτη», στην οδό Αντωνιάδου, δίπλα στην ΑΣΟΕΕ.
Ο «Πολύχρωμος Πλανήτης» έχει και εκδοτική δραστηριότητα, με 17 βιβλία (λογοτεχνία, ποίηση, δοκίμια) έως το τέλος του χρόνου. Μία φορά τον μήνα φιλοξενεί λογοτεχνικές βραδιές, ενώ έχει διοργανώσει και δύο διαγωνισμούς (διηγήματος και ποίησης). Δεν κατόρθωσε, παρ’ όλα αυτά να συσπειρώσει την γκέι κοινότητα, ίσως γιατί στην Αθήνα δεν υπάρχει κάτι τέτοιο, τουλάχιστον με τον τρόπο που νοείται στις περισσότερες δυτικές πρωτεύουσες. «Δεν γίνεται να ζεις σαν ομοφυλόφιλος μόνο το βράδυ, πίνοντας το ποτό σου στο μπαρ», τονίζει ο Λύο Καλοβυρνάς. «Είσαι γκέι 24 ώρες το 24ωρο». Ο «Πολύχρωμος Πλανήτης» δεν τα φέρνει πολύ εύκολα βόλτα, όπως λέει στην «Κ» ο κ. Θάνος Βέσσης. Αλλά, εδώ ετοιμάζεται να βάλει λουκέτο το μεγαλύτερο γκέι βιβλιοπωλείο του Λονδίνου, το «Gay’s the word». «Με μία διαφορά», επισημαίνει ο κ. Βέσσης: «Στο Λονδίνο όλα τα μεγάλα βιβλιοπωλεία διαθέτουν ειδικά section γκέι και λεσβιακής θεματολογίας ενώ στην Αθήνα ούτε μισό». Επίσης ο «Πολύχρωμος Πλανήτης» δεν διαθέτει βιτρίνα στο δρόμο καθώς στεγάζεται σε διαμέρισμα του πρώτου ορόφου. «Δεν το κάναμε διότι φοβόμασταν, αλλά για καθαρά οικονομικούς λόγους. Ψάχνουμε κανονικό χώρο στα Εξάρχεια». Σύμφωνα με πληροφορίες, το παράρτημα του «Ελευθερουδάκη» στη Μύκονο θα διαθέτει ειδικό τμήμα γκέι λογοτεχνίας. Για να επιβεβαιωθεί η γνωστή ρήση ότι «η Μύκονος δεν είναι Ελλάδα».
Η γκέι κουλτούρα διαχέεται στα μήντια αλλά δεν αλλάζει την κοινωνική ατζέντα
Tου Δημήτρη Ρηγόπουλου (ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 27-5-2007)
Στις 31 Μαΐου, ο διορισμένος από τον υπουργό Πολιτισμού πρόεδρος του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου θα παρευρεθεί στηv τελετή έναρξης του 1ου Κινηματογραφικού Φεστιβάλ Ομοφυλοφιλικών Ταινιών της Αθήνας. Λίγες ημέρες νωρίτερα, ο βουλευτής Α΄ Θεσσαλονίκης της Νέας Δημοκρατίας Στέλιος Παπαθεμελής είχε καταθέσει επερώτηση στη Βουλή, εκφράζοντας τη διαμαρτυρία του για τη στήριξη που προσφέρει το Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης στο εκεί Πανόραμα Ομοφυλοφιλικών Ταινιών. Το νόημα ήταν: «Κοιτάξτε ποια πρότυπα και ποιες αξίες υποστηρίζουν φορείς του ελληνικού κράτους». Ενα γκέι κινηματογραφικό φεστιβάλ δεν αποτελεί είδηση για καμία πολιτισμένη χώρα του δυτικού κόσμου. Ούτε καν για την Ελλάδα, όπου το Εθνικό της Ραδιοτηλεοπτικό Συμβούλιο ρίχνει πρόστιμα για το περίφημο φιλί ή για εκπομπές με «άσεμνο περιεχόμενο».
Οι ταινίες είναι το λιγότερο. Το φεστιβάλ έρχεται σε μια στιγμή που η Αθήνα δείχνει πιο γκέι από ποτέ. Στο Γκάζι, τα σχετικά μπαρ και κλαμπ πολλαπλασιάζονται ενώ στα περισσότερα μπαρ της μόδας, στην Κολοκοτρώνη και στην Αιόλου, οι γκέι θαμώνες είναι παραπάνω από ευπρόσδεκτοι. Το νέο είδος γκέι μπαρ δεν είναι στερεοτυπικό: δεν αυτοπροσδιορίζεται, δεν βάζει Αbba, προσελκύει μια περισσότερο πλουραλιστική πελατεία, όπου η σεξουαλική προτίμηση δεν είναι το μοναδικό ή το πρώτο κριτήριο.
Το Ιντερνετ έπαιξε τον δικό του ρόλο στο ελληνικό gay boom. Η ανωνυμία που εξασφαλίζουν τα chat rooms καλλιέργησε ένα νέο τρόπο επικοινωνίας, κοινωνικής και, κυρίως, ερωτικής, «βγάζοντας στο δρόμο» περισσότερους «κρυφούς» ομοφυλόφιλους, που τρόμαζαν στην ιδέα μιας νυχτερινής εξόδου σ’ ένα αναγνωρίσιμο γκέι μπαρ.
Κι αν υπάρχει ένα μέσο όπου η γκέι κουλτούρα θριαμβεύει, αυτή είναι η τηλεόραση. Τα πρώτα δημοφιλή σίριαλ της ιδιωτικής τηλεόρασης είχαν εξαρχής μιαν έντονη, καλοδεχούμενη από το μεγάλο κοινό, σφραγίδα γκέι χιούμορ και αισθητικής. Η κατάσταση, όπως ξέρουμε, εκφυλίστηκε με ανυπόφορους υστερισμούς, πολλά ντεσιμπέλ και κατάχρηση της αργκό. Ο ίδιος θλιβερός τόνος (φωνές και καλιαρντά) ήταν σχεδόν αναπόφευκτο να υπερισχύσει και στις μεσημβρινές εκπομπές «κοινωνικού σχολιασμού», όπου δαιμόνια θηλυκά και ξεσαλωμένοι κύριοι συναγωνίζονται στα «αγάπη μου» και στα «χρυσό μου». Ακόμα και η ξαφνική δημοτικότητα της Γιουροβίζιον, ενός κατεξοχήν φανταχτερού θεάματος, είναι αρκετά ενδεικτική για τον βαθμό διάχυσης της γκέι στη mainstream κουλτούρα.
Εκτός δημόσιου διαλόγου
Ισως όλα αυτά ακούγονται προσβλητικά για έναν Ελληνα ομοφυλόφιλο του 2007 που δεν θέλει να ταυτίζεται με κακόγουστα, ξεπερασμένα και κυρίως άσχετα προς τη δική του ζωή στερεότυπα. Παρ’ όλα αυτά, είναι χρήσιμο να σταθεί κανείς σε μια ενδιαφέρουσα αντίφαση. Από τη μία έχουμε την εντυπωσιακή διείσδυση της γκέι αισθητικής στην ελληνική ζωή και από την άλλη, όπως επισημαίνει ο συγγραφέας Λύο Καλοβυρνάς, «η πραγματική γκέι ατζέντα, τα προβλήματα, τα θέματα ισότητας, ισονομίας και δικαιωμάτων, απουσιάζει εκκωφαντικά από τον δημόσιο λόγο». Ο Λύο Καλοβυρνάς, παράλληλα με τη λογοτεχνική και μεταφραστική του δραστηριότητα, είναι ένα από τα πιο δραστήρια μέλη της γκέι κοινότητας της Αθήνας. Και δεν διστάζει να μοιράσει ευθύνες: «Αν οι ίδιοι οι ομοφυλόφιλοι, και κυρίως οι επώνυμοι, δεν απέκρυπταν τη σεξουαλική τους ταυτότητα, τα πράγματα θα ήταν πολύ διαφορετικά. Η κοινωνία επιμένει να αναπαράγει μία πλασματική εικόνα, γιατί εμείς οι ίδιοι δεν της παρουσιάζουμε ένα διαφορετικό, εναλλακτικό πρότυπο».
Κι όμως, τα πράγματα αλλάζουν. Δεν είναι μόνο η βιομηχανία της νύχτας που ανθεί. Εδώ και τρία χρόνια το Gay Pride της Αθήνας, η πολύχρωμη παρέλαση «ομοφυλόφιλης υπερηφάνειας» που βλέπουμε στα δελτία ειδήσεων, είναι πραγματικότητα. Το περιοδικό 10% (σήμερα μόνο σε ψηφιακή μορφή, στη διεύθυνση www.10percent.gr ) είναι μία από τις πιο σοβαρές εκδοτικές προσπάθειες που έγιναν ποτέ. Η Αθήνα διαθέτει τα τελευταία δύο χρόνια το δικό της γκέι βιβλιοπωλείο, τον «Πολύχρωμο Πλανήτη», στην οδό Αντωνιάδου, δίπλα στην ΑΣΟΕΕ.
Ο «Πολύχρωμος Πλανήτης» έχει και εκδοτική δραστηριότητα, με 17 βιβλία (λογοτεχνία, ποίηση, δοκίμια) έως το τέλος του χρόνου. Μία φορά τον μήνα φιλοξενεί λογοτεχνικές βραδιές, ενώ έχει διοργανώσει και δύο διαγωνισμούς (διηγήματος και ποίησης). Δεν κατόρθωσε, παρ’ όλα αυτά να συσπειρώσει την γκέι κοινότητα, ίσως γιατί στην Αθήνα δεν υπάρχει κάτι τέτοιο, τουλάχιστον με τον τρόπο που νοείται στις περισσότερες δυτικές πρωτεύουσες. «Δεν γίνεται να ζεις σαν ομοφυλόφιλος μόνο το βράδυ, πίνοντας το ποτό σου στο μπαρ», τονίζει ο Λύο Καλοβυρνάς. «Είσαι γκέι 24 ώρες το 24ωρο». Ο «Πολύχρωμος Πλανήτης» δεν τα φέρνει πολύ εύκολα βόλτα, όπως λέει στην «Κ» ο κ. Θάνος Βέσσης. Αλλά, εδώ ετοιμάζεται να βάλει λουκέτο το μεγαλύτερο γκέι βιβλιοπωλείο του Λονδίνου, το «Gay’s the word». «Με μία διαφορά», επισημαίνει ο κ. Βέσσης: «Στο Λονδίνο όλα τα μεγάλα βιβλιοπωλεία διαθέτουν ειδικά section γκέι και λεσβιακής θεματολογίας ενώ στην Αθήνα ούτε μισό». Επίσης ο «Πολύχρωμος Πλανήτης» δεν διαθέτει βιτρίνα στο δρόμο καθώς στεγάζεται σε διαμέρισμα του πρώτου ορόφου. «Δεν το κάναμε διότι φοβόμασταν, αλλά για καθαρά οικονομικούς λόγους. Ψάχνουμε κανονικό χώρο στα Εξάρχεια». Σύμφωνα με πληροφορίες, το παράρτημα του «Ελευθερουδάκη» στη Μύκονο θα διαθέτει ειδικό τμήμα γκέι λογοτεχνίας. Για να επιβεβαιωθεί η γνωστή ρήση ότι «η Μύκονος δεν είναι Ελλάδα».
Ταινίες που δύσκολα φτάνουν στις αίθουσες
Tο σινεμά είναι ίσως ο πιο εύκολος δρόμος για να παρατηρήσει κανείς την ολοένα αυξανόμενη παρουσία της γκέι κουλτούρας στην Αθήνα. Οι «Νύχτες Πρεμιέρας» φιλοξενούν παραδοσιακά κάθε Σεπτέμβριο, τα τελευταία 10 χρόνια, έναν σημαντικό αριθμό γκέι ταινιών, ενώ στην περσινή τους διοργάνωση υπήρχε ξεχωριστό αφιέρωμα στο Queer Cinema. Το κοινό, φυσικά, δεν είναι αποκλειστικά ομοφυλόφιλοι. H συστηματική παρουσίαση του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου στην Αθήνα επιτρέπει επίσης την προβολή φιλμ ομοερωτικής θεματολογίας κυρίως μέσα από την ενότητα των Teddy Awards. Προσθέστε στα παραπάνω και τις πρωτοβουλίες της Proud Promotions (4ήμερο κινηματογραφικό φεστιβάλ καλλιτεχνικών πορνογραφικών ταινιών, Porn Film Festival του Βερολίνου κ.τ.λ.), που διοργανώνει το 1ο Κινηματογραφικό Φεστιβάλ Ομοφυλοφιλικών Ταινιών Αθήνας από τις 31 Μαΐου έως τις 3 Ιουνίου στον κινηματογράφο «Τριανόν» (Κοδριγκτώνος και Πατησίων). «Θέλουμε, τόσο θεματολογικά όσο και καλλιτεχνικά, να καλύψουμε αυτό που ονομάζουμε queer κινηματογράφο», λέει η Μαρία Cyber, από τους εμπνευστές του φεστιβάλ, «με ταινίες που δύσκολα φτάνουν όχι μόνο στις κινηματογραφικές αίθουσες αλλά και στα φεστιβάλ που διοργανώνονται στην πόλη μας». Tο τετραήμερο πυκνό πρόγραμμα περιλαμβάνει ταινίες μεγάλου και μικρού μήκους, ελληνικές και ξένες, επιλογές από μεγάλα φεστιβάλ του κόσμου όπως του Βερολίνου ή του Σάντανς. Το φεστιβάλ θα ανοίξει η ταινία του Ισραηλινού Εϊτάν Φοξ «The Bubble», που αφηγείται τον έρωτα ανάμεσα σ’ έναν Ισραηλινό κι έναν Παλαιστίνιο. Ο Φοξ θα έρθει στην Αθήνα για να παρουσιάσει την ταινία του. Την ελληνική παραγωγή θα εκπροσωπήσουν ο Κωνσταντίνος Γιάνναρης («Μία θέση στον ήλιο», «Τρώες», μικρού μήκους, «Jean Genet Is Dead») και ο Χρήστος Δήμας («Ενας ουρανός γεμάτος αστέρια», «Αμερικάνος»). Περισσότερες πληροφορίες για τις ταινίες και το πρόγραμμα στο www.proud.gr
Tο σινεμά είναι ίσως ο πιο εύκολος δρόμος για να παρατηρήσει κανείς την ολοένα αυξανόμενη παρουσία της γκέι κουλτούρας στην Αθήνα. Οι «Νύχτες Πρεμιέρας» φιλοξενούν παραδοσιακά κάθε Σεπτέμβριο, τα τελευταία 10 χρόνια, έναν σημαντικό αριθμό γκέι ταινιών, ενώ στην περσινή τους διοργάνωση υπήρχε ξεχωριστό αφιέρωμα στο Queer Cinema. Το κοινό, φυσικά, δεν είναι αποκλειστικά ομοφυλόφιλοι. H συστηματική παρουσίαση του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου στην Αθήνα επιτρέπει επίσης την προβολή φιλμ ομοερωτικής θεματολογίας κυρίως μέσα από την ενότητα των Teddy Awards. Προσθέστε στα παραπάνω και τις πρωτοβουλίες της Proud Promotions (4ήμερο κινηματογραφικό φεστιβάλ καλλιτεχνικών πορνογραφικών ταινιών, Porn Film Festival του Βερολίνου κ.τ.λ.), που διοργανώνει το 1ο Κινηματογραφικό Φεστιβάλ Ομοφυλοφιλικών Ταινιών Αθήνας από τις 31 Μαΐου έως τις 3 Ιουνίου στον κινηματογράφο «Τριανόν» (Κοδριγκτώνος και Πατησίων). «Θέλουμε, τόσο θεματολογικά όσο και καλλιτεχνικά, να καλύψουμε αυτό που ονομάζουμε queer κινηματογράφο», λέει η Μαρία Cyber, από τους εμπνευστές του φεστιβάλ, «με ταινίες που δύσκολα φτάνουν όχι μόνο στις κινηματογραφικές αίθουσες αλλά και στα φεστιβάλ που διοργανώνονται στην πόλη μας». Tο τετραήμερο πυκνό πρόγραμμα περιλαμβάνει ταινίες μεγάλου και μικρού μήκους, ελληνικές και ξένες, επιλογές από μεγάλα φεστιβάλ του κόσμου όπως του Βερολίνου ή του Σάντανς. Το φεστιβάλ θα ανοίξει η ταινία του Ισραηλινού Εϊτάν Φοξ «The Bubble», που αφηγείται τον έρωτα ανάμεσα σ’ έναν Ισραηλινό κι έναν Παλαιστίνιο. Ο Φοξ θα έρθει στην Αθήνα για να παρουσιάσει την ταινία του. Την ελληνική παραγωγή θα εκπροσωπήσουν ο Κωνσταντίνος Γιάνναρης («Μία θέση στον ήλιο», «Τρώες», μικρού μήκους, «Jean Genet Is Dead») και ο Χρήστος Δήμας («Ενας ουρανός γεμάτος αστέρια», «Αμερικάνος»). Περισσότερες πληροφορίες για τις ταινίες και το πρόγραμμα στο www.proud.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου