Η ΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΙΑ ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΤΣΑΡΟΥΧΗ. ΕΚΕΙ ΟΠΟΥ Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ, Η ΗΘΙΚΗ ΚΑΙ Η ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΒΙΩΝΟΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ

.
Γιάννης Τσαρούχης
Νίκος Μπακουνάκης (Το Βήμα, 3/1/2010)
Αποκαλυπτική η έκθεση Τσαρούχη στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς. Αποκαλυπτική όχι μόνο για τον πλούτο της (670 εκθέματα) και επομένως τις ποικίλες όψεις του καλλιτέχνη. Αποκαλυπτική γιατί επιβεβαιώνει ότι δεν μπορεί να υπάρξει αφήγηση για τον 20όν αιώνα χωρίς τη συμπερίληψη του Τσαρούχη, όπως και δεν μπορεί να υπάρξει αφήγηση για τον 20όν αιώνα χωρίς την αφήγηση του ίδιου του Τσαρούχη.
Το σημαντικότερο με αυτή την έκθεση είναι όμως ότι για πρώτη φορά συνειδητοποιούμε πως πρέπει να απεγκλωβιστούμε- και οι θεατές και οι μελετητές- από τις ίδιες τις αυτοβιογραφήσεις του Τσαρούχη. Για πρώτη φορά συνειδητοποιούμε ότι οι περισσότεροι, αν όχι όλοι, έχουμε δει ως τώρα τον Τσαρούχη όπως εκείνος ήθελε, από τις οπτικές γωνίες που ο ίδιος είχε επιλέξει για να παρουσιάσει το έργο του και τη ζωή του. Το επισημαίνει αυτό ο ιστορικός τέχνης Ευγένιος Ματθιόπουλος στο κείμενό του «Προσεγγίζοντας με σεμνή αναίδεια τη ζωή και το έργο του Γιάννη Τσαρούχη», που δημοσιεύεται στον κατάλογο-εργαλείο της έκθεσης. Σ΄ αυτό το κείμενο ο Ματθιόπουλος «συνομιλεί» με την ως τώρα τσαρουχική βιβλιογραφία- κυρίως ελληνική, αφού ελάχιστα είναι τα κείμενα ξένων μελετητών για τον Τσαρούχη- όχι για να τη συνεχίσει αλλά για να την εκτρέψει προς νέες ερευνητικές κατευθύνσεις. Δεν είναι τυχαίο ότι σ΄ αυτό το κείμενο ο Ευγένιος Ματθιόπουλος αναφέρεται στην ομοφυλοφιλία του Τσαρούχη- ζήτημα θεμελιακό για τη μελέτη του έργου του αλλά και για την ψυχοδιανοητική και ιδεολογική συγκρότησή του. Αυτό το θέμα ο Τσαρούχης δεν το είχε θίξει ποτέ, με αποτέλεσμα ούτε οι ως τώρα μελετητές του να έχουν μιλήσει, εγκλωβισμένοι, όπως είπαμε, στις αυτοβιογραφήσεις του ίδιου του καλλιτέχνη. Για παράδειγμα, ο ιστορικός τέχνης Γιώργος Πετρής, μαθητής του Ρολάν Μπαρτ, έγραφε το 1974 ότι «το κυριότερο θεματικό του στοιχείο είναι η ανθρώπινη φιγούρα,συνήθως αντρική, γυμνή ή ντυμένη, αδιάφορο». Πιο υπαινικτικός, ο ιστορικός Νίκος Χατζηνικολάου αναφερόταν περίπου την ίδια εποχή στην«αρσενική ανθρωπότητα» του Τσαρούχη. Ως τα τέλη της δεκαετίας του 1980 το θέμα της ομοφυλοφιλίας ήταν ταμπού, επισημαίνει ο Ματθιόπουλος. Κι όμως «η ομοφυλοφιλία, ως στοιχείο της προσωπικότητάς του και συνάμα ως εσωτερικό κίνητρο της διαμόρφωσής της, τον οδήγησε στην πλέον απομακρυσμένη μεθόριο της φιλοσοφίας, της ηθικής και της αισθητικής: εκεί που οι εντασιακές σχέσεις τους γίνονται αλήθειες μέσα από τη βίωσή τους στην πράξη»γράφει ο Ματθιόπουλος.
«Μatisse p d raste»(παιδεραστής Ματίς) είχε πει ο υπερρεαλιστής Νίκος Κάλας όταν είχε δει το έργο του Τσαρούχη. Φανερή η απαξίωση. Αλλά και η απλούστευση. Γιατί το άλλο μεγάλο θέμα που έχει σχέση με τον Τσαρούχη είναι η απλουστευτική προσέγγισή του ή ταξινόμησή του μέσα από τα περίφημα απλοϊκά δίπολα παράδοση- μοντερνισμός, ελληνικότητα- διεθνισμός κ.λπ. Είναι τα δίπολα που μας ταλαιπωρούν τρομερά, ιδιαίτερα όταν μιλάμε για τη γενιά του ΄30. Είναι τα δίπολα που δεν μας επιτρέπουν να δούμε τα πράγματα στη συνθετότητά τους. Μας ταλαιπωρούν και δυστυχώς εξακολουθούν να είναι ισχυρά, όπως διαπιστώνουμε από μελέτες που γίνονται σε πανεπιστήμια και δημοσιεύονται. Ελεος, ας απαλλαγούμε από την απλούστευση των σχημάτων και των φιλολογικών ιδεολογημάτων. Η έκθεση Τσαρούχη μάς επιτρέπει να το κάνουμε αυτό.
Πάνω απ΄ όλα όμως η έκθεση του Μουσείου Μπενάκη είναι γενναιόδωρη, απολαυστική και μας δίνει χαρά. Λίγο είναι;