.
Αλκοόλ και λαγνεία στα πάθη του Καβάφη
Του Μανώλη Πιμπλή (Τα Νέα, 22/12/2009)
Η ερωτοπάθεια στην καβαφική ποίηση δεν συνδέεται αποκλειστικά με την ομοφυλοφιλία αλλά με σειρά από πάθη, σύμφωνα με τελευταίες μελέτες των αρχείων του
«Η ζωή μου περνά μέσα σε διακυμάνσεις ηδονικές, μέσα σε συλλήψεις- πραγματοποιημένες ενίοτε- ερωτικές. Τo έργον μου πάει προς στην σκέψι. Εργάζομαι σαν τους αρχαίους. Έγραφαν ιστορία, έκαμναν φιλοσοφία, δράματα μυθολογικής τραγικότητος- ερωτοπαθείς- τόσοι τους- όμοια σαν εμένα», έγραφε ο Κωνσταντίνος Καβάφης τον Ιούνιο του 1910.
Ποιες όμως ήταν οι ηδονές και τα πάθη του; «Η έννοια της ερωτοπάθειας στον Καβάφη συνδέεται περισσότερο με την υποθετική εμπειρία και αφορούσε τη συνολική συγγραφική εμπειρία του», πιστεύει ο καβαφιστής Μιχάλης Πιερής, καθηγητής και κοσμήτορας στο Πανεπιστήμιο της Λευκωσίας. Το βασικό νέο συμπέρασμα που εξάγεται από τη νέα ενδελεχή μελέτη των αρχείων Καβάφη που τηρούσε ο Γ.Π. Σαββίδης- ανακοινώθηκε και στα 11α Καβάφεια σε Κάιρο και Αλεξάνδρεια- είναι ότι «η ποιητική εκδήλωση του ερωτικού Καβάφη είναι μια υπόθεση πολύ πιο σύνθετη απ΄ ό,τι υποψιάζονται ορισμένοι οι οποίοι έχουν επιχειρήσει να τον ανθολογήσουν ή να τον μελετήσουν δίνοντας βάρος αποκλειστικά και μόνο σε μια διάσταση, αυτήν της ερωτικής ομοφυλοφιλικής σχέσης».
Σημασία είχαν για τον Καβάφη και άλλες εκδοχές «πάθους», λέει ο μελετητής, όπως για παράδειγμα: «το πάθος του αλκοολισμού, όπως αυτό φαίνεται σ΄ ένα ποίημα όπως το “Μισή Ώρα”· το πάθος της λαγνείας και της ερωτικής πλάνης· το πάθος της μονήρους εμπειρίας, όπως αυτή εκφράζεται στο ποίημα “Πολυέλαιος” που φαίνεται ότι συμβολίζει το πάθος του αυνανισμού». Αλλά και πάθη διανοητικά, όπως «το πάθος που συνδέει την ηδονή με τη γνώση» (στο ποίημα «Δυνάμωσις») ή «το πάθος που σχετίζεται με θέματα ποιητικής» (στο ποίημα «Νόησις»). Όπως και πάθη πολιτικά ή πάθη που σχετίζονται με την ιστορική συνείδηση, όπως φαίνεται στο ποίημα «Η μάχη της Μαγνησίας».
Αφορμή για την εξαγωγή αυτών των συμπερασμάτων είναι ένα άλλο «πάθος» του μεγάλου ποιητή. Το πάθος του για την τάξη. Στην καθημερινότητά του, λέει ο Μιχάλης Πιερής, ο ποιητής έκανε «σχολαστική απογραφή των μεγάλων και των μικρών εξόδων, των μεγάλων και των μικρών εργασιών, των καθημερινών υποχρεώσεων και με τη σύνταξη ποικίλων πινάκων και καταλόγων». Έκανε και καταλόγους ποιημάτων γραμμένων στην καθαρεύουσα, αποκηρυγμένων, ατελών, χρονολογικούς πίνακες σύνθεσης ποιημάτων αλλά και θεματικούς (με βάση έναν κεντρικό χαρακτήρα τους που αφορούσε στην ιστορία, στη θρησκεία, στον απολεσθέντα χρόνο και τη φθορά, στον εγκλεισμό...).
Έκανε όμως και μια θεματική κατάταξη με τίτλο «Πάθη» που, κατά τον Μιχάλη Πιερή, είναι «η πιο ενδιαφέρουσα για την κατανόηση της καβαφικής τέχνης». Περιλαμβάνει σε αυτή 57 ποιήματά του και παίρνει εντέλει τη μορφή «λανθάνουσας συλλογής» που δεν ολοκληρώθηκε. «Εκείνο που μας δείχνει είναι ότι το ερωτικό/ηδονικό θέμα στον Καβάφη δεν περιορίζεται σ΄ ένα “πάθος”, αυτό της ομοφυλοφιλικής ερωτικής εμπειρίας, αλλά αφορά στα πάθη ενός μεγάλου δημιουργού, ενός συνειδητού τεχνίτη και σε θέματα καλαισθησίας και αισθητικής, στα οποία είχε μιαν εμπαθή (με την αρχαία έννοια του όρου) στάση». Αυτό προκύπτει και από την αντιπαράθεσή του με την μποντλερική άποψη περί ηδονής: «Με φαίνεται ότι ο Βaudelaire ήταν κλεισμένος μέσα σε πολλή στενό κύκλον ηδονής. Χθες τη νύκτα αίφνης· ή την παρελθούσα Τετάρτη· και τόσες άλλες φορές έζησα, κ΄ έπραξα, και φαντάσθηκα, και σιωπηλά ερρύθμισα πιο παράξενες απολαύσεις».
Στα Καβάφεια- που οργάνωσαν η ελληνική πρεσβεία, το Ελληνικό Πολιτιστικό Κέντρο Καΐρου και το Παράρτημα Αλεξάνδρειας του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού, χωρίς να αποφευχθούν και οργανωτικά προβλήματα- βραβεύτηκαν οι ποιητές Μιχάλης Γκανάς, Φουάντ Ταμάν και οι πεζογράφοι Δημήτρης Δημητριάδης, Γκαμάλ Ελ Γκιτάνι. Ανακοινώσεις για το έργο του Κ. Π. Καβάφη στο εξωτερικό (πρόεδρος συνεδρίας: Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου) έκαναν οι Σόνια Ιλίνσκαγια, Έλενα Λαζάρ, Ζντράβκα Μιχαήλοβα, Σαμουήλ Μπισάρα, Βικέντιος Γκονζάλεζ Φερναντέζ, Μαρία Πάολα Μινούτσι, Μάρθα Βασιλειάδη.
Ο Καβάφης στον κόσμο
Ρουμανία: το 1939 πρωτοεκδόθηκε καβαφική ποίηση στα ρουμανικά. Ο προπάππος του ποιητή, Ιωάννης Καβάφης, υπήρξε κυβερνήτης του Ιασίου. Οι Καβαφίδες δούλεψαν στον Δούναβη, στη Βλαχία, κυρίως στον τομέα της εμπορίας σιτηρών.
Ρωσία: η πρώτη έκδοση καβαφικής ποίησης άργησε πολύ: το 1984, επί Μπρέζνιεφ (μετάφραση: Σόνια Ιλίνσκαγια). Αποκλείστηκαν όμως τα ερωτικά ποιήματα στα οποία δεν διακρινόταν καθαρά το φύλο του ερωτικού εταίρου. Την τελευταία δεκαετία υπάρχει έκρηξη ενδιαφέροντος για τον Καβάφη.
ΗΠΑ: Η νέα μετάφραση των απάντων του Καβάφη από τον Ντάνιελ Μέντελσον έτυχε πρωτοφανούς υποδοχής.
Βουλγαρία: έχουν υπάρξει πέντε εκδόσεις στη βουλγαρική γλώσσα, όλες είναι εξαντλημένες.
Ισπανία: υπάρχουν πάνω από 100 εκδόσεις καβαφικής ποίησης. Κάθε χρόνο πωλούνται 5.000 αντίτυπα βιβλίων του Κ.Π. Καβάφη. Το ποίημα «Θυμήσου σώμα» έχει εμπνεύσει πλήθος καβαφογενών ποιημάτων στα ισπανικά
Ιταλία: υπάρχουν πολλές και καλές μεταφράσεις του Καβάφη στα ιταλικά. Όλες πιστές και ταυτόχρονα διαφορετικές.
Ελβετία: η διεθνής διαδρομή του Καβάφη ξεκίνησε από τις γαλλόφωνες μεταφράσεις.
Του Μανώλη Πιμπλή (Τα Νέα, 22/12/2009)
Η ερωτοπάθεια στην καβαφική ποίηση δεν συνδέεται αποκλειστικά με την ομοφυλοφιλία αλλά με σειρά από πάθη, σύμφωνα με τελευταίες μελέτες των αρχείων του
«Η ζωή μου περνά μέσα σε διακυμάνσεις ηδονικές, μέσα σε συλλήψεις- πραγματοποιημένες ενίοτε- ερωτικές. Τo έργον μου πάει προς στην σκέψι. Εργάζομαι σαν τους αρχαίους. Έγραφαν ιστορία, έκαμναν φιλοσοφία, δράματα μυθολογικής τραγικότητος- ερωτοπαθείς- τόσοι τους- όμοια σαν εμένα», έγραφε ο Κωνσταντίνος Καβάφης τον Ιούνιο του 1910.
Ποιες όμως ήταν οι ηδονές και τα πάθη του; «Η έννοια της ερωτοπάθειας στον Καβάφη συνδέεται περισσότερο με την υποθετική εμπειρία και αφορούσε τη συνολική συγγραφική εμπειρία του», πιστεύει ο καβαφιστής Μιχάλης Πιερής, καθηγητής και κοσμήτορας στο Πανεπιστήμιο της Λευκωσίας. Το βασικό νέο συμπέρασμα που εξάγεται από τη νέα ενδελεχή μελέτη των αρχείων Καβάφη που τηρούσε ο Γ.Π. Σαββίδης- ανακοινώθηκε και στα 11α Καβάφεια σε Κάιρο και Αλεξάνδρεια- είναι ότι «η ποιητική εκδήλωση του ερωτικού Καβάφη είναι μια υπόθεση πολύ πιο σύνθετη απ΄ ό,τι υποψιάζονται ορισμένοι οι οποίοι έχουν επιχειρήσει να τον ανθολογήσουν ή να τον μελετήσουν δίνοντας βάρος αποκλειστικά και μόνο σε μια διάσταση, αυτήν της ερωτικής ομοφυλοφιλικής σχέσης».
Σημασία είχαν για τον Καβάφη και άλλες εκδοχές «πάθους», λέει ο μελετητής, όπως για παράδειγμα: «το πάθος του αλκοολισμού, όπως αυτό φαίνεται σ΄ ένα ποίημα όπως το “Μισή Ώρα”· το πάθος της λαγνείας και της ερωτικής πλάνης· το πάθος της μονήρους εμπειρίας, όπως αυτή εκφράζεται στο ποίημα “Πολυέλαιος” που φαίνεται ότι συμβολίζει το πάθος του αυνανισμού». Αλλά και πάθη διανοητικά, όπως «το πάθος που συνδέει την ηδονή με τη γνώση» (στο ποίημα «Δυνάμωσις») ή «το πάθος που σχετίζεται με θέματα ποιητικής» (στο ποίημα «Νόησις»). Όπως και πάθη πολιτικά ή πάθη που σχετίζονται με την ιστορική συνείδηση, όπως φαίνεται στο ποίημα «Η μάχη της Μαγνησίας».
Αφορμή για την εξαγωγή αυτών των συμπερασμάτων είναι ένα άλλο «πάθος» του μεγάλου ποιητή. Το πάθος του για την τάξη. Στην καθημερινότητά του, λέει ο Μιχάλης Πιερής, ο ποιητής έκανε «σχολαστική απογραφή των μεγάλων και των μικρών εξόδων, των μεγάλων και των μικρών εργασιών, των καθημερινών υποχρεώσεων και με τη σύνταξη ποικίλων πινάκων και καταλόγων». Έκανε και καταλόγους ποιημάτων γραμμένων στην καθαρεύουσα, αποκηρυγμένων, ατελών, χρονολογικούς πίνακες σύνθεσης ποιημάτων αλλά και θεματικούς (με βάση έναν κεντρικό χαρακτήρα τους που αφορούσε στην ιστορία, στη θρησκεία, στον απολεσθέντα χρόνο και τη φθορά, στον εγκλεισμό...).
Έκανε όμως και μια θεματική κατάταξη με τίτλο «Πάθη» που, κατά τον Μιχάλη Πιερή, είναι «η πιο ενδιαφέρουσα για την κατανόηση της καβαφικής τέχνης». Περιλαμβάνει σε αυτή 57 ποιήματά του και παίρνει εντέλει τη μορφή «λανθάνουσας συλλογής» που δεν ολοκληρώθηκε. «Εκείνο που μας δείχνει είναι ότι το ερωτικό/ηδονικό θέμα στον Καβάφη δεν περιορίζεται σ΄ ένα “πάθος”, αυτό της ομοφυλοφιλικής ερωτικής εμπειρίας, αλλά αφορά στα πάθη ενός μεγάλου δημιουργού, ενός συνειδητού τεχνίτη και σε θέματα καλαισθησίας και αισθητικής, στα οποία είχε μιαν εμπαθή (με την αρχαία έννοια του όρου) στάση». Αυτό προκύπτει και από την αντιπαράθεσή του με την μποντλερική άποψη περί ηδονής: «Με φαίνεται ότι ο Βaudelaire ήταν κλεισμένος μέσα σε πολλή στενό κύκλον ηδονής. Χθες τη νύκτα αίφνης· ή την παρελθούσα Τετάρτη· και τόσες άλλες φορές έζησα, κ΄ έπραξα, και φαντάσθηκα, και σιωπηλά ερρύθμισα πιο παράξενες απολαύσεις».
Στα Καβάφεια- που οργάνωσαν η ελληνική πρεσβεία, το Ελληνικό Πολιτιστικό Κέντρο Καΐρου και το Παράρτημα Αλεξάνδρειας του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού, χωρίς να αποφευχθούν και οργανωτικά προβλήματα- βραβεύτηκαν οι ποιητές Μιχάλης Γκανάς, Φουάντ Ταμάν και οι πεζογράφοι Δημήτρης Δημητριάδης, Γκαμάλ Ελ Γκιτάνι. Ανακοινώσεις για το έργο του Κ. Π. Καβάφη στο εξωτερικό (πρόεδρος συνεδρίας: Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου) έκαναν οι Σόνια Ιλίνσκαγια, Έλενα Λαζάρ, Ζντράβκα Μιχαήλοβα, Σαμουήλ Μπισάρα, Βικέντιος Γκονζάλεζ Φερναντέζ, Μαρία Πάολα Μινούτσι, Μάρθα Βασιλειάδη.
Ο Καβάφης στον κόσμο
Ρουμανία: το 1939 πρωτοεκδόθηκε καβαφική ποίηση στα ρουμανικά. Ο προπάππος του ποιητή, Ιωάννης Καβάφης, υπήρξε κυβερνήτης του Ιασίου. Οι Καβαφίδες δούλεψαν στον Δούναβη, στη Βλαχία, κυρίως στον τομέα της εμπορίας σιτηρών.
Ρωσία: η πρώτη έκδοση καβαφικής ποίησης άργησε πολύ: το 1984, επί Μπρέζνιεφ (μετάφραση: Σόνια Ιλίνσκαγια). Αποκλείστηκαν όμως τα ερωτικά ποιήματα στα οποία δεν διακρινόταν καθαρά το φύλο του ερωτικού εταίρου. Την τελευταία δεκαετία υπάρχει έκρηξη ενδιαφέροντος για τον Καβάφη.
ΗΠΑ: Η νέα μετάφραση των απάντων του Καβάφη από τον Ντάνιελ Μέντελσον έτυχε πρωτοφανούς υποδοχής.
Βουλγαρία: έχουν υπάρξει πέντε εκδόσεις στη βουλγαρική γλώσσα, όλες είναι εξαντλημένες.
Ισπανία: υπάρχουν πάνω από 100 εκδόσεις καβαφικής ποίησης. Κάθε χρόνο πωλούνται 5.000 αντίτυπα βιβλίων του Κ.Π. Καβάφη. Το ποίημα «Θυμήσου σώμα» έχει εμπνεύσει πλήθος καβαφογενών ποιημάτων στα ισπανικά
Ιταλία: υπάρχουν πολλές και καλές μεταφράσεις του Καβάφη στα ιταλικά. Όλες πιστές και ταυτόχρονα διαφορετικές.
Ελβετία: η διεθνής διαδρομή του Καβάφη ξεκίνησε από τις γαλλόφωνες μεταφράσεις.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου