ΣΑΡΑ ΟΥΟΤΕΡΣ. ΞΑΓΡΥΠΝΩΝΤΑΣ

.
«Ό,τι αρπάξεις είναι η ζωή»
Γράφει η Σοφία Νικολαΐδου
ΣΤΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ «ΞΑΓΡΥΠΝΩΝΤΑΣ» ΛΕΣΒΙΕΣ ΚΑΙ ΣΤΡΕΪΤ ΖΟΥΝ ΤΗ ΖΩΗ ΤΟΥΣ ΣΤΑ ΑΠΟΚΑΪΔΙΑ ΤΟΥ Β΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ. ΑΤΟΜΙΚΗ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ
ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΜΟΙΡΑ. Ο ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΣ ΧΡΟΝΟΣ ΕΚΤΥΛΙΣΣΕΤΑΙ ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΑ, ΟΙ ΖΩΕΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΦΩΤΙΖΟΝΤΑΙ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ
Η Σάρα Ουότερς έχει γράψει τρία μυθιστορήματα. Και τα τρία εκτυλίσσονται τον 19ο αιώνα στην Αγγλία, και τα τρία αφορούν τον κόσμο των (ομοφυλόφιλων) γυναικών και τα τρία αναπτύσσονται σε πρώτο πρόσωπο. Στο τέταρτο μυθιστόρημά της, οι συγγραφικές εμμονές της Ουότερς αλλάζουν. Το μυθιστόρημα «Ξαγρυπνώντας» εκτυλίσσεται στο κέντρο του 20ού αιώνα, από το 1941 έως το 1947, στην Αγγλία. Οι ήρωες είναι λεσβίες και στρέιτ, αναμίξ. Η αφήγηση είναι τριτοπρόσωπη.
Η Σάρα Ουότερς εκκινεί την εξιστόρησή της το 1947, δυο χρόνια μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Χωρίζει την αφήγηση σε τρία μέρη. Το πρώτο βρίσκει τους ήρωές της στο μεταπολεμικό Λονδίνο του 1947, εξοντωμένους, μοναχικούς, στριμωγμένους. Το δεύτερο μέρος γυρνάει πίσω τον χρόνο. Μας μεταφέρει στο 1944, στους βομβαρδισμούς. Τότε που όλα ήταν δυνατά, γιατί οι βεβαιότητες είχαν καταρρεύσει. Τότε που ο καθένας άρπαζε από τη ζωή ό,τι μπορούσε, ξέροντας πως το αύριο είναι επισφαλές- και άδηλο. Τότε που οι γυναίκες έκαναν αντρικές δουλειές, γιατί οι άντρες είχαν εξαφανιστεί στο μέτωπο.
Το τρίτο μέρος της αφήγησης μάς πηγαίνει ακόμα πιο πίσω, στο 1941. Οι ήρωές μας είναι ακόμα νέοι και άμαθοι. Δεν έχουν καεί από τη ζωή και τον πόλεμο.
Αυτή η αντίστροφη κίνηση του αφηγηματικού χρόνου έχει ενδιαφέροντα αναγνωστικά αποτελέσματα. Καθώς εισχωρούμε στο παρελθόν και όχι στο μέλλον των ηρώων, οι ζωές τους αποκτούν ιστορικό βάθος και οι πράξεις τους ερμηνεύονται καλύτερα. Στο τέλος του κειμένου, οι ήρωες είναι ακόμα νέοι, ανέγγιχτοι από τα ζόρια που θα τους χαντακώσουν στη συνέχεια. Παίζουν με τις ζωές τους και με τον πόλεμο. Δεν έχουν υπαρξιακό βάρος. Σε αντίθεση με τους ήρωες, ο αναγνώστης φτάνει στο τέλος του βιβλίου σοφότερος. Η αισιοδοξία της τελικής φράσης φωτίζεται ειρωνικά από όσα προηγήθηκαν στην αφήγηση και τα οποία θα ακολουθήσουν χρονικά. Στην αρχή του βιβλίου, η κατάσταση των ηρώων και οι μεταξύ τους σχέσεις μοιάζουν ασαφείς. Σιγά σιγά, όσο προχωρούμε προς τα πίσω, τα πράγματα ξεκαθαρίζουν, τα αφηγηματικά νήματα μπλέκονται. Πολλές παράλληλες ιστορίες διασταυρώνονται: Η Κέι είναι μια τριανταεξάχρονη λεσβία, από εύπορη αστική οικογένεια. Παρακολουθεί τη ζωή από το παράθυρο και ζει με το βαθύ πόνο της απώλειας της αγαπημένης της. Η Έλεν μαζί με τη Βιβ εργάζονται σε ένα γραφείο συνοικεσίων. Γνωρίζουν ελάχιστα η μια για την άλλη. Η Έλεν συζεί με την Τζούλια, μια επιτυχημένη συγγραφέα αστυνομικών ιστοριών. Η ζήλια βασανίζει την Έλεν, αυτοτραυματίζεται, κάνει σκηνές. Η Βιβ πάλι είναι για χρόνια μπλεγμένη με έναν παντρεμένο, τον Ρέτζι. Το πάθος έχει ξεθυμάνει αρκετά, όμως η ανάμνηση των αισθημάτων της είναι ακόμα ισχυρή. Ο αδελφός της Βιβ, ο ωραίος Ντάνκαν, εργάζεται σε ένα εργοστάσιο κηροποιίας, μαζί με ανθρώπους που στιγματίστηκαν σωματικά ή ψυχικά από τον πόλεμο. Συζεί με τον υπερήλικα κύριο Μάντι σε ένα καταθλιπτικό λονδρέζικο σπίτι. Όταν τον βρίσκει ένας παλιός συγκρατούμενός του από τη φυλακή, ο Φρέιζερ, ο Ντάνκαν ταράζεται. Ρουφάει μια τζούρα ζωής. Βομβαρδισμοί, σαϊεντολογία, γυναίκες τραυματιοφορείς, γυναίκες σε γκαράζ, αντιρρησίες συνείδησης, στρατιώτες σε άδεια, παράνομες σχέσεις και παράνομες εκτρώσεις, φυλακές και δεσμοφύλακες, απαγορευμένη ομοφυλοφιλία, γυναίκες που μοιάζουν αγόρια, αγόρια που καμώνονται τις γυναίκες, παντρεμένοι που ασφυκτιούν και έφηβοι που επαναστατούν, όλοι επείγονται να ζήσουν σε έναν εμπόλεμο κόσμο που βράζει. Το τέλος του πολέμου θα τους βρει κουρασμένους, παραιτημένους, μεγαλύτερους. Ιδίως οι τριαντάρηδες και οι σαραντάρηδες είναι ξεζουμισμένοι. Οι περισσότεροι ζουν με τα αισθήματά τους στην κατάψυξη.
ΚΟΡΙΤΣΙΣΤΙΚΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΔΙΑΜΕΛΙΣΜΕΝΑ ΠΤΩΜΑΤΑ
Στομυθιστόρημα της Ουότερς, η ανθρώπινη περιπέτεια διασταυρώνεται με την ιστορική συγκυρία. Τα απαγορευμένα αισθήματα φουντώνουν. Ο ανδρόγυνος κόσμος των λεσβιών, τα κοριτσίστικα μυστικά, τα ψέματα των παντρεμένων αναμειγνύονται με τον άγριο κόσμο της φυλακής, τα διαμελισμένα πτώματα και την αδρεναλίνη του κινδύνου. Η Ουότερς καταφέρνει να ενώσει τα αρχικώς ατάκτως ερριμμένα κομμάτια της αφήγησης. Ορισμένες ηθικοδιδακτικές εκτροπές δεν καταστρέφουν την τελική εικόνα. Ο πόλεμος εισβάλλει στη ζωή των ηρώων. Αρχικά, μοιάζει να τους απελευθερώνει: τους ντοπάρει, τους κάνει ριψοκίνδυνους, τους ρίχνει στο καζάνι της ιστορικής στιγμής και της προσωπικής εμπειρίας. Τους εξαντλεί. Φορτώνει τις μπαταρίες τους τόσο αιφνίδια και έντονα, όσο αιφνίδια και έντονα τις αδειάζει. Για την Ουότερς, η ιστορία χαράζει τις ζωές των ανθρώπων.