ΟΙ ΜΕΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ "ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ"

.
Ο Τσε Γκεβάρα των γκέι
Του Δημήτρη Δανίκα, (Τα Νέα, 15/1/2009)
Και μετά μου λέτε εσείς πως το σινεμά είναι ζήτημα αισθητικής. Έτσι και ο δογματικός σοβιετικός σοσιαλιστικός ρεαλισμός υπηρετεί τον δικό μου, άγιο σκοπό, τότε ζήτω ο Ζντάνοφ ο τρομερός. Είναι για τους γκέι; Ε τότε, καλώς να έρθει. Είναι για τον Στάλιν; Ε τότε, ύπουλος και προπαγανδιστικός. Αλλά και τούμπαλιν παρακαλώ!
Αν και δεν με αφορά προσωπικώς, παραμερίζω παρωπίδες και υποκειμενικές ιδεολογίες. Καλύτερη ταινία της εβδομάδας- και ανώτερη από «Reader», αλλά και «Road to revolution»- ο αμερικανικός σοσιαλιστικός ρεαλισμός, διάχυτος στο «Μilk» του Γκας Βαν Σαντ. Καλύτερο και ως σκηνοθεσία. Καλύτερο ως σκηνογραφία. Καλύτερο ως ερμηνεία. Για δύο βασικούς λόγους αξίζει να δει κάποιος αυτή την ταινία.
Πρώτον, η εξαιρετική ανασύσταση της εποχής του εβδομήντα. Και κυρίως η θηριώδης υποκριτική του Σον Πεν (κοντά στα πενήντα). Ισοδύναμη με το ρεσιτάλ του Ρόμπερτ Ντε Νίρο στο «Οργισμένο είδωλο» του Μάρτιν Σκορσέζε και του 1980. Και σωματικά αγνώριστος, κάμποσα κιλά ισχνότερος. Και βιωματικά ταυτισμένος μ΄ έναν πολυδιάστατο χαρακτήρα που σαν Μπαρίσνικοφ ισορροπεί στην κόψη του ξυραφιού. Και θηλυπρεπής και αγωνιστής. Και ακραίος ερωτικός. Και οργανωμένος εγκέφαλος πολιτικός. Η διπλή όψη ενός ιερομάρτυρα Τσε Γκεβάρα των γκέι του Σαν Φρανσίσκο του 1978.
Και βάζω στοίχημα πως η κόντρα για τα επερχόμενα Όσκαρ θα καταλήξει σε πόλεμο τριπλό. Σον Πεν εναντίον Μπραντ Πιτ (Μπέντζαμιν Μπάτον από 22/1) και Μίκι Ρουρκ (Παλαιστής από 29/1) ενα- ντίον και των δύο αυτών πρωταγωνιστών! Εξηγώ για να μην παρεξηγηθώ. Τρία τα ακούνητα κριτήρια του «σοσιαλιστικού ρεαλισμού». Το πρώτο ο αγώνας υπέρ πάντων για ιερό, κοινωνικό, λαϊκό, πατριωτικό σκοπό. Δεύτερο, ο αφηγηματικός «ρεαλισμός». Συνήθως «νατουραλισμός», δηλαδή φωτογραφία της πραγματικότητας. Και τρίτο, η αγιοποίηση του κεντρικού ήρωα. Του προλετάριου, του φαντάρου στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, του ινστρούχτορα του κόμματος και του νεολαίου. Και τα τρία - με διαφορετικό περιεχόμενο, πράγμα που θα έκανε τα μουστάκια του Στάλιν να αρπάξουν παραμάσχαλα τον Γκας Βαν Σαντ με κατεύθυνση τα Γκουλάγκ- υπηρετούνται μέχρι κεραίας σ΄ αυτή την αγωνιστική, μαχητική αγιογραφία του Χάρβεϊ Μιλκ.
Ενός μισοεβραίου φανατικού και δηλωμένου, δημοσίως, γκέι που κατάφερε στα τέλη της δεκαετίας του εβδομήντα να οργανώσει την κοινότητα των ομοφυλοφίλων του Σαν Φρανσίσκο, να κερδίσει μια θέση ως δημοτικός σύμβουλος στο πλευρό ενός straight δημάρχου και να κατατροπώσει τα εξαπτέρυγα των πιο σκοτεινών δυνάμεων της συντηρητικής, αμερικανικής κοινωνίας. Κατά σειρά. Ιερός σκοπός η αποπεριθωριοποίηση, δηλαδή η νομιμοποίηση και αποδοχή της ιδιαιτερότητας των γκέι από την επίσημη αμερικανική πολιτική, αλλά κυρίως από την κοινωνία. «Βγείτε από την ντουλάπα», φωνάζει με την ντουντούκα ο Χάρβεϊ Μιλκ. «Να βγείτε και να πείτε στον πατέρα σας, στη μάνα σας, στους φίλους και τους συγγενείς σας “ναι, είμαι γκέι”».

Φανταστείτε- περίπου- μια αντίστοιχη φάση με πρωταγωνιστή έναν Έλληνα κομμουνιστή την εποχή του εξήντα, όταν όλα τα ΄σκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά. Επί της δομικής ουσίας στρατευμένος καλλιτέχνης και ο Σοβιετικός, αλλά και ο γκέι ο Αμερικανός. Πάμε τώρα στον αισθητικό προσανατολισμό. Παρατατική- με χρονική σειρά- η εξι στόρηση των γεγονότων. Εξαιρετική αναβίωση της εποχής, από τα ρούχα μέχρι το ντεκόρ.

Αυτοκόλλητη, σωματικά και φυσιογνωμικά, η ταυτοπροσωπία του Σον Πεν με τον Χάρβεϊ Μιλκ. Γι΄ αυτό εξάλλου έχασε τόσο πολλά κιλά. Και τέλος, αποθέωση και αγιοποίηση του κεντρικού ήρωα. Όχι μόνο εξαιρετικά ερωτικός, αλλά και μαχητικός, οργανωμένος πολιτικός. Στοχοπροσηλωμένος μέχρι τελικής πτώσεως, γεγονός που τον απενοχοποιεί και τον αθωώνει από κάθε είδους συμβιβασμούς, παλινδρομήσεις, ακόμα και από παραβιάσεις υποσχέσεων και συμφωνιών με άλλους πολιτικούς.

Όπως λένε και οι θεωρητικοί του μαρξισμού-λενινισμού, ακόμα και με τον διάβολο θα συμμαχήσω προκειμένου τους σκοπούς μου να υπηρετήσω. Εδώ κοτζάμ Στάλιν συμμάχησε με τον διάβολο Χίτλερ και θα μας πειράξει το γεγονός πως ο Χάρβεϊ Μιλκ κουρέλιασε μια παρασκηνιακή συμφωνία που είχε συνάψει μ΄ έναν Ιρλανδό δημοτικό σύμβουλο;
Έγινε αντιληπτό; Επομένως εκείνο που ενοχλεί δεν είναι η φόρμα και η αισθητική, δηλαδή η ιδιαίτερη κινηματογραφική οπτική. Ενοχλητικό, δυσάρεστο και αναχρονιστικό είναι το θέμα και το περιεχόμενο. Τι ακριβώς θέλει η περιρρέουσα συνθήκη η κοινωνική;
Είναι τώρα της μόδας ο μαρξισμός; Πάρε να ΄χεις σοβιετικό, σοσιαλιστικό ρεαλισμό (όπως στη δεκαετία του εβδομήντα). Είναι τώρα της μόδας οι γκέι; Πάρε να ΄χεις αμερικανικό, γκεΐστικο ρεαλισμό (όπως γίνεται από το «Μυστικό του Βrokeback mountain» και εδώ). Φανταστείτε δηλαδή. Ο Γκας Βαν Σαντ των μακροσκελών πλάνων, των πειραματισμών και των μακρόσυρτων σιωπών ενός «Ελέφαντα» ας πούμε, επιλέγει ως εφαλτήριο της ιδεολογίας του, τη γραμμική αφήγηση και τη στρωτή περιγραφή.
Περίπου σαν μπροσούρα με γραφή καλλιτεχνική. Άρα για να είμαστε ή τουλάχιστον να πιστεύουμε πως είμαστε αντικειμενικοί, όσο δικαιολογημένος είναι ο μοντέρνος και ιδιαίτερος Γκας Βαν Σαντ να καταφεύγει σε απλές, φόρμες προκειμένου να διαδώσει τις μαχητικές - κατά τη γνώμη του- ιδέες, άλλο τόσο είναι και κάθε άλλος που υπηρετεί και αγιοποιεί τον δικό του σκοπό. Με άλλα λόγια αυτό που θέλω να πω είναι διπλό. Πρώτον, ότι τα κριτήριά μας πρέπει να είναι αντικειμενικά, πέρα και έξω από υποκειμενικές απόψεις και μακριά από την μόδα και τον συρμό. Δεύτερον και κυριότερο, χωρίς να θέλω ούτε στο ελάχιστο να θίξω την ιδεολογία του Γκας Βαν Σαντ, είναι τουλάχιστον περίεργο, να μην πω εξωφρενικό, που καθετί που αναφέρεται στο Ολοκαύτωμα των Εβραίων και στα δικαιώματα των γκέι, βρίσκει τόση και τέτοια πλατιά υποδοχή από τον Τύπο και την παραγωγή. Δηλαδή οι μεροκαματιάρηδες, οι έσχατοι, οι άνεργοι, όλα αυτά τα εκατομμύρια ανθρώπινων «σκουπιδιών», δεν έχουν δικαίωμα να βρουν την έκφρασή τους στο πανί;
Και τέλος, για να αποφύγω κάθε υποψία αλλά και επειδή το πιστεύω, ναι το «Μilk» είναι καλύτερη ταινία. Και από τον «Δρόμο της επανάστασης» και από τα «Σφραγισμένα χείλη». Και το εννοώ με κριτήρια καθαρά κινηματογραφικά και καθόλου προσωπικά και υποκειμενικά. Θηριώδης η ερμηνεία του Σον Πεν, ενός μη γκέι, που αυτοκόλλητα κολλάει στο σώμα και την ψυχή ενός τόσου δηλωμένου γκέι. Ακόμα και τα φιλιά που δίνει ο μπαγάσας είναι τα πιο ερωτικά και απενοχοποιημένα διόλου χυδαία, στην ιστορία του γκέι σινεμά όλων των εποχών. Και ακόμα, η αναβίωση της εποχής συντελέστηκε με κριτήρια του δρόμου και καθόλου του στούντιο, πράγμα που σημαίνει πως η αισθητική της ταινίας στάζει από αυθεντικότητα, «βρώμα» και ωριμότητα. Αυτό που ήθελε ο Γκας Βαν Σαντ το ολοκλήρωσε μέχρι την τελευταία του λεπτομέρεια. Και για να τελειώνω. Κάθε καταπιεσμένη και διωκόμενη «μειονότητα», από τους αριστερούς, τους κομμουνιστές, τους Εβραίους μέχρι τους γκέι, για την καταξίωσή της χρειάζεται τουλάχιστον έναν άγιο. Και σας βεβαιώ πως μπροστά στους δεκάδες αρσενικούς απρόσωπους εκπροσώπους του ελληνικού κοινοβουλίου, τούτος εδώ ο ομοφυλόφιλος Χάρβεϊ Μιλκ είναι Άντρας με τα όλα του.

Αγαπητοί μου, η μαγκιά δεν προέρχεται από τα γεννητικά μας όργανα, αλλά μόνο και πάντα από την καρδιά! ''