... Σήμερα είναι Κυριακή και είμαι πάντα μόνος με τις σκέψεις μου και με τις παρτιτούρες μου.
Αυτό είναι όλη μου η ζωή και όλες μου οι διασκεδάσεις. Περιμένω πάντα με αγωνία
την στιγμή της δοκιμής ή της συναυλίας για να αισθανθώ κάπως άνετα. Είναι λυπηρό
να είσαι καταδικασμένος να ζεις πάντα τούτη τη ζωή που ζω, αλλά ο Θεός έτσι το θέλησε
και πρέπει να υποταχθώ. Αν τουλάχιστον ήμουν βέβαιος πως κάνω καλά
την δουλειά μου... (8.3.1936).
Μια καλή μέρα, πράγματα που έχεις ξεχάσει και υπερνικήσει, παραμένουν ωστόσο
στη μνήμη των άλλων. (10.4.1936)
Στον τόπο μας ή στην Ευρώπη ο κόσμος είναι φιλύποπτος και σε κάνει ν’ αηδιάσεις και τις πιο
αγνές σου διαθέσεις. Σε λερώνουν! Με τον τρόπο αυτό χάνει κανείς το θάρρος του. (24.10.1938)
.
Ο χαιρετισμός που απευθύνει ο Δ. Μητρόπουλος στο κοινό και τους μουσικούς του πριν από την έναρξη της τελευταίας του συναυλίας στη Μιννεσότα, στις 18.3.1949:
Φίλοι μου, αισθάνομαι λυπημένος, αλλά και ικανοποιημένος. Σας έδωσα τα καλύτερα χρόνια της ζωής μου και τα έδωσα με αγάπη. Και το πιο εκπληκτικό είναι ότι μου το αναγνωρίσατε και με τιμήσατε περισσότερο από ό,τι πραγματικά άξιζα. Και είμαι σίγουρος, επίσης, πως με αγαπήσατε και σεις. Τώρα φεύγω, αλλά δεν πειράζει· ξέρω πως έχετε μέσα σας λίγο από το αίμα μου και θα μείνει μέσα σας και όταν ακόμη δεν θα είμαι κοντά σας. Με βοηθήσατε να αναπτυχθώ και μαζί μου αναπτυχθήκατε και σεις, και είμαι βέβαιος πως το μήνυμά μου θα εξακολουθήσει να σας εμπνέει και όταν εγώ θα λείπω. Ευτυχώς οι νόμοι είναι αδυσώπητοι γι’ αυτούς που διάλεξε η μοίρα· πρέπει να ακολουθήσουν το δρόμο που υπαγορεύει το καθήκον τους και όχι αυτό που τους λέει η καρδιά τους. Φεύγω λοιπόν για κάπου αλλού, όπου δεν ξέρω αν θα είμαι ευτυχισμένος, αλλά πρέπει να φύγω. Πρέπει να ανέβω, ώσπου να φτάσω εκεί από όπου - όπως ο καθένας - θα πάω να βρω τον κοινό μας Πατέρα στον Ουρανό. Και τώρα θέλω να πω στους φίλους μου, συναδέλφους της ορχήστρας, πως όλα αυτά τα χρόνια τους ένιωθα σαν παιδιά μου. Ήμουν ο πατέρας τους και είχαμε αγάπη μεταξύ μας. Αν καμιά φορά ήμουν σκληρός με κάποιον από σας, παρακαλώ συγχωρέστε με. Και αν σας κούραζα καμιά φορά με μερικές μοντέρνες συνθέσεις, ελπίζω πως δεν θα μου κρατήσετε κακία γι’ αυτό. Έπρεπε βλέπετε να το κάνω. Και παρόλο που είμαι φίλος σας και ένα είδος “ψυχαγωγού” και θα έπρεπε να σας προσφέρω μόνο ευχαρίστηση, όμως έχω κάποια καθήκοντα απέναντι στην τέχνη που δεν μπορούσα να παραβλέψω. Είπα, νομίζω, αρκετά. Δεν θα σας κουράσω άλλο. Σας λέω αντίο και ο Θεός μαζί σας.
Απόστολος Κώστιος.: Δημήτρης Μητρόπουλος (ΜΙΕΤ)
Νέα Υόρκη, 24.3.1953
...Συμφωνώ μαζί σου ότι ο διευθυντής μιας ορχήστρας είναι ο μόνος πνευματικός ηγέτης, που συγχρόνως επιβάλλει τη θέλησή του τη στιγμή της δημιουργίας. Αυτό ασφαλώς του δίνει την εντύπωση πως είναι Θεός, και αυτός είναι ο λόγος που πολλοί μαέστροι διέπραξαν το αμάρτημα να επιτρέψουν στον εαυτό τους την τρομερή αυτή ιδέα. Και το τραγικό μέρος αυτής της απόλαυσης είναι ότι η δικτατορία τους είναι εφήμερη και πολύ λίγο απομένει μετά το θάνατό τους. Προφανώς, τίποτε άλλο, παρά μερικές χλωμές ανατυπώσεις σε δίσκους, δεν απομένει από τις δημιουργίες τους, οι οποίες, εδώ που τα λέμε, δεν είναι καν δικές τους. Αυτοί πάντοτε αναζωογονούν τις ιδέες κάποιου άλλου και απολαμβάνουν αυτή την ηδονή, ενόσω ο πραγματικός δημιουργός, ο συνθέτης, αν είναι καλός απολαμβάνει την αιωνιότητα.
Αλήθεια, έχω ιδεί εδώ μαέστρους που παριστάνουν το Θεό, και πίστεψέ με είναι μια αξιοθρήνητη και γελοία κατάσταση, σε βαθμό ν' αμαυρώνει την καλλιτεχνική προσφορά.
Όσον αφορά στη δική μου στάση, απλούστατα πιστεύω ότι είμαι ένα μέλος αυτού του συγκροτήματος από εκτελεστές, που αναλαμβάνει τη δύσκολη εντολή να μελετήσει ολόκληρο το έργο, να το συναρμολογήσει και σαν τροχονόμος να επιβλέπει την κίνηση παρέχοντας στο κάθε άτομο την ελευθερία να παίξει το μέρος του σύμφωνα βέβαια με κάποιο υπόδειγμα αλλά επιτρέποντας ωστόσο στην προσωπικότητά του, αν έχει, να εκδηλωθεί. Γι αυτό ούτε μου έρχεται καν στο νου ότι υφίσταται ζήτημα ή πρόβλημα δικτατορίας. Είναι απλούστατα ένα πρόβλημα συνεργασίας και δεν έχει κανείς παρά να χρησιμοποιεί τη δέουσα ψυχολογία και κατανόηση για να κάνει αυτή τη συνεργασία με τόσο πολλά ανθρώπινα όντα, δηλαδή με τόσες πολλές ανθρώπινες διάνοιες, εφικτή, και όλα αυτά με την υπέρτατη δυνατή ανιδιοτέλεια και ταπεινοφροσύνη και με σκοπό την εξυπηρέτηση της ιδέας του δημιουργού - και παραδέχομαι ότι όσο και αν η ανταμοιβή είναι μία υπέρτατα ευτυχής, απολαυστική, εξόχως πνευματική συνουσία, ωστόσο είναι σύντομη όπως κάθε συνουσία.
Δημήτρης Μητρόπουλος, Η αλληλογραφία του με την Καίτη Κατσογιάννη (Ίκαρος, 1966)
Φίλοι μου, αισθάνομαι λυπημένος, αλλά και ικανοποιημένος. Σας έδωσα τα καλύτερα χρόνια της ζωής μου και τα έδωσα με αγάπη. Και το πιο εκπληκτικό είναι ότι μου το αναγνωρίσατε και με τιμήσατε περισσότερο από ό,τι πραγματικά άξιζα. Και είμαι σίγουρος, επίσης, πως με αγαπήσατε και σεις. Τώρα φεύγω, αλλά δεν πειράζει· ξέρω πως έχετε μέσα σας λίγο από το αίμα μου και θα μείνει μέσα σας και όταν ακόμη δεν θα είμαι κοντά σας. Με βοηθήσατε να αναπτυχθώ και μαζί μου αναπτυχθήκατε και σεις, και είμαι βέβαιος πως το μήνυμά μου θα εξακολουθήσει να σας εμπνέει και όταν εγώ θα λείπω. Ευτυχώς οι νόμοι είναι αδυσώπητοι γι’ αυτούς που διάλεξε η μοίρα· πρέπει να ακολουθήσουν το δρόμο που υπαγορεύει το καθήκον τους και όχι αυτό που τους λέει η καρδιά τους. Φεύγω λοιπόν για κάπου αλλού, όπου δεν ξέρω αν θα είμαι ευτυχισμένος, αλλά πρέπει να φύγω. Πρέπει να ανέβω, ώσπου να φτάσω εκεί από όπου - όπως ο καθένας - θα πάω να βρω τον κοινό μας Πατέρα στον Ουρανό. Και τώρα θέλω να πω στους φίλους μου, συναδέλφους της ορχήστρας, πως όλα αυτά τα χρόνια τους ένιωθα σαν παιδιά μου. Ήμουν ο πατέρας τους και είχαμε αγάπη μεταξύ μας. Αν καμιά φορά ήμουν σκληρός με κάποιον από σας, παρακαλώ συγχωρέστε με. Και αν σας κούραζα καμιά φορά με μερικές μοντέρνες συνθέσεις, ελπίζω πως δεν θα μου κρατήσετε κακία γι’ αυτό. Έπρεπε βλέπετε να το κάνω. Και παρόλο που είμαι φίλος σας και ένα είδος “ψυχαγωγού” και θα έπρεπε να σας προσφέρω μόνο ευχαρίστηση, όμως έχω κάποια καθήκοντα απέναντι στην τέχνη που δεν μπορούσα να παραβλέψω. Είπα, νομίζω, αρκετά. Δεν θα σας κουράσω άλλο. Σας λέω αντίο και ο Θεός μαζί σας.
Απόστολος Κώστιος.: Δημήτρης Μητρόπουλος (ΜΙΕΤ)
Νέα Υόρκη, 24.3.1953
...Συμφωνώ μαζί σου ότι ο διευθυντής μιας ορχήστρας είναι ο μόνος πνευματικός ηγέτης, που συγχρόνως επιβάλλει τη θέλησή του τη στιγμή της δημιουργίας. Αυτό ασφαλώς του δίνει την εντύπωση πως είναι Θεός, και αυτός είναι ο λόγος που πολλοί μαέστροι διέπραξαν το αμάρτημα να επιτρέψουν στον εαυτό τους την τρομερή αυτή ιδέα. Και το τραγικό μέρος αυτής της απόλαυσης είναι ότι η δικτατορία τους είναι εφήμερη και πολύ λίγο απομένει μετά το θάνατό τους. Προφανώς, τίποτε άλλο, παρά μερικές χλωμές ανατυπώσεις σε δίσκους, δεν απομένει από τις δημιουργίες τους, οι οποίες, εδώ που τα λέμε, δεν είναι καν δικές τους. Αυτοί πάντοτε αναζωογονούν τις ιδέες κάποιου άλλου και απολαμβάνουν αυτή την ηδονή, ενόσω ο πραγματικός δημιουργός, ο συνθέτης, αν είναι καλός απολαμβάνει την αιωνιότητα.
Αλήθεια, έχω ιδεί εδώ μαέστρους που παριστάνουν το Θεό, και πίστεψέ με είναι μια αξιοθρήνητη και γελοία κατάσταση, σε βαθμό ν' αμαυρώνει την καλλιτεχνική προσφορά.
Όσον αφορά στη δική μου στάση, απλούστατα πιστεύω ότι είμαι ένα μέλος αυτού του συγκροτήματος από εκτελεστές, που αναλαμβάνει τη δύσκολη εντολή να μελετήσει ολόκληρο το έργο, να το συναρμολογήσει και σαν τροχονόμος να επιβλέπει την κίνηση παρέχοντας στο κάθε άτομο την ελευθερία να παίξει το μέρος του σύμφωνα βέβαια με κάποιο υπόδειγμα αλλά επιτρέποντας ωστόσο στην προσωπικότητά του, αν έχει, να εκδηλωθεί. Γι αυτό ούτε μου έρχεται καν στο νου ότι υφίσταται ζήτημα ή πρόβλημα δικτατορίας. Είναι απλούστατα ένα πρόβλημα συνεργασίας και δεν έχει κανείς παρά να χρησιμοποιεί τη δέουσα ψυχολογία και κατανόηση για να κάνει αυτή τη συνεργασία με τόσο πολλά ανθρώπινα όντα, δηλαδή με τόσες πολλές ανθρώπινες διάνοιες, εφικτή, και όλα αυτά με την υπέρτατη δυνατή ανιδιοτέλεια και ταπεινοφροσύνη και με σκοπό την εξυπηρέτηση της ιδέας του δημιουργού - και παραδέχομαι ότι όσο και αν η ανταμοιβή είναι μία υπέρτατα ευτυχής, απολαυστική, εξόχως πνευματική συνουσία, ωστόσο είναι σύντομη όπως κάθε συνουσία.
Δημήτρης Μητρόπουλος, Η αλληλογραφία του με την Καίτη Κατσογιάννη (Ίκαρος, 1966)
2 σχόλια:
Κορυφαία μορφή. Από τις αγαπημένες μου. Και είναι πραγματικά άξιο απορίας πώς ο μουσικός που έφερε τον Μάλερ και πολλούς άλλους που σήμερα θεωρούνται στάνταρ ρεπερτόριο στην Αμερική, παραμένει τόσο παραγνωρισμένος.
Είναι, όντως, άξιον απορίας ή η αναρώτησή σου είναι ...ρητορική;
Δημοσίευση σχολίου