ΤΟ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΠΕΖΟΔΡΟΜΙΟ: QUEER ΘΕΩΡΙΑ vs ΛΟΑΔ ΚΙΝΗΜΑΤΩΝ;

27.10.08

QUEER ΘΕΩΡΙΑ vs ΛΟΑΔ ΚΙΝΗΜΑΤΩΝ;

Yussef Nabil

.
LGBT vs QUEER
Εχω συναντησει αρκετα ατομα τελευταια, συνηθως γυρω στα 20 τους που προτιμουν να αυτοπροσδιοριζονται ως queer αποτινασσοντας καθε lgbt ταυτοτητα απο πανω τους...

Η αληθεια ειναι οτι δεν ηξερα πολλα πραγματα για το queer κινημα, και για αυτο προσπαθησα να κανω μια μικρη ερευνα. Η αληθεια ειναι οτι ακομη εχω αρκετη αγνοια επι του θεματος, και για αυτο το ποστ αυτο αποτελει μια μικρη προσεγγιση επι του θεματος...

Τελος παντων απο οτι φαινεται το queer ξεκινησε ως μια αρνητικη λεξη για τους ομοφυλοφιλους ανα τον κοσμο. Οταν πρωτοεμφανιστηκε ειχε τη σημασια του περιεργου, του διαφορετικου κτλ. Για το μεγαλυτερο μερος του 20ου αιωνα η σημασια του παρεμεινε αρνητικη κατευθυνομενη περισσοτερο προς τους θηλυπρεπεις γκει κτλ.

Τα τελευταια χρονια η λεξη ανακτηθηκε και πλεον αποτελει μια "ομπρελα" για καθε συμπεριφορα που δεν ανηκει στις καθαρα ετεροφυλοφιλικες συμπεριφορες και νορμες. Η queer θεωρια υιοθετηθηκε ιδιαιτερα απο τους ακτιβιστες και γενικως τους αντικομφορμιστες ως ενα τροπος να γκρεμισουν τις ηδη εδραιωμενες ταυτοτητες και ταμπελες που μας χαρακτηριζουν και γιατι οχι να χτισουν μια "νεα" ενωτικη ταμπελα.

Οπως προειπα δεν ξερω πολλα για το θεμα και μπορει να λεω και ανοησιες ,αλλα εχω την εντυπωση οτι η queer θεωρια συγκρουεται με την πιο παραδοσιακη LGBT community. Πολλοι θα πουν οτι ειναι το ιδιο και το αυτο αλλα εχω την εντυπωση οτι οι ασπαζομενοι της queer Θεωριας διαχωριζουν την θεση τους απο την LGBT community.

Δεν ξερω αν η queer θεωρια θα επικρατησει και αν ειναι καλο να επικρατησει ή θα απορροφηθει απο την LGBT ταμπελα. Ειδα προσφατα και στο pride τα αρχικα LGBTQ που σημαινει οτι γινεται μια προσπαθεια ενταξης της στο ηδη υπαρχον status quo οσο αναφορα τον αυτοπροσδιορισμο μας. Αν ομως γινει αυτο τοτε πια η διαφορα του queer απο το LGBT?

Σιγουρα τα πραγματα αλλαζουν και η δικη μου γενια και ισως περισσοτερο ακομη η επομενη,αρνειται να βαζει ταμπελες στη σεξουαλικη του ζωη ... Αν αυτο οφειλεται απλα στην επαναστατικοτητα των νιατων ή πραγματι αποτελει μια στροφη στις ταμπελες αυτοπροσδιορισμου μας δεν μπορω να το απαντησω. Ο χρονος μονο θα δειξει.

Αν παντως καποιος που εχει ασχοληθει με τη queer θεωρια μπορει να μας ενημερωσει ας αφησει καποιο σχολιο ωστε να μαθουμε τι διαφορες και τι ακριβως διεκδικει η νεα αυτη "ταμπελα"..

The Gay Side of Life

Η ιδεολογική φτώχεια της "Queer Θεωρίας"
Διαβάζοντας το πρόγραμμα του "Διήμερου Εκδηλώσεων για την Έμφυλη Ταυτότητα" που διοργανώνεται αυτές τις μέρες στη Θεσσαλονίκη, το μάτι μου πέφτει πάνω σε μια συζήτηση με τίτλο "Δομώντας και αποδομώντας τα φύλα"! Διαβάζοντας τη μαγική λέξη "αποδόμηση", ο προσωπικός μου συναγερμός χτυπάει : Χμμμ, "Queer theory" μου βρωμάει εδώ...
Για όσους δε γνωρίζουν, η παραπάνω θεωρία υποστηρίζει πως το φύλο, η σεξουαλικότητα και η γλώσσα που τα ορίζει δεν είναι τίποτε παραπάνω από μια κοινωνική κατασκευή! Oι έννοιες "ομοφυλόφιλος" και "ετεροφυλόφιλος", "άνδρας" και "γυναίκα" δεν υπάρχουν στην πραγματικότητα, αλλά απλά επιβλήθηκαν από την εξουσία, ώστε να μας ελέγχουν και να διαιωνίζουν το υπάρχον καταπιεστικό σύστημα. Η Queer θεωρία ήταν πολύ της μόδας στους πανεπιστημιακούς κύκλους τους εξωτερικού τα τελευταία χρόνια! Και φυσικά οι Έλληνες ομόλογοι τους δε θα μπορούσαν να μείνουν πίσω... Όλοι εμείς λοιπόν που χαρακτηρίζουμε τους εαυτούς μας σαν "gay άνδρες" ή "λεσβίες γυναίκες", είμαστε παραπλανημένοι! Δεν έχουμε καταλάβει τί πραγματικά θέλουμε, αλλά πέσαμε θύματα των μηχανισμών της εξουσίας! Ευτυχώς που υπάρχουν οι ξένοι και ντόπιοι "διανοούμενοι" της "Queer θεωρίας" για να μας δείξουν τον ορθό δρόμο και να μας απελευθερώσουν επιτέλους από την άγνοια και τις προλήψεις μας !
Ακόμη κι αν μια τέτοια θεωρία έχει αξία για κάποιες περιπτώσεις, η άποψη πως το φύλο και η σεξουαλικότητα είναι απλά μια κοινωνική κατασκευή είναι τελείως μονοδιάστατη και ανίκανη να εξηγήσει την περιπλοκότητα της ανθρώπινης φύσης. Η ερμηνεία όλων των κοινωνικών σχέσεων σαν σχέσεων εξουσίας, η εμμονή με τη γλώσσα και την δήθεν αποδόμηση της, η περιφρόνηση για την έννοια του ιδιωτικού χώρου, οι παπαρολογίες του τύπου "δεν υπάρχει σεξ χωρίς ιδεολογία" (ιδανικό για να εντυπωσιάζονται ανίδεοι 18χρονοι φοιτητές), δημιουργούν εν τέλει ενα ασφυκτικά κλειστό και πατερναλιστικό σύστημα που δεν αναγνωρίζει κανένα ρόλο στην ατομικότητα κάθε ανθρώπινης ύπαρξης, και δεν αφήνει κανένα περιθώριο στην ελεύθερη βούληση και επιλογή. Και αυτό από μια θεωρία που διεκδικεί για τον εαυτό της τις δάφνες της "προοδευτικότητας"!
Θα μπορούσε κανείς να πεί πολλά πράγματα ακόμη για την "Queer Θεωρία" και για τις πολιτικές προεκτάσεις της , αλλά τα λέει πολύ καλύτερα από μένα η πρόεδρος των διαφυλικών Ανδαλουσίας, Mar Cambrollé Jurado ( Αντιγράφω από το "Απέναντι Πεζοδρόμιο") :

"Όλοι και όλες μας έχουμε κάνει ότι ήταν εφικτό για να ταιριάξουμε την όψη μας με το φύλο που αισθανόμαστε δικό μας: ορμονικές θεραπείες (συχνά χωρίς ιατρικό έλεγχο και με τον κίνδυνο που κάτι τέτοιο συνεπάγεται για την υγεία μας), χειρουργικές επεμβάσεις κλπ. Όλα αυτά για να αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας ως ΑΝΔΡΑ ή ΓΥΝΑΙΚΑ και έτσι να μας αντιλαμβάνονται και οι άλλοι...
Θέλω λοιπόν να καταγγείλω τη χειραγώγηση που επιχειρείται σε βάρος μας από εκείνους που κάνοντας χρήση των δικαιωμάτων τους τα ερμηνεύουν όλα μέσα από την queer θεωρία.

Είμαστε σύμφωνοι μαζί τους σε θέματα υγείας, ένταξης, αποπαθολογικοποίησης, αλλά ας μην μας κρεμούν την ταμπέλα: ΟΥΤΕ ΑΝΔΡΕΣ, ΟΥΤΕ ΓΥΝΑΙΚΕΣ. Γιατί αν κάτι έχουμε ξεκάθαρο εμείς οι διαφυλικοί είναι ότι επιθυμούμε να είμαστε γυναίκες ή άνδρες, ανάλογα με την κάθε περίπτωση, και με όλες τις ιδιαιτερότητες που μας διαφοροποιούν ως άτομα. "(…)

Tory Anarchist

Queer Theory σε λίγες κινήσεις: Τι είναι και πως (δεν) μας αφορά προσωπικά και πολιτικά
Άννα Αποστολίδου
(…)Τα άτομα ποθούν να έχουν καθορισμένες ταυτότητες και ομαδώσεις (ακόμα κι όταν είναι λίγο αυθαίρετες ή όχι απολύτως συμβατές με το πώς ορίζουν εαυτούς και εαυτές) για να βάζουν τέλος πάντων μια τάξη στο χάος. Το να ανήκεις σε μια ομάδα που δεν είναι ομάδα, αλλά ακροβατεί στα όρια όλων των ομάδων και τελικά γίνεται πολύ προσωπικό πράγμα (τόσο γενικό που φτάνει πάλι στο ατομικό), είναι συχνά δύσκολο και κάπως αναποτελεσματικό γιατί δε βρίσκεις «συμμάχους». Πχ. εμένα μπορεί να μη με εκφράζει κανένας ορισμός ταυτότητας (το οποίο μπορεί να είναι κουσούρι της κοινωνικής ανθρωπολογίας ή και σχιζοφρένεια) και μπορεί να ακούγεται αλαζονικό ή ανώριμο αλλά είναι καλύτερα για μένα να ρωτάω συνεχώς παρά να δηλώνω. Ομολογώ, όμως, ότι αυτό είναι πολύ δύσκολο στο πεδίο των διεκδικήσεων ή του coming out (να αποκαλύψεις ποια ταυτότητα όταν δεν πιστεύεις στη σταθερότητά της;;), γιατί δεν ξέρεις ποτέ «με ποιους να πάς και ποιους θ’ αφήσεις», που λέει κι ο ποιητής - και συνήθως πρέπει να το κάνεις ή πολλές φορές στο κάνουν οι γύρω, οπότε προτιμάμε να είμαστε προετοιμασμένες.

(…) το queer theory μιλάει για την κατάργηση των ταυτοτήτων με την έννοια ότι αυτές δεν είναι μόνιμες και δεν ορίζουν το ποιοι είμαστε. Με αυτή την έννοια, είναι ένα εργαλείο συνεχούς προβληματισμού γιατί συνήθως όταν κάτι ονομάζουμε το περιχαράσσουμε σε μια σταθερή νοηματική ενότητα και αμέσως τείνει να γίνει συντηρητικό. Ενώ μια κατηγορία με συνεχή ορισμό, έχει το καλό της αέναης διαπραγμάτευσης των εαυτών και των άλλων. Υπό το πρίσμα του ότι κάθε ταυτότητα είναι ένα φανταστικό κατασκεύασμα για να μπορέσουμε να τα βγάλουμε κάπως πέρα, για να ανήκουμε κάπου, και δεν έχουν αυθύπαρκτη ισχύ (ούτε το ετεροφυλόφιλος υπήρξε σαν έννοια πριν το ομοφυλόφιλος), το queer προτείνει μια πολιτική των μη-ταυτοτήτων, ή και των αντί-ταυτοτήτων (αν κάτι τέτοια είναι πρακτικά εφαρμόσιμο). Δεν είναι καν μια ταυτότητα, αλλά μια κριτική των ταυτοτήτων. Υποθετικά, είναι κάτι που έχει τη δυναμική να μας πάει μπροστά, χωρίς να ξέρουμε ακριβώς προς τα πια κατεύθυνση ΚΑΙ κυρίως αναγνωρίζει ως ισάξια κάθε έκφανση της σεξουαλικότητας και της έκφρασης φύλου.

Κριτικές

Εν ολίγοις, αν η Γκέι Απελευθέρωση του ’70 ήθελε να δημιουργήσει μια θέση για τις σεξουαλικές μειονότητες και να παλέψει για ίσα δικαιώματα, οι queer θεωρητικοί ήταν πιο φιλόδοξοι γιατί πήγαν ένα βήμα παρακάτω: θέλησαν να ταρακουνήσουν τις πολιτισμικά εδραιωμένες ιδέες της φυσικότητας, κανονικότητας, της ταυτότητας για τη σεξουαλικότητα και να σπάσουν τον σαφή διαχωρισμό στους όρους ετεροφυλοφιλία και ομοφυλοφιλία.Βέβαια, εδώ ξεκινάει η κριτική. Διότι ας μην ξεχνάμε (και δε μπορούμε και να θέλουμε να ξεχάσουμε) ότι κάτι τέτοιο στη καθημερινή μας ζωή είναι πρακτικά ανύπαρκτο γιατί αυτές οι κατηγορίες καλά κρατούν και μειονότητες όντως δημιουργούνται και μάλλον για να ανατραπούν πρέπει ο καθένας να τοποθετηθεί μέσα σε αυτές. Ορισμένοι το έχουν παραλληλίσει με τον κομμουνισμό, κάτι που πρακτικά απέτυχε στην εφαρμογή του, αλλά εξαιρετική τροφή για ενδοσκόπηση και συσπείρωση.

Μια άλλη κριτική είναι ότι σαν θεωρία το queer κυρίως προέρχεται και βασίζεται στην ανάλυση λογοτεχνικών και μη κειμένων και μάλιστα μιας ελίτ, που δεν αντικατοπτρίζει πολλές φορές την κοινωνική πραγματικότητα, ή καθημερινότητα αν θέλετε.

Είναι επίσης πολύ της μόδας, όπως ο κατακερματισμός των ταυτοτήτων και η πολλαπλότητα των εαυτών μας (ακόμα και η Ευρωπαϊκή Ένωση έθεσε το 2007 ως έτος πολλαπλών διακρίσεων) κι έχει χρησιμοποιηθεί όπως είδαμε πολύ εμπορικά στην παραγωγή γνώσης, έχοντας αποκτήσει τη θέση μιας νέας πια κανονικότητας, έχει γίνει trendy και mainstream.

Άλλοι λένε ότι είναι μια απλή αναπαραγωγή, με μορφή ιστορικής αμνησίας, της Γκέι απελευθέρωσης. Ότι συμπεριλαμβάνει λιγότερο προοδευτικές ιδέες από αυτές που πρεσβεύει ο ΛΟΑΤ ακτιβισμός και το αντιδραστικό στοιχείο της χάθηκε (η Teressa de Lauretis που το 1991 πρώτη χρησιμοποίησε τον όρο στο γαλλικό φεμινιστικό περιοδικό differences, 3 χρόνια μετά το εγκατέλειψε εξ αιτίας αυτού).

Επίσης επειδή είναι ένας ομιχλώδης όρος ο καθένας λέει ότι θέλει. Σημαίνει τελικά πάρα πολλά και καταντάει να μη σημαίνει τίποτα. (Σε ένα συνέδριο πέρυσι στην Ιρλανδία, ήμασταν 20 ομιλητές και σχεδόν ο καθένας μας χρησιμοποιούσε τον όρο διαφορετικά…). Είναι μια υβριδική ένωση λίγης θεωρίας, λίγης πολιτικής και ακόμα λιγότερης πρακτικής και μοιάζει συχνά ένα εντελώς ουτοπικό κατασκεύασμα.

Εν τέλει το ρήμα-κλειδί σε αυτή την κουβέντα είναι το «Αποποιούμαι» και ψάχνω συνεχώς, δεν δέχομαι «εύκολες» ταμπέλες, ονομασίες κλπ και παραμένω πιστή στις ανάγκες, τις σκέψεις μου και τις σεξουαλικές μου πρακτικές, που μπορεί να μου δίνουν 5-6 ταμπέλες τη φορά ή και καμία. Και όπως λέει και ο Μπρεχτ δεν μπορεί κανείς να υποσχεθεί το είναι ή τι θα είναι την αμέσως επόμενη στιγμή το μόνο που μπορεί να υποσχεθεί είναι ότι θα συνεχίσει να σκέφτεται. Άρα, με αυτή την έννοια, το queer δεν είναι και τόσο κακό(!)

Lesbian bi mafia

2 σχόλια:

erva_cidreira είπε...: Queer Theory

Το παρακάτω κείμενο δημοσιεύθηκε στο athens.indymedia.org στις 22 Μαρτίου 2006 και αποτελεί μετάφραση διάλεξης που δόθηκε από την Mary Klages στο πανεπιστήμιο του Colorado, στο Boulder το 1997

Τι μας φέρνει στο νου η λέξη queer; Ας ξεκινήσουμε καταγράφοντας μερικούς ελεύθερους συνειρμούς.

Η λέξη queer στην queer theory προκαλεί από μόνη της κάποιους συνειρμούς, κυρίως μέσω της σύνδεσής της με τις ιδέες περί ομοφυλοφιλίας. Η queer theory είναι ένας απόλυτα καινούριος επιστημονικός κλάδος∙ δεν είχε ονομαστεί ως ξεχωριστό πεδίο μελέτης έως το 1991. Προήλθε από τις gay/λεσβιακές μελέτες, έναν εξίσου καινούριο επιστημονικό κλάδο, που δεν υπήρχε σε οποιαδήποτε οργανωμένη μορφή μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 80. Οι gay/λεσβιακές μελέτες προήλθαν με τη σειρά τους από τις φεμινιστικές μελέτες και τη φεμινιστική θεωρία. Ας μιλήσουμε λίγο για την ιστοριά αυτή.(Είναι άξια κάθε ενδιαφέροντος, καθότι λαμβάνει χώρα κυριολεκτικά κάτω απ’ τη μύτη μας, στις αίθουσες διδασκαλίας, αυτή τη στιγμή, και, επιπλέον, μέσω αυτής μπορούμε να εξετάσουμε το πως θεωρητικά κινήματα ή σχολές προέρχονται από άλλες σχολές).

Η φεμινιστική θεωρία, από τα μέσα μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 70, έβλεπε το γένος (αρσενικό ή θηλυκό) σαν ένα σύστημα συμβόλων ή σημαινόντων, που αναφερόταν σε σεξουαλικά διμορφικά σώματα, με σκοπό να αναδειχθούν οι κοινωνικοί ρόλοι και σημασίες που θα μπορούσαν να έχουν τα σώματα αυτά. Η φεμινιστική θεωρία, κατ’ αυτό τον τρόπο, υποστήριξε πως το γένος ήταν κοινωνικό κατασκεύασμα, πως σχεδιάστηκε, υλοποιήθηκε και διαιωνίστηκε από κοινωνικούς οργανισμούς και δομές, παρά κάτι απλά «αληθινό» ή ενυπάρχον στη λειτουργία των σωμάτων σε βιολογικό επίπεδο. Εξ αυτού, η φεμινιστική θεωρία είχε δύο πολύ σημαντικές συνεισφορές. Η πρώτη είναι ότι διαχώρισε το κοινωνικό από το βιολογικό, επιμένοντας πως υπάρχει διαφορά ανάμεσα σε αυτό που είναι προϊόν των ανθρώπινων ιδεών και άρα ασταθές και ευμετάβλητο, και σε αυτό που είναι προϊόν της βιολογίας και άρα (συγκριτικά) σταθερό και αμετάβλητο. Η δεύτερη συνεισφορά σχετίζεται με την πρώτη: διαχωρίζοντας το κοινωνικό από το βιολογικό, το κατασκευασμένο από το έμφυτο, η φεμινιστική θεωρία επέμεινε πως το γένος δεν ήταν «θεμελιώδες» για την ταυτότητα ενός ατόμου.

Η λέξη «θεμελιώδες» θα χρησιμοποιηθεί πολύ στο δεύτερο μισό του κειμένου, καθώς θα εστιάσουμε σε θεωρίες που περιγράφουν το πως κατασκευάζονται οι ατομικές ταυτότητες μέσα στους κοινωνικούς οργανισμούς. Η ανθρωπιστική ιδέα για την ταυτότητα ή τον εαυτό, επικεντρώνεται στην αντίληψη πως η ταυτότητά σου είναι μοναδική για σένα, πως προέρχεσαι από έναν εσωτερικό πυρήνα, κάποιες αμετάβλητες οπτικές ή σημάδια, που βρίσκονται στην καρδιά ή το κέντρο του «εαυτού σου». Οι οπτικές αυτές συνήθως συμπεριλαμβάνουν το φύλο (είμαι άντρας ή γυναίκα), το γένος (είμαι αρσενικού ή θηλυκού γένους), τη σεξουαλικότητα (είμαι ετεροφυλόφιλος ή ομοφυλόφιλος), τις θρησκευτικές πεποιθήσεις (είμαι Χριστιανός, Εβραίος, Βουδιστής) και την εθνικότητα (είμαι Αμερικάνος, Ρώσσος, Βιετναμέζος)—στην πραγματικότητα κάθε δήλωση σου που αρχίζει με «είμαι» και ακολουθείται από ένα ουσιαστικό χωρίς τη μεσολάβηση κάποιου άρθρου («είμαι _»∙ όχι «είμαι ένας _») είναι πιθανότατα μία δήλωση για τη βαθύτερη αίσθηση της ταυτότητάς σου. Στην ανθρωπιστική σκέψη, αυτές οι κεντρικές όψεις της ταυτότητας θεωρούνται οι «ουσίες», πράγματα σταθερά και αμετάβλητα, πράγματα που σε κάνουν αυτό που είσαι υπό οποιεσδήποτε συνθήκες, άσχετα από αυτά που σου συμβαίνουν. Η ιδέα αυτή ενός θεμελιώδους εαυτού διαχωρίζει τον «εαυτό» από όλα όσα βρίσκονται έξω από αυτόν—όχι απλώς από το «άλλο», αλλά επίσης από όλα τα ιστορικά γεγονότα, όλα τα πράγματα που υπόκεινται σε αλλαγές. Μπορείς να σκεφτείς την ανθρωπιστική αντίληψη του θεμελιώδους εαυτού με όρους επιβίωσης: ο εαυτός βρίσκεται μέσα σε ένα θωρακισμένο καταφύγιο, όπου τίποτα από όσα συμβαίνουν στον έξω κόσμο δεν μπορεί να τον αγγίξει. Εντάξει, ο εαυτός μπορεί να τραντάζεται ή να ταρακουνιέται από τις εκρήξεις στον έξω κόσμο, οι οποίες βροντούν τις πόρτες του καταφυγίου, αλλά δε μπορεί να αλλάξει ουσιαστικά από ό,τι συμβαίνει απέξω. (Μπορεί, πάραυτα, να καταστραφεί. Αλλά αυτές είναι οι μοναδικές πιθανότητες—ο θεμελιώδης εαυτός μπορεί να υπάρχει σε μία αμετάβλητη κατάσταση ή να καταστραφεί, τίποτα ενδιάμεσο).

Η φεμινιστική θεωρία, αμφισβητώντας την αντίληψη πως το γένος είναι μέρος αυτού του θεμελιώδους εαυτού, προκάλεσε μια ρωγμή, μια ρήξη, αποκαλύπτοντας το επίπλαστο αυτού του φυσικού εαυτού. Από τη ρήξη αυτή προήλθε η μεταστρουκτουραλιστική ιδέα του εαυτού ως οικοδόμημα μη «φυσικά» παραγόμενο από τα σώματα ή από τη γέννηση. Ο εαυτός, στη μεταστρουκτουραλιστική θεωρία, γίνεται «υποκειμενικότητα». Η αλλαγή στους όρους είναι μια αναγνώριση πως, πρώτα απ’όλα, η ανθρώπινη ταυτότητα διαμορφώνεται από τη γλώσσα, με το να γίνεται υποκείμενο στη γλώσσα (όπως βλέπουμε και στο Λακάν). Η αντικατάσταση της λέξης «εαυτός» από τη λέξη «υποκείμενο» σηματοδοτεί, επίσης, την ιδέα πως τα υποκείμενα είναι προϊόντα συμβόλων ή σημαινόντων, τα οποία γεννούν τις ιδέες μας περί ταυτότητας. Οι εαυτοί είναι σταθεροί και θεμελιώδεις∙ τα υποκείμενα είναι κατασκευασμένα, και άρα προσωρινά, μεταβαλλόμενα, πάντα αντικείμενα επανεξέτασης και ανακατασκευής. Οι εαυτοί, μ’ αυτή την έννοια, συνιστούν σημαίνοντα μέσα σ’ ένα άκαμπτο σύστημα με παγιωμένες έννοιες∙ τα υποκείμενα, από την άλλη, είναι σημαίνοντα ενός περισσότερο ευέλικτου συστήματος, με μεγαλύτερη πολλαπλότητα εννοιών.

Με τη συμβολή της φεμινιστικής θεωρίας στη διάρρηξη της ανθρωπιστικής ιδέας μίας σταθερής ή θεμελιώδους προσωπικότητας, και ειδικότερα της ιδέας μιας σταθερής ή θεμελιώδους ταυτότητας του γένους, και με την αντικατάστασή της με τη μεταστρουκτουραλιστική ιδέα της ταυτότητας του γένους ως ένα σύνολο μεταβαλλόμενων σημαινόντων, άλλες θεωρίες άρχισαν να αμφισβητούν μερικές ακόμη «θεμελιώδεις» αντιλήψεις της ταυτότητας. Όπως θα δούμε, η ιδέα της φυλής ως κάτι έμφυτο, θεμελιώδες, ή βιολογικό έγινε αντικείμενο εξονυχιστικής εξέτασης (ιδιαίτερα μέσα στους φεμινιστικούς κύκλους, καθώς η φεμινιστική θεωρία στη δεκαετία του 70 αναφερόταν στο θηλυκό υποκείμενο αποκλειστικά σαν να ανήκει στη λευκή φυλή και στη μεσαία τάξη). Ομοίως, η ιδέα της σεξουαλικότητας ως έμφυτη ή θεμελιώδης, άρχισε να γίνεται αντικείμενο επανεξέτασης. Έτσι ξεκίνησαν οι gay/λεσβιακές μελέτες στις αρχές της δεκαετίας του 80, ως επιστημονικός κλάδος και ως θεωρητικός βραχίονας ενός ευρύτερου πολιτικού κινήματος.

Είναι, ίσως πιο δύσκολο απ’ ότι με το γένος, το να δεις τη σεξουαλικότητα ως κοινωνική κατασκευή, παρά ως βιολογική. Κοιτάζοντας γύρω μας, παρατηρούμε πως το γένος «κάμπτεται» σε πολλά πεδία—ο Michael Jackson, ο Boy George και ο Dennis Rodman είναι μόνο μερικά παραδείγματα, τα οποία κάμπτουν την ιδέα του γένους ως θεμελιώδες και ορισμένο από το φύλο (οι άντρες είναι αρσενικά, οι γυναίκες θηλυκά) επιχειρώντας προσωπικούς συνδυασμούς αυτών που συνήθιζαν να καλούνται αρρενωπό και θηλυκό στυλ. Στην πραγματικότητα, βλέπουμε ρόλους και σύμβολα που σχετίζονται με το γένος να μεταλλάσονται καθημερινά: για παράδειγμα, πόσες γυναίκες πριν δέκα χρόνια είχανε τατουάζ σε ορατά σημεία και πόσοι άντρες επιδείκνυαν piercing στα αυτιά ή σε άλλα σημεία σου σώματος; Αναλογιζόμενος τις αλλαγές αυτές (και μπορείς να σκεφτείς και δικά σου παραδείγματα εύκαμπτων ή μεταβαλλόμενων κατασκευών του γένους) είναι σχετικά εύκολο να δεις το γένος ως ένα σύστημα σημαινόντων.

Με τη σεξουαλικότητα, όμως, τα πράγματα είναι πιο δύσκολα, εν μέρει εξ αιτίας του τρόπου με τον οποίο ο πολιτισμός μας μας δίδαξε να αντιλαμβανόμαστε τη σεξουαλικότητα. Ενώ το γένος μπορεί να είναι ζήτημα στυλ ή ντυσίματος, η σεξουαλικότητα μοιάζει να έχει να κάνει με τη βιολογία, με τη βασική λειτουργία των σωμάτων. Αυτή η ιδέα προέκυψε όταν κάποια στιγμή μιλούσαμε για το γένος και κάποιος ρώτησε για τα ζώα, των οποίων η σεξουαλική συμπεριφορά φαίνεται να είναι ισχυρά συνδεδεμένη με το ένστικτο της αναπαραγωγής. Ο πολιτισμός μας τείνει να ορίζει την σεξουαλικότητα με δύο τρόπους: με όρους ζωικών ενστίκτων, με συμπεριφορές προγραμματισμένες από ορμόνες ή εποχιακούς κύκλους, πάνω στα οποία η ελεύθερη βούληση δεν έχει κανένα έλεγχο, και με όρους ηθικής, με συμπεριφορές, δηλαδή, που ορίζονται ως «καλές» ή «κακές», ηθικές ή ανήθικες, και πάνω στις οποίες υποτίθεται πως πρέπει να ασκούμε απόλυτα (ή σχεδόν απόλυτα) αυστηρό έλεγχο. Σύμφωνα με την πρώτη θεώρηση της σεξουαλικότητας, τα σεξουαλικά κίνητρα είναι σχεδόν απόλυτα βιολογικά: ανταποκρινόμαστε σεξουαλικά, βάσει αυτών που είναι καταγεγραμμένα στα γονίδια και στις ορμόνες μας κι αυτό σχεδόν πάντα προσδιορίζεται με όρους αναπαραγωγικής συμπεριφοράς. (Αυτή η οπτική προέρχεται από την εξελικτική θεωρία, κατά την οποία πρωταρχικό καθήκον κάθε μέλους ενός είδους είναι να το συντηρεί καθώς και να μεταφέρει τα γενετικά του χαρακτηριστικά στις επόμενες γενεές). Η θεωρία αυτή ισχυρίζεται πως καταλαβαίνοντας τη σεξουαλική συμπεριφορά των ζώων καταλαβαίνουμε και την ανθρώπινη σεξουαλική συμπεριφορά.

Το πρόβλημα μ’ αυτή την θεώρηση είναι πως η ανθρώπινη σεξουαλικότητα δε λειτουργεί όπως η σεξουαλικότητα των ζώων. Αν ήταν έτσι, τα θηλυκά θα είχαν οίστρο σε συγκεκριμένες χρονικές περιόδους, και τα αρσενικά θα προσπαθούσαν μανιωδώς να ζευγαρώσουν μαζί τους κατά τις περιόδους αυτές∙ όλη η σεξουαλική δραστηριότητα θα ρυθμιζόταν από την αναπαραγωγή και θα λάμβανε χώρα αποκλειστικά στις περιόδους του οίστρου. Προφανώς η ανθρώπινη σεξουαλικότητα λειτουργεί διαφορετικά. Στην πραγματικότητα, η ανθρώπινη σεξουαλικότητα μοιάζει ελάχιστα με τη σεξουαλικότητα των ζώων. Είμαστε (νομίζω, και διορθώστε με αν κάνω λάθος) το μόνο είδος που ζευγαρώνει λίγο πολύ κατά βούληση, χωρίς να παίρνει υπ’ όψιν του τη γονιμότητα και τους ορμονικούς κύκλους, και αυτό από μόνο του διαχωρίζει τη σεξουαλική συμπεριφορά από την αναπαραγωγή στους ανθρώπους. Επίσης, έχουμε τεράστια γκάμα σεξουαλικών συμπεριφορών και δραστηριοτήτων, εκ των οποίων μόνο μερικές συνδέονται με την αναπαραγωγή, κάτι που διαχωρίζει ακόμα περισσότερο τις δύο κατηγορίες. Και—το πιο σημαντικό—η ανθρώπινη σεξουαλική συμπεριφορά συνδέεται με την ευχαρίστηση, ευχαρίστηση που περνά μέσα απ’ όλα τα πολιτισμικά επίπεδα.

Ναι, θα μπορούσαμε να διαφωνήσουμε για τη σεξουαλικότητα των ζώων και το κατά πόσο μοιάζει με των ανθρώπων—οι εμπειρίες μου με τον σκύλο μου να προσπαθεί να πηδήξει το πόδι μου σίγουρα εγείρουν ερωτήματα για το κατά πόσο η σεξουαλική συμπεριφορά των ζώων συνδέεται μόνο με την αναπαραγωγή—αλλά το θέμα είναι πως η σύνδεση τη ανθρώπινης σεξουαλικότητας με τη σεξουαλικότητα των ζώων χρησιμοποιείται για να κατασκευαστεί η σεξουαλικότητα με συγκεκριμένο τρόπο. Αν δεις τους ανθρώπους κατά μεγάλο μέρος τους σαν ζώα, τότε βλέπεις και τη φύση της ανθρώπινης σεξουαλικότητας ως, κατά μεγάλο μέρος της, αναπαραγωγική, στην ουσία—και επομένως κάθε συμπεριφορά που δε συνδέεται με την αναπαραγωγή καθίσταται «αφύσικη». Το οποίο μας οδηγεί στο δεύτερο τρόπο με τον οποίο ο πολιτισμός μας ορίζει τη σεξουαλικότητα: με όρους ηθικής, με όρους σωστών ή λανθασμένων συμπεριφορών.

Οι αντιλήψεις του δυτικού πολιτισμού για τη σεξουαλικότητα προέρχονται από πολλά πεδία—για παράδειγμα, από την επιστήμη (και ειδικότερα από την εξελικτική θεώρηση της σεξουαλικότητας ως ζωώδη, ενστικτώδικη συμπεριφορά), από τη θρησκεία, από την πολιτική και από την οικονομία. Μια σημείωση: αυτές οι κατηγορίες σεξουαλικής κωδικοποίησης μελετώνται από τον Michel Foucault στους τόμους του έργου «Η ιστορία της σεξουαλικότητας». Η σεξουαλικότητα ορίζεται από την πολιτική και την οικονομία όταν, για παράδειγμα, έθνη ή κοινωνικοί οργανισμοί ανησυχούν για τον πληθυσμιακό έλεγχο και παροτρύνουν τους ανθρώπους να μην αναπαράγονται—και επιβάλλουν ακόμα και εκτρώσεις ή έλεγχο των γεννήσεων ή στειρώσεις για να το διασφαλίσουν∙ ένα αντίστροφο παράδειγμα του πως η σεξουαλικότητα ορίζεται από την πολιτική και την οικονομία είναι οι χώρες ή μειονότητες που παροτρύνουν τα μέλη τους να γεννούν πολλά παιδιά, ώστε μία ομάδα να αποκτήσει μεγαλύτερο πληθυσμό από μία άλλη.

Οι αντιλήψεις αυτές, περί σεξουαλικότητας συχνά παίρνουν τη μορφή ηθικών διακηρύξεων για το ποιες μορφές σεξουαλικότητας είναι «σωστές» ή καλές ή ηθικές και ποιες είναι «λανθασμένες», κακές και ανήθικες. Οι κατηγορίες έχουν αλλάξει με την πάροδο του χρόνου, ένα ακόμη στοιχείο που μας δείχνει πως η σεξουαλικότητα δεν είναι «θεμελιώδης», αιώνια, ή έμφυτη, αλλά κοινωνικό οικοδόμημα, κάτι που μπορεί να μεταβάλλεται και να παραποιείται. Σίγουρα έχουμε δει τέτοιες αλλαγές τα τελευταία δέκα χρόνια, όχι μόνο σχετικές με την ομοφυλοφιλία και την ετεροφυλοφιλία, αλλά και με τις αντιλήψεις περί ασφαλούς σεξ και την παρεμπόδιση σεξουαλικά μεταδιδόμενων νοσημάτων: στο σημερινό πολιτισμό, (σε μερικούς κύκλους) περισσότερο ανήθικη θεωρείται η σεξουαλική πράξη όταν δε συμπεριλαμβάνει τη χρήση προφυλακτικού ή άλλης μεθόδου προφύλαξης, παρά όταν απλώς δεν εμπλέκεται στην αναπαραγωγική διαδικασία.

Στις προηγούμενες γενεές, όπως και σήμερα, οι τρόποι αυτοί για να οριστεί η σεξουαλικότητα (μέσω της βιολογίας, της θρησκείας, της πολιτικής και της οικονομίας) παρήγαγαν καθαρές κατηγορίες αυτού που είναι σωστό και αυτού που είναι λάθος, οι οποίες συνήθως συνδέονταν με τις ιδέες περί αναπαραγωγής και την οικογενειακή ζωή. Αυτό μας δείχνει και το άρθρο της Gayle Rubin με τα διαγράμματα που παρουσιάζει. Ότι δηλαδή, η δομή των αντιλήψεων περί σεξουαλικότητας περιγράφεται με δίπολα, των οποίων ο ένας πόλος είναι το θετικό, το καλό, το ηθικό και το σωστό, ενώ ο άλλος είναι το αρνητικό, το κακό, το ανήθικο και το λάθος.

Η Rubin υποστηρίζει πως τα δίπολα αυτά πρέπει να διαλυθούν∙ στην πραγματικότητα, υποστηρίζει πως πρέπει να διαχωρίσουμε ολοκληρωτικά κάθε μορφή σεξουαλικής συμπεριφοράς από κάθε είδος ηθικής κρίσης. Σ’ αυτό το σημείο πολλοί άνθρωποι δυσκολεύονται να συμφωνήσουν μαζί της (ή με άλλους σεξουαλικά ριζοσπαστικούς). Δε φαίνεται λογικό κάποια είδη σεξουαλικής συμπεριφοράς να είναι λάθος; Αν όχι, ποια θα έπρεπε να είναι η γνώμη μας για το σεξ κατά το οποίο ασκείται σωματική βία, για το σεξ που δεν είναι ομόφωνο, για το σεξ ανάμεσα σε κάποιον που έχει εξουσία και σε κάποιον που δεν έχει; Αυτές οι ενστάσεις δείχνουν δύο πράγματα: πρώτον, ότι η σεξουαλική συμπεριφορά, στον ανθρώπινο πολιτισμό, έχει σχεδόν πάντα να κάνει με περισσότερα πράγματα από την ευχαρίστηση και την αναπαραγωγή: συχνά (όπως με το σκύλο μου να πηδάει το πόδι μου) σχετίζεται με μορφές εξουσίας και υποταγής. Το άλλο που μας δείχνουν οι ενστάσεις αυτές, είναι το πόσο ισχυροί είναι οι δεσμοί ανάμεσα στις σεξουαλικές δραστηριότητες και τις ηθικές αντιλήψεις. Και ο δεσμός προέρχεται, εν μέρει, περισσότερο από τον ορισμό της σεξουαλικότητας ως μέρος της ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ, παρά ως μια δραστηριότητα στην οποία συμμετέχει κάποιος κατα βούληση. Συνεπώς, αν έχεις γενετήσια σεξουαλική επαφή με άτομο του ίδιου φύλου, δεν κάνεις απλώς ομοφυλοφιλικό σεξ, αλλά ΕΙΣΑΙ ομοφυλόφιλος. Και στη συνέχεια η ταυτότητα αυτή συνδέεται με μια ηθική κρίση για τις ομοφυλοφιλικές πράξεις καθώς και τις ομοφυλοφιλικές ταυτότητες. Για περισσότερα πάνω στη διάκριση μεταξύ σεξουαλικών πράξεων και σεξουαλικών ταυτοτήτων, δες την «Ιστορία της σεξουαλικότητας» του Foucault.

Οι gay/λεσβιακές μελέτες—απ’ όπου εν μέρει προέρχεται το άρθρο της Gayle Rubin—εξετάζουν όλους τους τύπους των κοινωνικών δομών και κοινωνικών οικοδομημάτων τα οποία καθορίζουν τις ιδέες μας για τη σεξουαλικότητα ως πράξη, και τη σεξουαλικότητα ως ταυτότητα. Ως ακαδημαϊκός κλάδος, οι gay/λεσβιακές μελέτες εξετάζουν το πως έχουν οριστεί ιστορικά οι αντιλήψεις για την ομοφυλοφιλία—και φυσικά, εξ αυτού, το πως έχει οριστεί ο αντίθετος πόλος, η ετεροφυλοφιλία. Οι gay/λεσβιακές μελέτες αναφέρονται, επίσης, στον τρόπο με τον οποίο διαφορετικοί πολιτισμοί, ή διαφορετικές περίοδοι έχουν επιβάλλει ιδέες για το ποια είδη σεξουαλικότητας είναι φυσιολογικά και ποιά είναι αφύσικα, ποιά είναι ηθικά και ποιά ανήθικα. Το άρθρο του Watkins πάνω στον τρόπο με τον οποίο απεικονίζονται τα ομοφυλοφιλικά σώματα στην εποχή του AIDS, βρίσκεται στο κέντρο της θεωρίας αυτής, μελετώντας τον τρόπο με τον οποίο οι νόρμες και οι παρεκκλίσεις από αυτές δημιουργούνται κι έπειτα μεταβάλλονται, καθώς και τη λειτουργία του πολιτισμού που αυτές οι ιδέες και εικόνες εξυπηρετούν.

Το άρθρο του Watkins, εξετάζοντας τις σημασίες των εικόνων gay αντρών με AIDS και το πως οι εικόνες αυτές λειτουργούν στην ενίσχυση της αντίληψης της ομοφυλοφιλίας ώς αφύσικη, παρεκκλίνουσα και κακή, μπορεί να θεωρηθεί τμήμα της gay/λεσβιακής κριτικής της λογοτεχνίας. Η gay/λεσβιακή κριτική της λογοτεχνίας, ένα υποσύνολο των gay/λεσβιακών μελετών, ασχολείται με τις απεικονίσεις της σεξουαλικότητας και τις ιδέες περί πρότυπης και παρεκκλίνουσας συμπεριφοράς, με ποικίλους τρόπους: εντοπίζοντας gay/λεσβίες συγγραφείς των οποίων η σεξουαλικότητα έχει αποκρυφθεί ή διαγραφθεί από την ιστορία και τη βιογραφία τους• μελετώντας κείμενα gay/λεσβίων συγγραφέων με σκοπό την ανακάλυψη συγκεκριμένων φιλολογικών μοτίβων, τεχνικών και οπτικών που προέρχονται απ’τη ζωή ενός ομοφυλόφιλου σε έναν ετεροφυλόφιλο κόσμο• μελετώντας κείμενα—gay ή straight συγγραφέων—που απεικονίζουν την ομοφυλοφιλία και την ετεροφυλοφιλία, ή που εστιάζουν στη σεξουαλικότητα ως κατασκευασμένη (και όχι θεμελιώδη) έννοια∙ τέλος, εξετάζοντας πως τα λογοτεχνικά κείμενα (από gay ή straight συγγραφείς) λειτουργούν παράλληλα με μη λογοτεχνικά κείμενα προμηθεύοντας έναν πολιτισμό με τρόπους αντίληψης της σεξουαλικότητας.

Οι gay/λεσβιακές μελέτες, ως πολιτικός σχηματισμός των ακαδημαϊκών, αμφισβητούν, επίσης, την αντίληψη των κανονιστικών σεξουαλικοτήτων. Όπως αναφέρει η Rubin στο άρθρο της, όταν ορίζεις μια κατηγορία ως «κανονική», αυτόματα ορίζεις και το αντίθετό της, μια κατηγορία ως «παρεκκλίνουσα», και οι ειδικές πράξεις ή ταυτότητες που εμπίπτουν στις κατηγορίες αυτές, στη συνέχεια συνδέονται με άλλες μορφές κοινωνικών πρακτικών και με μεθόδους κοινωνικού ελέγχου. Όταν κάνεις κάτι στο οποίο ο πολιτισμός σου δίνει την ετικέτα «παρεκκλίνον», καλείσαι να τιμωρηθείς γι αυτό: με το να σε συλλάβουν, να σε ντροπιάσουν, να σε κάνουν να νιώσεις βρώμικος, με το να χάσεις τη δουλειά σου, την άδειά σου, τα αγαπημένα σου πρόσωπα, τον αυτοσεβασμό σου, την ασφάλισή σου. Οι gay/λεσβιακές μελέτες, όπως και οι φεμινιστικές μελέτες, βοηθούν να καταλάβεις πως οι κατηγορίες αυτές του κανονικού και του παρεκκλίνοντος κατασκευάζονται, πως λειτουργούν και πως επιβάλλονται, ώστε να παρέμβεις αλλάζοντάς τις ή δίνοντάς τους τέλος.

Πράγμα που μας οδηγεί—τελικά—στην queer theory. Η queer theory αναδύεται από την προσοχή που δίνουν οι gay/λεσβιακές μελέτες στην κοινωνική οικοδόμηση των κατηγοριών της κανονικής και παρεκκλίνουσας σεξουαλικής συμπεριφοράς. Αλλά ενώ οι gay/λεσβιακές μελέτες, όπως υποννοείται από το όνομα, εστίασαν κυρίως σε ερωτήματα περί ομοφυλοφιλίας, η queer theory επεκτείνει το πεδίο της έρευνας της. Η queer theory εξετάζει και ασκεί πολιτική κριτική σε οτιδήποτε εμπίπτει σε κανονικές και παρεκκλίνουσες κατηγορίες, και ειδικότερα στις σεξουαλικές δραστηριότητες και ταυτότητες. Η λέξη «queer», όπως εμφανίζεται στα λεξικά, έχει κυρίως τη σημασία του «παράξενου», του «εκκεντρικού», του «ασυνήθιστου». Η queer theory ασχολείται με όλες τις μορφές της σεξουαλικότητας που χαρακτηρίζονται «queer» με αυτή την έννοια—και στη συνέχεια, ως προέκταση αυτού, με τις κανονικές συμπεριφορές και ταυτότητες οι οποίες ορίζουν τι είναι «queer» (όντας τα αντίθετά τους). Έτσι, η queer theory επεκτείνει το πεδίο ανάλυσής της σε όλα τα είδη συμπεριφορών, συμπεριλαμβανομένων αυτών που κάμπτουν το γένος, καθώς κι αυτών που περιλαμβάνουν «queer», μη κανονικές μορφές σεξουαλικότητας. Η queer theory επιμένει πως όλες οι σεξουαλικές συμπεριφορές, όλες οι θεωρήσεις που συνδέουν τις σεξουαλικές συμπεριφορές με τις σεξουαλικές ταυτότητες, και όλες οι κατηγορίες κανονικών και περεκκλίνοντων σεξουαλικοτήτων, είναι κοινωνικά κατασκευάσματα, σύνολα σημαινόντων που γεννούν συγκεκριμένους τύπους κοινωνικής σημασίας. Η queer theory ακολουθεί την φεμινιστική θεωρία και τις gay/λεσβιακές μελέτες στην απόρριψη της ιδέας ότι η σεξουαλικότητα είναι θεμελιώδης κατηγορία, ότι ορίζεται δηλαδή από τη βιολογία ή ότι κρίνεται από σταθερές αρχές ηθικής και αλήθειας. Για τους queer θεωρητικούς, η σεξουαλικότητα είναι ένα πολύπλοκο σύστημα κοινωνικών κωδικών και δυνάμεων, μορφές ατομικών δραστηριοτήτων και θεσμικών εξουσιών, τα οποία αλληλεπιδρούν για να σχηματίσουν τις ιδέες του κανονικού και του παρεκκλίνοντος σε κάθε χρονική στιγμή, και τα οποία στη συνέχεια λειτουργούν στο όνομα του «φυσικού», του «βιολογικού» και του «θεόσταλτου».; 23 Οκτωβρίου, 2008 20:13
gay super hero είπε...: Βρήκαμε τώρα με τί να ασχοληθούμε...; 23 Οκτωβρίου, 2008 20:40