ΦΑΚΕΛΟΣ "ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΕΣ"

Οι Ελληνες στα άκρα

Δεν είναι το κρύο που κάνει τη χώρα μας να θυμίζει Σκανδιναβία. Είναι ο ολοένα αυξανόμενος αριθμός των αυτοχείρων

Αστερόπη Λαζαρίδου (tovima.gr, 31-1-2012)

[...]Σύμφωνα με τα στοιχεία που διαβίβασε την περασμένη εβδομάδα στη Βουλή το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, οι αυτοκτονίες και οι απόπειρες αυτοκτονίας ανέρχονται σε 1.727 από το 2009 ως τις 10 Δεκεμβρίου του 2011. Το 2009 ήταν 507, το 2010 622 και το 2011 έφτασαν τις 598, με βάση τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν από την ΕΛ.ΑΣ. Αύξηση των αυτοκτονιών στη χώρα μας επισημαίνει και η Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ) με στοιχεία που παραθέτει από το 2007 ως το 2009: το 2007 πραγματοποιήθηκαν 328 αυτοκτονίες (268 άνδρες, 60 γυναίκες), 373 το 2008 (308 άνδρες, 65 γυναίκες) και 391 το 2009 (333 άνδρες, 58 γυναίκες). Οι περισσότερες αυτοκτονίες πραγματοποιήθηκαν από άνδρες 50-59 ετών (67 θάνατοι) και γυναίκες 30-39 και 40-49 ετών (11 θάνατοι). Η πλειονότητα των αυτοχείρων το 2009 ήταν άγαμοι, διαζευγμένοι ή χήροι (το 50% των ανδρών και το 66% των γυναικών). Οι περισσότεροι που έδωσαν τέλος στη ζωή τους ήταν οικονομικά ανενεργοί (άνεργοι, άεργοι, συνταξιούχοι, μαθητές, σπουδαστές, οικιακά) και συγκεκριμένα το 26% των ανδρών και το 50% των γυναικών.

Αν και τα συγκεκριμένα στοιχεία για τις αυτοκτονίες στη χώρα μας είναι ανησυχητικά από μόνα τους, στην πραγματικότητα είναι αρκετά υψηλότερα. Ο κοινωνικός στιγματισμός που καταδιώκει την οικογένεια ενός αυτόχειρα την οδηγεί στο να πει ότι κάποιος «γλίστρησε και έπεσε» στον γκρεμό, «πνίγηκε στη θάλασσα» και όχι ότι έπεσε στη θάλασσα ακριβώς επειδή ήθελε να πνιγεί, «έχασε τον έλεγχο του αυτοκινήτου και έπεσε πάνω σε κολόνα», ενώ το έκανε επί τούτου, ή ότι «έπαθε τροφική δηλητηρίαση και του κάναμε πλύση στομάχου» όταν η αυτοκτονία σταματά στην απόπειρα και δεν αποβαίνει μοιραία. «Ας μην ξεχνάμε, επίσης, ότι η Εκκλησία αρνείται να κηδεύσει τους αυτόχειρες. Τώρα τελευταία αρχίζει να υποχωρεί και να ευαισθητοποιείται, αλλά και πάλι όχι 100%» τονίζει ο ψυχίατρος Κυριάκος Κατσαδώρος και πρόεδρος του μη κυβερνητικού οργανισμού «Κλίμακα». Η γραμμή παρέμβασης για την αυτοκτονία (1018) τα τελευταία χρόνια χτυπά ασταμάτητα και ο ίδιος παρατηρεί σαφέστατη άνοδο των αυτοκτονιών εξαιτίας της απόγνωσης που γεννά η κρίση. Συναντήσαμε τον ίδιο και τον συνάδελφό του και πρόεδρο της Ελληνικής Εταιρείας Θεραπείας Σχημάτων, Ιωάννη Μαλογιάννη, ένα βράδυ στα γραφεία της «Κλίμακας» στο Γκάζι, όταν και το τελευταίο έκτακτο περιστατικό της ημέρας είχε αντιμετωπιστεί με την απαραίτητη προσοχή.

«Η προσέγγισή μας στην αυτοκτονία άρχισε το 2007, σκεπτόμενοι ότι το συγκεκριμένο πρόβλημα δεν αντιμετωπιζόταν με τη δέουσα προσοχή μέσα στον ελλαδικό χώρο. Δεν υπήρχε εθνική στρατηγική. Ο κόσμος δεν ήταν σωστά ενημερωμένος ούτε για την αυτοκτονία ούτε για το στίγμα που την ακολουθεί. Και κάπως έτσι ανοίξαμε την πρώτη γραμμή παρέμβασης για την αυτοκτονία στην Ελλάδα» εξηγεί ο πρόεδρος της 13χρονης πλέον «Κλίμακας». Η γραμμή λειτουργεί 24 ώρες το 24ωρο και στο τηλέφωνο απαντούν εξειδικευμένοι επαγγελματίες, που είναι σε θέση να χειριστούν κάποιον που στην καλύτερη περίπτωση θα τους πει «όλα μοιάζουν μάταια, σκέφτομαι να βάλω τέλος στη ζωή μου» και στη χειρότερη «κρατάω μαχαίρι και θα κόψω τις φλέβες μου».

Η έλλειψη εθνικής στρατηγικής πάνω στο ζήτημα της αυτοκτονίας αποβαίνει πολλές φορές μοιραία σύμφωνα με τον πρόεδρο της «Κλίμακας»: «Το 70% όσων έχουν αυτοκτονήσει είχαν επισκεφθεί νωρίτερα υπηρεσίες πρωτοβάθμιας υγείας. Εχεις αυτοκτονικές τάσεις, πας σε ένα νοσοκομείο, αυτός που θα σε εξετάσει δεν έχει εκπαιδευτεί σωστά και δεν καταλαβαίνει τον κίνδυνο. Η απόπειρα, όμως, μπορεί κάλλιστα να γίνει αυτοκτονία. Για κάποιον που έχει κάνει απόπειρα η πιθανότητα να το ξαναπροσπαθήσει είναι πάνω από 55%. Και το 95% όσων έχουν αυτοκτονήσει θα μπορούσαν να είχαν σωθεί αν η οικογένεια, η κοινωνία, η πρωτοβάθμια υγεία ή όλα αυτά μαζί είχαν μεριμνήσει».

Παραδοσιακά, οι άνδρες αυτοκτονούν και οι γυναίκες κάνουν απόπειρες. Πάντα οι άνδρες είχαν τα πρωτεία στις αυτοκτονίες και τώρα με την κρίση ακόμη περισσότερο. «Οταν στη σύγχρονη κοινωνία η προσωπικότητα του ανθρώπου και ειδικά του άνδρα συνδέεται άμεσα με την εργασία και την επαγγελματική καταξίωση, η απώλεια της δουλειάς οδηγεί σε αίσθηση ανεπάρκειας» υπογραμμίζει ο Ι. Μαλογιάννης. Οι άνδρες, επίσης, χρησιμοποιούν συνήθως πιο βίαια μέσα, όπως τον απαγχονισμό. Γενικότερα, ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι επιλέγουν να τερματίσουν τη ζωή τους λέει πολλά και για την προσωπικότητά τους, αλλά και για τα ιδιαίτερα πολιτισμικά στοιχεία της χώρας στην οποία γεννήθηκαν. Στην Ελλάδα, πριν από κάποιες δεκαετίες, για παράδειγμα, έκανε θραύση το φυτοφάρμακο, αλλά το συναντούμε ακόμη και σήμερα σε αυτοκτονίες που πραγματοποιούνται σε αγροτικές περιοχές. Οι Ελληνες επιλέγουν το όπλο σε ποσοστό 35%-40%, οι Ελβετοί πολύ περισσότερο, μια και ο ελβετικός νόμος δεν απαγορεύει στους πολίτες να έχουν περίστροφο στην κατοχή τους. Στην Ελλάδα αυτοκτονούν με καραμπίνες, ένα φρικτό αποτέλεσμα της άδειας κυνηγού. Αν και η άδεια δίνεται αφού οι επίδοξοι κυνηγοί υποβληθούν σε ψυχολογικές εξετάσεις, «οι εξετάσεις αυτές θα έπρεπε ίσως να ανανεώνονται. Και πάλι ποτέ δεν μπορείς να είσαι σίγουρος. Εδώ βλέπουμε στρατιωτικούς και αστυνομικούς να αυτοκτονούν με το όπλο τους» επισημαίνει ο Κυριάκος Κατσαδώρος.

Οι ψυχίατροι τονίζουν ότι μία αυτοκτονία αντιστοιχεί σε 20 με 25 απόπειρες. Τονίζουν, επίσης, ότι δεν πρέπει να φοβηθείς να ρωτήσεις ευθέως τον αυτοκτονικό: «Θέλεις να αυτοκτονήσεις; Βαρέθηκες να ζεις;». «Στην Ελλάδα, όμως, θεωρείται τόσο ταμπού, που δεν σε ρωτούν ούτε στο νοσοκομείο, ακόμη και όταν τα σημάδια από τις χαρακιές στα χέρια σου είναι εμφανή» παρατηρεί ο κοινωνιολόγος Ανδρέας Ψωμόπουλος. Η αύξηση των αυτοκτονιών στην Ελλάδα παρατηρείται στις ηλικίες μεταξύ 45-65 ετών, αλλά και σε νέους που μόλις έχουν ολοκληρώσει τις σπουδές τους και βρίσκονται μπροστά στο αδιέξοδο «τι θα γίνω τώρα που μεγάλωσα;». Στη χώρα μας, επίσης, η ομοφυλοφιλία εξακολουθεί να οδηγεί αρκετούς ανθρώπους στην αυτοκτονία: ένα ομοφυλόφιλο παιδί ταλαιπωρείται μέσα στην οικογένεια, περιθωριοποιείται στο σχολείο και αν είναι υπερευαίσθητο μπορεί να μην αντέξει. Για τα μάτια του κόσμου, όμως, θα καταχωριστεί ως θάνατος ενός στρεσαρισμένου και ουχί ομοφυλόφιλου μαθητή.

Το Διαδίκτυο πονοκεφαλιάζει πολύ την «Κλίμακα», καθώς τα τελευταία χρόνια πολλαπλασιάζονται οι εξαγγελίες αυτοκτονιών στο Facebook και σε προσωπικά μπλογκ. Σε καθημερινή βάση υπάρχουν 15 με 20 τέτοια κρούσματα, τα περισσότερα εκ των οποίων αποδεικνύονται κακόγουστες φάρσες, που, όμως, για παν ενδεχόμενο, δεν μπορείς να αγνοήσεις. Σε συνεργασία με τη Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος και την Εισαγγελία, ο φερόμενος ως αυτόχειρας πρέπει να εντοπιστεί και να μεταπειστεί. Ενα μεγάλο ποσοστό, πάντως, όσων δηλώνουν ιντερνετικά ότι θέλουν να αυτοκτονήσουν, στην πραγματικότητα το βλέπουν σαν έναν μοχλό πίεσης για να κερδίσουν πίσω τον σύντροφό τους.

Όσο για τον χάρτη των αυτοκτονιών, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛ.ΑΣ. από τις χρονιές 2009, 2010 και 2011, πρώτη στις αυτοκτονίες έρχεται η Αθήνα, με καλπάζουσα αύξηση: 158, 178, 198. Ακολουθεί η Θεσσαλονίκη με 55, 98 και 97, η Θεσσαλία (32, 56, 46), η Δυτική Ελλάδα (32, 41, 41) και η Κρήτη (37, 30, 39). «Δεν είναι μόνο τα αδιέξοδα των μεγαλουπόλεων. Επαρχιακές περιοχές που γνώρισαν ίσως μία περίοδο οικονομικής άνεσης αντιμετωπίζουν τώρα την κρίση και εκεί οι κοινωνικοοικονομικές συνθήκες γίνονται ακόμη σκληρότερες» λέει ο ψυχίατρος Ι. Μαλογιάννης, ο οποίος, όμως, παραμένει αισιόδοξος σε πείσμα των καιρών και όλων όσα έχει δει και ακούσει. [...]