ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΟΛΗ ΤΗΣ ΕΡΩΤΙΚΗΣ ΠΑΡΕΚΚΛΙΣΗΣ ΣΤΗ ΒΕΝΕΤΙΑ ΤΟΥ 15ου ΑΙΩΝΑ - 10

Πολλοί από τους ενόχους είναι γνωστοί στον υπόκοσμο της Βενετίας —ακόμη και αν προέρχονται από οικογένειες ευγενών— και προσδιορίζονται με χαρακτηριστικά παρεπώνυμα, όπως Barbuchia, Bombardella, Periculosus, Judas, Sagita κ. ά. Εξάλλου, σε μία από τις σημαντικότερες υποθέσεις που εκδικάστηκε με απόλυτη μυστικότητα το 1460 και στην οποία ενέχονταν ανάμεσα σε πολλούς άλλους και αρκετοί ευγενείς και που κατέληξε σε σωρεία καταδικών, διαπιστώθηκε ότι στο σπίτι του φερομένου ως κύριου μοχλού του παράνομου κυκλώματος —πρόκειται για τον Ανδρέα Nigro, τον γνωστό ως Barbuchia— ανευρέθηκαν πολλά όπλα. Το στοιχείο αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι το σπίτι του Nigro, που χαρακτηρίζεται στη σχετική πράξη ως τόπος συνάθροισης νέων κακής διαγωγής [reductus iuvenum male morigeratorum), ήταν τόπος συνάθροισης κακοποιών ή στασιαστών. Εντύπωση, επίσης, προκαλεί συχνή αναφορά υπόπτων ή ενόχων με ελληνική καταγωγή*.

Φαίνεται, ότι όλες οι καταγγελίες δεν ήταν αληθινές. Δεν αποκλείεται σε ορισμένες περιπτώσεις να καταγγέλλονταν άτομα για λόγους συμφέροντος, προσωπικής διαμάχης ή ακόμη και για λόγους πολιτικούς. Το ζήτημα είχε απασχολήσει ενωρίς τη δικαιοσύνη. Το 1407 είχε, μάλιστα, προταθεί στο Συμβούλιο των Δέκα ότι εάν ο κατηγορούμενος δεν αποδεικνυόταν ένοχος, θα έπρεπε σ' αυτή την περίπτωση η δικαιοσύνη να στραφεί κατά του κατηγόρου. Η πρόταση δεν είχε γίνει τότε δεκτή.

Ωστόσο, μαρτυρούνται σοβαρότατες κυρώσεις για τους συκοφάντες. Το 1452 καταδικάστηκε σε ένα χρόνο φυλάκιση και εξορία ο Lodus Trivisano, ένοχος για ψευδή κατηγορία σε βάρος τεσσάρων ανδρών, που βρέθηκαν αθώοι και απαλλάχθηκαν. Φυλάκιση ενός έτους και δύο ετών εξορία επιβλήθηκε, επίσης, στη μάρτυρα Elena που συνηγόρησε στην ψευδή κατηγορία {consensit falsitati) εκείνου. Η φυλάκιση αντικαταστάθηκε από σωματική ποινή 25 μαστιγώσεων που επιβλήθηκε μαζί με διετή εξορία σε άλλον συκοφάντη. Στα επόμενα χρόνια παρατηρείται τροπή προς σκληρότερη αντιμετώπιση του φαινομένου. Αυστηρή είναι η τιμωρία αξιωματούχου αστυνομικού οργάνου που είχε προβεί σε ψευδή καταγγελία. Ο ένοχος καθαιρείται από το αξίωμά του, αποκλείεται από άλλη αστυνομική υπηρεσία και καταδικάζεται σε εξάμηνη φυλάκιση και δεκαετή εξορία. Στην ίδια υπόθεση είχαν εμπλακεί δύο ακόμη ψευδομάρτυρες- από αυτούς ο ένας καταδικάζεται σε ρινότμηση και εξορία, ο δεύτερος, που είχε διαφύγει τη σύλληψη, καταδικάστηκε σε ισόβια εξορία ενώ σε περίπτωση που θα συλλαμβανόταν θα του επιβαλλόταν, επίσης, η ρινότμηση. Χαρακτηριστική είναι, επίσης, η περίπτωση του Ιωάννη a Leone, υαλουργού από το Μουράνο, που το 1462 είχε προβεί σε ψευδή καταγγελία και ψευδή μαρτυρία σε βάρος δύο συναδέλφων του.

Ο συκοφάντης καταδικάστηκε σε εξόρυξη του ενός ματιού και ρινότμηση με δημόσια εκτέλεση της ποινής στον γνωστό τόπο. Για την ίδια περίπτωση είχαν προταθεί και άλλες ποινές, που φανερώνουν εκζήτηση με προφανή σκοπό τον παραδειγματισμό. Προτάθηκε, λοιπόν, να δεθεί σ' ένα πάσσαλο στην πλατεία του Αγίου Μάρκου και έπειτα, όταν σημάνει η καμπάνα, να τον κατεβάσουν και φέροντας τον πάσσαλο στη ράχη να αχθεί αναπλέοντας το Μεγάλο Κανάλι ως το Μουράνο, στο κανάλι των υαλουργείων, ενώ ο κήρυκας θα διαλαλεί διαρκώς το πταίσμα-του- στο Μουράνο έπρεπε να του κοπεί η μύτη και η γλώσσα και να σφραγιστεί στο μέτωπο και στα δύο μάγουλα, ώστε να μη γίνεται στο εξής πιστευτός. Άλλη πρόταση: να του κοπεί το ένα χέρι και η μύτη και να του εξοριχθεί το ένα μάτι στον συνηθισμένο τόπο εκτελέσεων. Ακόμη: να περιαχθεί δεμένος σε πάσσαλο πάνω σε σχεδία στο Μουράνο με τον κήρυκα να διαλαλεί το πταίσμα-του και στην πλατεία του κυβερνείου να του εξορυχθούν τα μάτια. Τέλος, προτάθηκε να αχθεί με τον ίδιο τρόπο στο Μουράνο και να απαγχονιστεί στην αφετηρία του πορθμείου του Μουράνου {super furchis ibi fiendus, suspendatur ita quodmoriatur). Οι προτάσεις αυτές φανερώνουν όχι μόνο την απέχθεια προς τη συκοφαντία, που δυνητικά θα είχε συνέπεια τη θανατική καταδίκη αθώων, αλλά και τη συχνότητα του φαινομένου που έπρεπε να παταχθεί.

* Από 1419 έως το 1480 μαρτυρούνται 31 περιπτώσεις ατόμων με ελληνική καταγωγή που κατηγορήθηκαν για σοδομισμό. Ας σημειωθεί, επιπρόσθετα, ότι ένοχος είχε κριθεί και ο υπηρέτης του άλλοτε μητροπολίτη Νικαίας καρδιναλίου Βησσαρίωνα 

Ν. Γ. Μοσχονάς: Έλεγχος και καταστολή της ερωτικής παρέκκλισης στη Βενετία του 15ου αιώνα
στο Ανοχή και καταστολή στους Μέσους Χρόνους (Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, 2002)