Προληπτικός έλεγχος στον άνδρα
Κώστας Αυγίκος, Ιατρός (health.in.gr)
Είναι γενική πεποίθηση ότι ο καθένας μας θα πρέπει να κάνει σε τακτά χρονικά διαστήματα κάποιους προληπτικούς ελέγχους (γνωστούς και ως "τσεκάπ"), για να ανιχνεύσει εγκαίρως οποιαδήποτε παθολογική διεργασία στον οργανισμό του. Επικρατεί όμως μια τεράστια σύγχυση σχετικά με τον τύπο των εξετάσεων που θα πρέπει να περιλαμβάνει ένας τέτοιος έλεγχος, καθώς και με το χρονικό διάστημα στο οποίο είναι απαραίτητο να επαναλαμβάνεται. Θα επιχειρήσουμε να απαντήσουμε στα παραπάνω βασικά ερωτήματα, με στόχο να διορθώσουμε κάποιες λανθασμένες αντιλήψεις που επικρατούν γύρω από το συγκεκριμένο θέμα.
Το άρθρο αναφέρεται στον άνδρα, αν και κάποια από τα παρακάτω ισχύουν και για τα δύο φύλα. Οι πολυάριθμες ιδιαιτερότητες των δύο φύλων επιβάλλουν την ανάπτυξη του θέματος για τις γυναίκες στα πλαίσια ενός ξεχωριστού άρθρου.
Θα αναφερθούμε σε καθεμία εξέταση ξεχωριστά, παραθέτοντας τους λόγους για τους οποίους είναι χρήσιμη η προληπτική τέλεσή της, καθώς και τα μεσοδιαστήματα τέλεσης για απόλυτα υγιείς ενήλικους. Σε περίπτωση ανάδειξης παθολογικού αποτελέσματος ή ύπαρξης προδιάθεσης για κάποια νόσο, αρμόδιος να καθορίσει τη συχνότητα επανάληψής της είναι ο θεράπων ιατρός.
Μέτρηση αρτηριακής πίεσης. Η πιο γνωστή και ταυτόχρονα η πιο "παρεξηγημένη" εξέταση, αφού μπορεί να την κάνει οποιοσδήποτε και οποτεδήποτε, με αποτέλεσμα να γίνονται σημαντικά λάθη κατά τη διενέργειά της. Χρησιμεύει στην ανίχνευση της αρτηριακής υπέρτασης, μιας νόσου που, ενώ στο 95% των περιπτώσεων είναι άγνωστα τα ακριβή αίτιά της, μπορεί να προκαλέσει σημαντικότατες βλάβες στον εγκέφαλο, στην καρδιά και στους νεφρούς. Αν γίνεται με το σωστό τρόπο, αρκεί η μέτρησή της μία φορά το χρόνο και, μετά την ηλικία των 50, κάθε εξάμηνο.
Αιματολογικός έλεγχος ("Γενική Αίματος" στην καθομιλουμένη). Χρησιμεύει στην παρακολούθηση χρόνιων αιματολογικών ή άλλων νοσημάτων αλλά και στη διερεύνηση οξέων περιστατικών. Είναι μια εξαιρετικά χρήσιμη και διαδεδομένη εξέταση για τους περισσότερους ασθενείς. Εντούτοις, δεν αποτελεί ένα εργαλείο πρώτης γραμμής σε έναν προληπτικό έλεγχο, αν και από την τέλεσή της μπορεί να προκύψει ένα τυχαίο παθολογικό εύρημα (π.χ., μια αναιμία) που θα απαιτήσει επιπλέον διερεύνηση.
Βιοχημικός έλεγχος αίματος. Περιλαμβάνει ένα πλήθος εξετάσεων, με πιο σημαντικές το σάκχαρο, τη χοληστερόλη (ολική, LDL,HDL) και τα τριγλυκερίδια. Μπορεί να ανιχνεύσει νοσήματα όπως ο σακχαρώδης διαβήτης και οι υπερλιπιδαιμίες, τα οποία είναι δυνατόν να υπάρχουν για χρόνια χωρίς να έχουν δώσει συμπτώματα, φθείροντας ωστόσο συστήματα του οργανισμού όπως το καρδιαγγειακό και το νευρικό και αυξάνοντας τον κίνδυνο για οξέα περιστατικά όπως το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο και το έμφραγμα του μυοκαρδίου. Καλό είναι να γίνεται ανά τριετία.
Ανάλυση ούρων. Η ανίχνευση κάποιων ουσιών στα ούρα δίνει σαφή ένδειξη για κάποια προβλήματα υγείας. Για παράδειγμα, η παρουσία γλυκόζης σημαίνει την ύπαρξη σακχαρώδους διαβήτη, ενώ αντίστοιχες πληροφορίες λαμβάνουμε από τα λευκά αιμοσφαίρια (φλεγμονή), τα ερυθρά αιμοσφαίρια (απώλεια αίματος από το ουροποιητικό σύστημα), τις πρωτεΐνες (νεφρική δυσλειτουργία) και τη χολερυθρίνη (ηπατική δυσλειτουργία). Καλό είναι να γίνεται ανά τριετία.
Ηλεκτροκαρδιογράφημα (ΗΚΓ). Ανιχνεύει πολλές διαταραχές στην καρδιακή λειτουργία με ή χωρίς κλινική σημασία. Είναι μια απλή, ανώδυνη και γρήγορη εξέταση που μπορεί να επαναλαμβάνεται ανά διετία, ιδιαίτερα μετά την ηλικία των 40 ετών.
Ακτινογραφία θώρακος. Παλαιότερα είχε σημαντικό ρόλο στην ανίχνευση των κρουσμάτων φυματίωσης και ακόμα χρησιμοποιείται για την κατάταξη στο στρατό και για την έκδοση πιστοποιητικών υγείας από δημόσιες υπηρεσίες. Μπορεί να δώσει σημαντικές πληροφορίες, αλλά η συχνή προληπτική επανάληψή της δεν συνίσταται λόγω των αθροιστικών επιπτώσεων των ακτινών Χ στον ανθρώπινο οργανισμό.
Εξέταση προστάτη. Η απλούστερη, φθηνότερη και πιο ευαίσθητη (λόγω της άμεσης ψηλάφησης του οργάνου) εξέταση είναι η δακτυλική. Μπορεί να ανιχνεύσει μια καλοήθη υπερπλασία του προστάτη αλλά και μια διόγκωση ύποπτη για κακοήθεια, οπότε η σημασία της είναι ζωτική, ειδικά μετά τα 50. Λόγω της φύσης της πολλοί ασθενείς αλλά και ιατροί την αποφεύγουν, αυτό όμως είναι λάθος. Δεν υποκαθίσταται από την εξέταση του Προστατικού Αντιγόνου (PSA) στο αίμα. Οι δύο εξετάσεις είναι συμπληρωματικές και θα πρέπει να γίνονται μία φορά το χρόνο μετά την ηλικία των 50 ετών.
Εξέταση εντέρου. Η αύξηση των κρουσμάτων του καρκίνου του εντέρου και η πιθανότητα ύπαρξης προκαρκινωματωδών καταστάσεων (π.χ., πολύποδες) καθιστούν αναγκαία τη διενέργεια τουλάχιστον του απλού τεστ για την ανίχνευση αίματος στα κόπρανα μία φορά το χρόνο μετά τα 50. Ανά 5ετία καλό είναι να γίνεται και μια πιο αναλυτική εξέταση, όπως ακτινολογική απεικόνιση με βάριο, σιγμοειδοσκόπηση ή κολονοσκόπηση, πάντα σε συνεννόηση με το θεράποντα ιατρό σας.
Οδοντιατρική εξέταση. Η ετήσια επίσκεψη στον οδοντίατρο είναι απαραίτητη, όχι μόνο για την υγιεινή της στοματικής κοιλότητας αλλά και για την αποφυγή σοβαρότατων προβλημάτων υγείας που μπορεί να προκύψουν από ένα "χαλασμένο" δόντι. Οι Έλληνες είναι από τους λαούς με χαμηλό επίπεδο στοματικής υγιεινής.
Οφθαλμολογική εξέταση. Εκτός από τις διαθλαστικές ανωμαλίες (μυωπία, πρεσβυωπία, αστιγματισμός) που προκαλούν άμεσα αντιληπτή πτώση της οπτικής οξύτητας, υπάρχουν και κάποια νοσήματα που μπορεί να εξελίσσονται σιωπηλά για μεγάλο χρονικό διάστημα και να προκαλέσουν μη αναστρέψιμες βλάβες. Τέτοια είναι το γλαύκωμα, η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας και ο καταρράκτης. Με την έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπισή τους επιτυγχάνεται η διατήρηση της λειτουργίας της όρασης στο καλύτερο δυνατό επίπεδο. Μια επίσκεψη στον οφθαλμίατρο ανά 3ετία είναι, λοιπόν, επιβεβλημένη.
Δερματολογική εξέταση. Η μεγάλη ηλιοφάνεια, για την οποία η χώρα μας φημίζεται, και η ελάττωση του όζοντος στην ατμόσφαιρα τα τελευταία χρόνια δημιουργούν ευνοϊκές συνθήκες για ανάπτυξη καρκίνων του δέρματος. Αν και η αυτοεπισκόπηση μπορεί να εντοπίσει κάποια πιθανά ανησυχητικά σημάδια, εντούτοις μια εξέταση από έναν ειδικό σε διαστήματα τριών ετών (ίσως και συχνότερα μετά τα 50) θα μπορούσε να τα αποκαλύψει σε πιο πρώιμο στάδιο.
Εξέταση όρχεων. Η αυτοεξέταση σε μηνιαία βάση έπειτα από ένα ζεστό μπάνιο θα μπορούσε να εντοπίσει μια ύποπτη αλλαγή, αν και η ιατρική εξέταση είναι πιο αξιόπιστη. Εκτός από διάφορες νόσους που μπορούν να επηρεάσουν τη γονιμότητα (π.χ., κιρσοκήλη), δεν πρέπει να ξεχνάμε τον καρκίνο των όρχεων, που εμφανίζεται κυρίως σε ηλικίες από 15 έως 35 ετών. Καλό είναι να γίνεται σαν τμήμα της κλινικής εξέτασης ρουτίνας από τον ιατρό.
Μια εξέταση, για να αποτελέσει τμήμα του προληπτικού ελέγχου, θα πρέπει να συγκεντρώνει ένα συνδυασμό χαρακτηριστικών. Μερικά από αυτά είναι η μεγάλη ευαισθησία (λίγα ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα), η ευκολία τέλεσής της με απλά μέσα, το χαμηλό κόστος και η ασφάλειά της για τον εξεταζόμενο.
Πρέπει να γίνει συνείδηση ότι το τσεκάπ έχει αξία μόνο εφόσον τα αποτελέσματά του ληφθούν σοβαρά υπόψη, ενώ είναι πολύ σημαντικό να προσπαθήσετε να κάνετε πράξη τις συμβουλές του θεράποντα ιατρού σας. Αλλιώς, η τέλεση των παραπάνω εξετάσεων έχει κόστος σε χρόνο και χρήμα χωρίς κανένα όφελος.
Θα πρέπει επίσης να αποφεύγεται η επανάληψη των εξετάσεων σε πολύ σύντομα χρονικά διαστήματα, αν δεν συντρέχει κάποιος λόγος, διότι έτσι επιβαρύνονται ο εξεταζόμενος και το ασφαλιστικό του ταμείο με περιττά έξοδα χωρίς να αυξάνεται ανάλογα και η προσφορά στην υγεία.
Κώστας Αυγίκος, Ιατρός (health.in.gr)
Είναι γενική πεποίθηση ότι ο καθένας μας θα πρέπει να κάνει σε τακτά χρονικά διαστήματα κάποιους προληπτικούς ελέγχους (γνωστούς και ως "τσεκάπ"), για να ανιχνεύσει εγκαίρως οποιαδήποτε παθολογική διεργασία στον οργανισμό του. Επικρατεί όμως μια τεράστια σύγχυση σχετικά με τον τύπο των εξετάσεων που θα πρέπει να περιλαμβάνει ένας τέτοιος έλεγχος, καθώς και με το χρονικό διάστημα στο οποίο είναι απαραίτητο να επαναλαμβάνεται. Θα επιχειρήσουμε να απαντήσουμε στα παραπάνω βασικά ερωτήματα, με στόχο να διορθώσουμε κάποιες λανθασμένες αντιλήψεις που επικρατούν γύρω από το συγκεκριμένο θέμα.
Το άρθρο αναφέρεται στον άνδρα, αν και κάποια από τα παρακάτω ισχύουν και για τα δύο φύλα. Οι πολυάριθμες ιδιαιτερότητες των δύο φύλων επιβάλλουν την ανάπτυξη του θέματος για τις γυναίκες στα πλαίσια ενός ξεχωριστού άρθρου.
Θα αναφερθούμε σε καθεμία εξέταση ξεχωριστά, παραθέτοντας τους λόγους για τους οποίους είναι χρήσιμη η προληπτική τέλεσή της, καθώς και τα μεσοδιαστήματα τέλεσης για απόλυτα υγιείς ενήλικους. Σε περίπτωση ανάδειξης παθολογικού αποτελέσματος ή ύπαρξης προδιάθεσης για κάποια νόσο, αρμόδιος να καθορίσει τη συχνότητα επανάληψής της είναι ο θεράπων ιατρός.
Μέτρηση αρτηριακής πίεσης. Η πιο γνωστή και ταυτόχρονα η πιο "παρεξηγημένη" εξέταση, αφού μπορεί να την κάνει οποιοσδήποτε και οποτεδήποτε, με αποτέλεσμα να γίνονται σημαντικά λάθη κατά τη διενέργειά της. Χρησιμεύει στην ανίχνευση της αρτηριακής υπέρτασης, μιας νόσου που, ενώ στο 95% των περιπτώσεων είναι άγνωστα τα ακριβή αίτιά της, μπορεί να προκαλέσει σημαντικότατες βλάβες στον εγκέφαλο, στην καρδιά και στους νεφρούς. Αν γίνεται με το σωστό τρόπο, αρκεί η μέτρησή της μία φορά το χρόνο και, μετά την ηλικία των 50, κάθε εξάμηνο.
Αιματολογικός έλεγχος ("Γενική Αίματος" στην καθομιλουμένη). Χρησιμεύει στην παρακολούθηση χρόνιων αιματολογικών ή άλλων νοσημάτων αλλά και στη διερεύνηση οξέων περιστατικών. Είναι μια εξαιρετικά χρήσιμη και διαδεδομένη εξέταση για τους περισσότερους ασθενείς. Εντούτοις, δεν αποτελεί ένα εργαλείο πρώτης γραμμής σε έναν προληπτικό έλεγχο, αν και από την τέλεσή της μπορεί να προκύψει ένα τυχαίο παθολογικό εύρημα (π.χ., μια αναιμία) που θα απαιτήσει επιπλέον διερεύνηση.
Βιοχημικός έλεγχος αίματος. Περιλαμβάνει ένα πλήθος εξετάσεων, με πιο σημαντικές το σάκχαρο, τη χοληστερόλη (ολική, LDL,HDL) και τα τριγλυκερίδια. Μπορεί να ανιχνεύσει νοσήματα όπως ο σακχαρώδης διαβήτης και οι υπερλιπιδαιμίες, τα οποία είναι δυνατόν να υπάρχουν για χρόνια χωρίς να έχουν δώσει συμπτώματα, φθείροντας ωστόσο συστήματα του οργανισμού όπως το καρδιαγγειακό και το νευρικό και αυξάνοντας τον κίνδυνο για οξέα περιστατικά όπως το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο και το έμφραγμα του μυοκαρδίου. Καλό είναι να γίνεται ανά τριετία.
Ανάλυση ούρων. Η ανίχνευση κάποιων ουσιών στα ούρα δίνει σαφή ένδειξη για κάποια προβλήματα υγείας. Για παράδειγμα, η παρουσία γλυκόζης σημαίνει την ύπαρξη σακχαρώδους διαβήτη, ενώ αντίστοιχες πληροφορίες λαμβάνουμε από τα λευκά αιμοσφαίρια (φλεγμονή), τα ερυθρά αιμοσφαίρια (απώλεια αίματος από το ουροποιητικό σύστημα), τις πρωτεΐνες (νεφρική δυσλειτουργία) και τη χολερυθρίνη (ηπατική δυσλειτουργία). Καλό είναι να γίνεται ανά τριετία.
Ηλεκτροκαρδιογράφημα (ΗΚΓ). Ανιχνεύει πολλές διαταραχές στην καρδιακή λειτουργία με ή χωρίς κλινική σημασία. Είναι μια απλή, ανώδυνη και γρήγορη εξέταση που μπορεί να επαναλαμβάνεται ανά διετία, ιδιαίτερα μετά την ηλικία των 40 ετών.
Ακτινογραφία θώρακος. Παλαιότερα είχε σημαντικό ρόλο στην ανίχνευση των κρουσμάτων φυματίωσης και ακόμα χρησιμοποιείται για την κατάταξη στο στρατό και για την έκδοση πιστοποιητικών υγείας από δημόσιες υπηρεσίες. Μπορεί να δώσει σημαντικές πληροφορίες, αλλά η συχνή προληπτική επανάληψή της δεν συνίσταται λόγω των αθροιστικών επιπτώσεων των ακτινών Χ στον ανθρώπινο οργανισμό.
Εξέταση προστάτη. Η απλούστερη, φθηνότερη και πιο ευαίσθητη (λόγω της άμεσης ψηλάφησης του οργάνου) εξέταση είναι η δακτυλική. Μπορεί να ανιχνεύσει μια καλοήθη υπερπλασία του προστάτη αλλά και μια διόγκωση ύποπτη για κακοήθεια, οπότε η σημασία της είναι ζωτική, ειδικά μετά τα 50. Λόγω της φύσης της πολλοί ασθενείς αλλά και ιατροί την αποφεύγουν, αυτό όμως είναι λάθος. Δεν υποκαθίσταται από την εξέταση του Προστατικού Αντιγόνου (PSA) στο αίμα. Οι δύο εξετάσεις είναι συμπληρωματικές και θα πρέπει να γίνονται μία φορά το χρόνο μετά την ηλικία των 50 ετών.
Εξέταση εντέρου. Η αύξηση των κρουσμάτων του καρκίνου του εντέρου και η πιθανότητα ύπαρξης προκαρκινωματωδών καταστάσεων (π.χ., πολύποδες) καθιστούν αναγκαία τη διενέργεια τουλάχιστον του απλού τεστ για την ανίχνευση αίματος στα κόπρανα μία φορά το χρόνο μετά τα 50. Ανά 5ετία καλό είναι να γίνεται και μια πιο αναλυτική εξέταση, όπως ακτινολογική απεικόνιση με βάριο, σιγμοειδοσκόπηση ή κολονοσκόπηση, πάντα σε συνεννόηση με το θεράποντα ιατρό σας.
Οδοντιατρική εξέταση. Η ετήσια επίσκεψη στον οδοντίατρο είναι απαραίτητη, όχι μόνο για την υγιεινή της στοματικής κοιλότητας αλλά και για την αποφυγή σοβαρότατων προβλημάτων υγείας που μπορεί να προκύψουν από ένα "χαλασμένο" δόντι. Οι Έλληνες είναι από τους λαούς με χαμηλό επίπεδο στοματικής υγιεινής.
Οφθαλμολογική εξέταση. Εκτός από τις διαθλαστικές ανωμαλίες (μυωπία, πρεσβυωπία, αστιγματισμός) που προκαλούν άμεσα αντιληπτή πτώση της οπτικής οξύτητας, υπάρχουν και κάποια νοσήματα που μπορεί να εξελίσσονται σιωπηλά για μεγάλο χρονικό διάστημα και να προκαλέσουν μη αναστρέψιμες βλάβες. Τέτοια είναι το γλαύκωμα, η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας και ο καταρράκτης. Με την έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπισή τους επιτυγχάνεται η διατήρηση της λειτουργίας της όρασης στο καλύτερο δυνατό επίπεδο. Μια επίσκεψη στον οφθαλμίατρο ανά 3ετία είναι, λοιπόν, επιβεβλημένη.
Δερματολογική εξέταση. Η μεγάλη ηλιοφάνεια, για την οποία η χώρα μας φημίζεται, και η ελάττωση του όζοντος στην ατμόσφαιρα τα τελευταία χρόνια δημιουργούν ευνοϊκές συνθήκες για ανάπτυξη καρκίνων του δέρματος. Αν και η αυτοεπισκόπηση μπορεί να εντοπίσει κάποια πιθανά ανησυχητικά σημάδια, εντούτοις μια εξέταση από έναν ειδικό σε διαστήματα τριών ετών (ίσως και συχνότερα μετά τα 50) θα μπορούσε να τα αποκαλύψει σε πιο πρώιμο στάδιο.
Εξέταση όρχεων. Η αυτοεξέταση σε μηνιαία βάση έπειτα από ένα ζεστό μπάνιο θα μπορούσε να εντοπίσει μια ύποπτη αλλαγή, αν και η ιατρική εξέταση είναι πιο αξιόπιστη. Εκτός από διάφορες νόσους που μπορούν να επηρεάσουν τη γονιμότητα (π.χ., κιρσοκήλη), δεν πρέπει να ξεχνάμε τον καρκίνο των όρχεων, που εμφανίζεται κυρίως σε ηλικίες από 15 έως 35 ετών. Καλό είναι να γίνεται σαν τμήμα της κλινικής εξέτασης ρουτίνας από τον ιατρό.
Μια εξέταση, για να αποτελέσει τμήμα του προληπτικού ελέγχου, θα πρέπει να συγκεντρώνει ένα συνδυασμό χαρακτηριστικών. Μερικά από αυτά είναι η μεγάλη ευαισθησία (λίγα ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα), η ευκολία τέλεσής της με απλά μέσα, το χαμηλό κόστος και η ασφάλειά της για τον εξεταζόμενο.
Πρέπει να γίνει συνείδηση ότι το τσεκάπ έχει αξία μόνο εφόσον τα αποτελέσματά του ληφθούν σοβαρά υπόψη, ενώ είναι πολύ σημαντικό να προσπαθήσετε να κάνετε πράξη τις συμβουλές του θεράποντα ιατρού σας. Αλλιώς, η τέλεση των παραπάνω εξετάσεων έχει κόστος σε χρόνο και χρήμα χωρίς κανένα όφελος.
Θα πρέπει επίσης να αποφεύγεται η επανάληψη των εξετάσεων σε πολύ σύντομα χρονικά διαστήματα, αν δεν συντρέχει κάποιος λόγος, διότι έτσι επιβαρύνονται ο εξεταζόμενος και το ασφαλιστικό του ταμείο με περιττά έξοδα χωρίς να αυξάνεται ανάλογα και η προσφορά στην υγεία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου