ΠΟΙΟΣ ΔΙΚΑΙΟΥΤΑΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΓΟΝΙΟΣ;

Η έννοια της οικογένειας έχει στην πράξη ξεφύγει από το απαράβατο τρίγωνο

μπαμπάς-μαμά-παιδί. Πώς αυτοπροσδιορίζεται και ποια είναι η γνώμη των ειδικών

για τις οικογένειες με άλλους συνδυασμούς γονεϊκότητας;

Ποιος δικαιούται να είναι γονιός;
Η άρνηση της Ουκρανίας να επιτρέψει στον τραγουδιστή Ελτον Τζον και

στον σύντροφό του να υιοθετήσουν από ορφανοτροφείο παιδάκι που πάσχει

από ΑΙDS πυροδότησε ξανά τις συζητήσεις γύρω από τις ομογονεϊκές οικογένειες
.

Πώς είναι η ζωή με δυο «μαμάδες»;
Ως κοινωνικό αίτημα είναι υπαρκτό και στην πράξη πολλά ομόφυλα ζευγάρια ανατρέφουν τα παιδιά τους. Πόσο όμως αυτό επηρεάζει τη ζωή των παιδιών και ποιοί «δικαιούνται» τελικά να είναι γονείς;
Του Άλκη Γαλγαδά (Το Βήμα, 20/9/2009)

.
«Ελα τώρα, σε παρακαλώ, που θέλουν και οι π...δες να κάνουν παιδιά, σοβαροί να ΄μαστε...». Μια φράση που αποκρυσταλλώνει νοοτροπίες και στάσεις απέναντι σε μειονότητες βαλμένες στη γωνία για δεκαετίες. Αυτές όμως οι μειονότητες έρχονται τώρα να διεκδικήσουν όλο και μεγαλύτερες μερίδες από τις χαρές που απολάμβανε μονοπωλιακά η παραδοσιακή πλειονότητα. Και μια από αυτές είναι η απόκτηση παιδιών.
Ζευγάρια από λεσβίες ή ομοφυλόφιλους άνδρες λοιπόν θέλουν πλέον όχι μόνο να αναγνωριστεί ότι μπορούν να παντρεύονται όπως και οι «άλλοι», αλλά και να μη στερηθούν τη χαρά να μεγαλώνει και ένας καινούργιος άνθρωπος δίπλα τους, μαζί τους. Τους υπόλοιπους, τους ετεροφυλόφιλους, όσους δηλαδή είτε δεν θέλουν να ανήκουν με τίποτε σε μια από αυτές τις με τα δικά τους ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κοινωνικές ομάδες είτε δεν είναι εξαρχής εχθρικά τοποθετημένοι σε τέτοια αιτήματα, τους αφορά άραγε όλη αυτή η ιστορία; Η απάντηση είναι προφανώς «Ναι».
«Είμαστε έτοιμες για μητέρες;»
Οι δύο γυναίκες είχαν φθάσει ύστερα από ένα ταξίδι λίγων ωρών με το τρένο από τη Γαλλία και τώρα περνώντας σιωπηλές μέσα από τους διαδρόμους του βελγικού νοσοκομείου κατευθύνθηκαν στο γραφείο που είχαν επισκεφθεί άλλη μία φορά. Η Νατάσα, με μια πιο «αρσενική» εμφάνιση, είχε πάντα ομοφυλόφιλες σχέσεις, ενώ η Σαντάλ ήταν παντρεμένη για δέκα χρόνια με άνδρα αλλά τώρα είναι ζευγάρι με τη Νατάσα. Απογοητευμένη από τη συζυγική της ζωή, που δεν είχε αποτέλεσμα να έλθει και κάποιο παιδί στον κόσμο, τώρα έχει αποφασίσει να καταφέρει να το αποκτήσει. Η σύντροφός της η Νατάσα δεν έδειξε και μεγάλο ενδιαφέρον από την αρχή, αλλά δέχθηκε να γίνει το χατίρι της Σαντάλ. Η Σαντάλ διάλεξε να είναι η φυσική μητέρα με υποβοηθούμενη γονιμοποίηση και δότη σπέρματος άγνωστο. Επειδή στη Γαλλία οι νόμοι δεν είναι ακόμη πολύ ελαστικοί, διάλεξαν το γειτονικό Βέλγιο για να προχωρήσουν, αλλά όχι όπως τους κατέβει. Ζήτησαν και έχουν από τους γυναικολόγους αλλά και από τους ψυχολόγους του τμήματος Τεχνητής Γονιμοποίησης του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου της Λιέγης συμβουλευτική συνδρομή σε σχέση με την απόφασή τους αυτή. Δέχθηκαν επίσης να συμμετάσχουν σε ένα ερευνητικό πρόγραμμα που έχουν ξεκινήσει δύο γυναίκες κλινικοί ψυχολόγοι. Σε αυτό τούς ζητείται, αφού έχει προηγηθεί η έγκριση του νοσοκομείου να προχωρήσουν σε τεχνητή γονιμοποίηση, σε δύο ή τρεις επισκέψεις, μία πριν από την επέμβαση που απαιτεί η υποβοηθούμενη γονιμοποίηση σε μία από τις δύο και μία ή δύο επισκέψεις μετά, να απαντήσουν σε ένα εκτενές ερωτηματολόγιο αλλά και να δώσουν κάποια συνέντευξη. Μιλάνε για το πώς αποφασίστηκε να μεγαλώσουν την οικογένειά τους με ένα παιδί και ποια είναι τα συναισθήματά τους με την προοπτική αυτού του ερχομού. Το υλικό των συνεντεύξεων αναλύεται και με τη βοήθεια ειδικού λογισμικού αλλά και ως προς τις εκφράσεις και την ένταση του λόγου για να βγουν χρήσιμα συμπεράσματα.
Ενα άλλο ζευγάρι είναι η Σάντρα και η Εστέλ. Η Εστέλ δεν είχε ποτέ της σεξουαλική επαφή με άνδρες, γνωριζόταν μόλις έξι μήνες με τη Σάντρα όταν αποφάσισαν ότι ήθελαν να προστεθεί στην οικογένειά τους και ένα παιδί. Στην πρώτη τους προσπάθεια ο ψυχολόγος στον οποίο απευθύνθηκαν θέλησε να τις αποτρέψει. Είχαν και εκείνες τις αμφιβολίες τους αν είναι έτοιμες να γίνουν «μητέρες»- η Σάντρα αισθανόταν αμηχανία ακόμη και μπροστά στον γυναικολόγο- και ζήτησαν τη βοήθεια του νοσοκομείου και των γυναικών που ήταν υπεύθυνες για το ερευνητικό πρόγραμμα. Η Σάντρα λέει ότι ήθελε παιδί από τότε που ήταν νέα, ήθελε να ασχολείται με τα παιδιά και συμπληρώνει: «Φτιαχτήκαμε σ΄ αυτή τη Γη για να δίνουμε ζωή και πρέπει αυτό να μην το αφήσουμε να χαθεί». Τελικά όμως το παιδί τους θα το γεννήσει η Εστέλ, ενώ η Σάντρα ετοιμάζεται να ασκήσει το επάγγελμα του υδραυλικού. Σύμφωνα με μιαν άποψη, βρίσκοντας έναν ανώνυμο δότη σπέρματος οι λεσβίες γυναίκες προσπαθούν να ελαχιστοποιήσουν στη συνείδησή τους τη συμμετοχή του άνδρα και να βραχυκυκλώσουν στη συνείδησή τους τις πιθανές επιπτώσεις στο παιδί από την έλλειψη μιας ανδρικής πατρικής μορφής.
Το ερευνητικό πρόγραμμα
Την ακούω προσεκτικά, καθώς μου μιλάει για το θέμα της εργασίας της' μιλάει μόνιμα σε χαμηλούς τόνους, χωρίς ένα χαμόγελο να σπάει τη σοβαρότητα της συζήτησής μας, καθισμένη απέναντί μου στην καφετέρια ενός μεγάλου ξενοδοχείου, σε μια από τις σπάνιες φορές που περνάει από την Αθήνα. Είναι η μία από τις δύο κλινικές ψυχολόγους που δημιούργησαν το ερευνητικό πρόγραμμα στο Βέλγιο για την παροχή συνδρομής σε λεσβίες γυναίκες με την επιθυμία να τεκνοποιήσουν και έχει ασχοληθεί γενικότερα με το θέμα των ομόφυλων ζευγαριών και την απόκτηση παιδιών από μέρους τους. Είναι μόνιμα εγκατεστημένη στις Βρυξέλλες στο Βέλγιο, εργάζεται ως ψυχαναλύτρια, ενώ διδάσκει Κλινική Ψυχολογία για ενηλίκους στο Πανεπιστήμιο της Λιέγης. Το ενδιαφέρον της για την ομογονεϊκότητα αποτελεί συνέχεια ερευνητικών εργασιών της γύρω από την επιθυμία του παιδιού, την έκτρωση και την πατρότητα. Η Δέσποινα Ναζίρη είναι Ελληνίδα και μητέρα η ίδια. Μου θυμίζει ότι «οι πρώτες έρευνες σχετικά με την ομογονεϊκότητα ξεκίνησαν στην Αμερική στις αρχές της δεκαετίας του ΄70. Το ενδιαφέρον των ερευνητών επικεντρώθηκε στην ανατροφή και ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών που μεγάλωναν σε ομοφυλόφιλες οικογένειες και ειδικότερα σε ό,τι αφορά προβλήματα σεξουαλικής ταυτότητας, κοινωνικών σχέσεων με τους συνομηλίκους, αλλά και το ενδεχόμενο σεξουαλικής κακοποίησης από τους γονείς τους λόγω της γνωστής σύγχυσης για το αν η ομοφυλοφιλία συνεπάγεται απαραιτήτως και τάση προς παιδεραστία. Από τις πολυάριθμες αυτές έρευνες δεν προέκυψε κανένα ουσιαστικό στοιχείο που να υποδηλώνει διαφορές ανάμεσα στα παιδιά που ανατρέφονται από ομοφυλόφιλους γονείς και σε εκείνα που ανατρέφονται από ετεροφυλόφιλους γονείς».
Ετσι οι απορίες των γύρω τους αλλά και των ερευνητών μετατοπίστηκαν σε άλλα θέματα. Πώς δηλώνεται, για παράδειγμα, η οικογενειακή κατάσταση στο σχολείο και πώς την εισπράττουν οι συμμαθητές και οι συμμαθήτριες των παιδιών από ομοφυλοφιλικές οικογένειες. Πώς γίνεται ο καταμερισμός της εργασίας στο σπίτι. Αν σε σχέση με την ανατροφή των παιδιών παίρνει κάποιος τον ρόλο του πατέρα και κάποιος τον ρόλο της μητέρας.
Πόσο στοιχίζει η έλλειψη του πατέρα;
Ολοι εμφανίζονται να έχουν γνώμη για το θέμα. Οχι μόνο όσοι δεν έχουν ιδέα από ψυχανάλυση και ψυχολογία- οι περισσότεροι μάλιστα είναι κατά της απόκτησης παιδιών από ομόφυλα ζευγάρια- αλλά και πολλοί ειδικοί, που ακολουθούν κάποιες ιδιαίτερες σχολές, όπως αυτή του γνωστού γάλλου ψυχαναλυτή Jac Lacan, επίγονου τουFreud, όπου επισημαίνεται η συμβολική διάσταση της πατρικής λειτουργίας και η μεγάλη σημασία στην αναγνώριση της διαφοράς των φύλων, άρα και του πατέρα ως προς τη μητέρα. Ενα παιδί που θα μεγαλώσει με ομοφυλόφιλους γονείς, επισημαίνουν ερευνητές όπως οι Winter, Νaouri, Μelman, δεν θα μπορέσει να έχει μια ξεκάθαρη αναπαράσταση για το πώς ήλθε στον κόσμο, δηλαδή μετά τη σεξουαλική συνάντηση ενός άνδρα και μιας γυναίκας. Ετσι αργά ή γρήγορα θα βρεθεί σε σύγχυση με το να μη φαίνεται η ξεκάθαρα διαφορετική προέλευση της μητρικής και της πατρικής λειτουργίας. Επιπλέον η συγγένεια ως σήμερα δημιουργείται από τη διαφορά των φύλων και τη σεξουαλική τους συνεύρεση και βασίζεται σε αυτήν και η απαγόρευση της αιμομειξίας. Η διεκδίκηση των ομοφυλοφίλων να αποκτήσουν παιδί συνεπάγεται για τους ερευνητές αυτούς παραβίαση αυτών των πραγμάτων.
«Πόσοι γονείς χρειάζονται τελικά και με βάση τις νέες απόψεις για να γίνει μια οικογένεια;»ρωτώ και η ερώτησή μου δεν δείχνει να την αιφνιδιάζει, έστω και λίγο. «Σύμφωνα με τους περισσότερους ψυχαναλυτές που τοποθετούνται υπέρ της ομογονεϊκότητας(σ.σ. είναι ο νέος όρος για την ύπαρξη ομοφυλόφιλων γονέων)», μου απαντά,«το παιδί για να αναπτυχθεί αρμονικά χρειάζεται τουλάχιστον δύο γονείς, ικανούς όμως να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις τού να είσαι γονιός. Ενα παιδί έχει ανάγκη να τροφοδοτείται από την ποικιλία και την ποιότητα των σχέσεων που αναπτύσσουν οι γονείς του μεταξύ τους, αλλά και από τη δυνατότητα των γονιών να θέτουν όρια στις φαντασιώσεις παντοδυναμίας του παιδιού, ενώ εκείνο θα πρέπει να αποδεχθεί τον αποκλεισμό του από τον ιδιωτικό χώρο του ζευγαριού».

Από τι ύφασμα έχουμε φτιαχτεί;
«Η ψυχική πραγματικότητα του κάθε ανθρώπου χαρακτηρίζεται από τηναμφισεξουαλικότητά του, την ικανότητα δηλαδή ανεξάρτητα από το φύλο του, ανδρικό ή γυναικείο, να ταυτίζεται υποσυνείδητα και με διαφορετικές διαβαθμίσεις από πολύ νωρίς και για όλη τη διάρκεια της ζωής του με πρόσωπα ή χαρακτηριστικά του αρσενικού και του θηλυκού φύλου. Κάθε παιδί, κατά συνέπεια, εισπράττει υποσυνείδητα μηνύματα που συνδέονται με την ασυνείδητη αμφισεξουαλικότητα του κάθε γονέα του. Η σεξουαλική του ταυτότητα δομείται χάρη σε ένα περίπλοκο σύστημα ταυτίσεων που δεν περιορίζεται στην απευθείας ταύτιση με έναν άνδρα ή μια γυναίκα. Επιπλέον, ο ανθρώπινος ψυχισμός έχει τη δυνατότητα και την ευελιξία να ενσωματώνει νέα συστήματα διαφοροποίησης» εξηγεί η συνομιλήτριά μου.

Σ΄ αυτές τις τελευταίες λέξεις μπορούν να δώσουν προσοχή όσοι είναι τελείως αντίθετοι με την ιδέα της απόκτησης παιδιών από ομοφυλόφιλα ζευγάρια (μήπως είναι αντίθετοι και με την ύπαρξη ομοφυλόφιλων ζευγαριών;) και ν΄ αρχίσουν ν΄ αναθεωρούν λίγο λίγο τις απόψεις τους. Οσο ερευνούμε και μαθαίνουμε περισσότερα, τόσο γινόμαστε και πιο έτοιμοι να μετακινηθούμε από παλιές και ως τώρα θεωρούμενες αδιαπραγμάτευτες θέσεις σε καινούργιες. Ερχονται και οι αριθμοί που προσθέτουν το δικό τους βάρος στη ροπή για κίνηση προς νέα σημεία. Στο Ιnternet (www. chronicle. com) υπάρχει ένα άρθρο του Βryan Caplan(καθηγητή της Οικονομίας στις Ηνωμένες Πολιτείες που γράφει τώρα ένα βιβλίο με τίτλο «Εγωιστικοί λόγοι για να έχεις παιδιά»), με τίτλο «Good Νews and Βad Νews on Ρarenting». Ανάμεσα στα «καλά» νέα για τη συμπεριφορά των γονιών είναι το ότι, αντίθετα απ΄ ό,τι πιστεύεται, οι σημερινοί γονείς (κατά μέσον όρο φυσικά) αφιερώνουν περισσότερο χρόνο στα παιδιά τους απ΄ ό,τι έκαναν οι παλαιότεροι. Για παράδειγμα, στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου υπήρχαν αντίστοιχα ερευνητικά προγράμματα και πολλοί γονείς κρατούσαν λεπτομερές ημερολόγιο για κάθε ημέρα τι έκαναν και για πόσον χρόνο, βρίσκουν τώρα ότι, ενώ το 1965 οι πατεράδες ασχολήθηκαν με τα παιδιά τους κάπου τρεις ώρες την ημέρα, φθάνοντας στο 2000 ο αριθμός των ωρών ανεβαίνει στις 7! Ακόμη και η εργαζόμενη μητέρα έχει ανεβάσει τις επιδόσεις της, προφανώς και διότι βελτιώθηκαν οι όροι εργασίας της με το οκτάωρο και τις διάφορες άδειες.
Η συνέχεια όμως επιφυλάσσει και άλλες εκπλήξεις. Διότι γίνεται αναφορά για έρευνες σε οικογένειες με υιοθετημένα παιδιά και με δίδυμα παιδιά. Παρατήρησαν λοιπόν ότι τα υιοθετημένα παιδιά, αν και βρέθηκαν από μικρή ηλικία στις νέες τους οικογένειες, μεγαλώνοντας δεν πήραν πολλές από τις συνήθειες των θετών γονιών τους, παρ΄ όλες τις προσπάθειες των τελευταίων. Επίσης, δίδυμα αδέλφια που βρέθηκαν να μεγαλώνουν για χρόνια χωριστά παρουσίασαν πολλές ομοιότητες στη συμπεριφορά τους. Μπορείς να είσαι αυστηρός ή υποχωρητικός, θρησκευόμενος ή παγανιστής και για χρόνια να παλεύεις να τους περάσεις κάποια πράγματα, αλλά τελικά τα παιδιά θα διαμορφώσουν τον χαρακτήρα τους σαν να μη σε είχαν γνωρίσει. Οσο είναι μικρά κάπως σου μοιάζουν, όσο μεγαλώνουν όμως οι ομοιότητες και οι επιρροές «εξαχνώνονται». Τόσο ώστε να λέγεται ότι δεν μοιάζουν με μια μάζα από πηλό που ο γονιός τής δίνει το σχήμα που θέλει, αλλά σαν κάτι πλαστικά κουκλάκια που όταν τα ζουλάς παραμορφώνονται για λίγο αλλά τελικά ξαναβρίσκουν το αρχικό τους σχήμα.
Ακόμη λοιπόν οι άνθρωποι ψάχνουν τους τρόπους που μεγαλώνουν τα παιδιά τους. Και τους παραδοσιακούς και τους νεωτεριστικούς. Η διεκδίκηση από τους ομοφυλόφιλους του δικαιώματος σε μια ολοκληρωμένη οικογένεια μας αφορά όλους και για τον λόγο ότι δίνει αφορμή σε νέες ανιχνεύσεις ως προς τη γονεϊκότητα, τον αριθμό των γονιών, τους βαθύτερους ψυχικούς δεσμούς, το πρόβλημα αρσενικό- θηλυκό και σε ποιο ποσοστό, ενώ δίνει λύσεις σε προβλήματα που το κλασικό ζευγάρι άνδρας- γυναίκα με το πέρασμα στις τεχνολογίες της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής ακόμη δυσκολεύεται να λύσει, αφού υπάρχει το γνωστό στους ψυχολόγους πρόβλημα του «οικογενειακού μυστικού». Της (μη) εξήγησης δηλαδή από την πλευρά κάποιων ζευγαριών μερικές φορές στα λεγόμενα (κακώς) «παιδιά του σωλήνα» του τρόπου με τον οποίο έχουν έλθει σ΄ αυτόν τον κόσμο.

ΧΡΗΣΙΜΗ ΟΡΟΛΟΓΙΑ
Γονεϊκότητα: Το γονεϊκό έργο που επιτελεί ένας γονέας στο πεδίο της ανατροφής αλλά και των συναισθηματικών σχέσεων που αναπτύσσει με το παιδί και τον άλλον γονέα (ή τα πρόσωπα που έχουν συμμετάσχει στη σύλληψη και ανατροφή του παιδιού).
Ομογονεϊκότητα: Είναι νεολογισμός και έχει προκύψει από τη συγχώνευση των λέξεων «γονεϊκότητα» και «ομοφυλοφιλία». Σημαίνει τη συμπεριφορά των ομοφυλόφιλων γονέων απέναντι στα παιδιά τους.

Συγγονεϊκότητα: Ενα παιδί συλλαμβάνεται με υποβοηθούμενη αναπαραγωγή κατόπιν συμφωνίας ανάμεσα σε ζευγάρι ομοφυλόφιλων ανδρών και γυναικών. Συχνά εφαρμόζεται η κοινή άσκηση επιμέλειας.

ΟΙ 4 ΜΟΡΦΕΣ ΟΜΟΓΟΝΕΪΚΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ
1. Δημιουργία μιας νέας οικογένειας όπου τα παιδιά προέρχονται από μια προηγούμενη ετεροφυλόφιλη σχέση του ενός ή και των δύο ομοφυλόφιλων γονέων.
2. Συγγονεϊκότητα.

3. Δημιουργία οικογένειας κατόπιν υιοθεσίας του παιδιού από τον έναν ή τους δύο γονείς.
4. Δημιουργία οικογένειας από ζευγάρι ομοφυλόφιλων ανδρών όπου μεσολαβεί μια παρένθετη μητέρα ή δημιουργία οικογένειας από λεσβίες με συμμετοχή ενός γνωστού ή άγνωστου δότη σπέρματος.