ΟΙ ΙΔΕΟΛΟΓΟΙ ΤΗΣ ΚΑΤΑΠΙΕΣΗΣ

.
Οι κοινωνικές αντιλήψεις σε σχέση με τους ομοφυλόφιλους, αντανακλούν το φόβο και το μίσος για την ομοφυλοφιλία, αισθήματα βαθιά ριζωμένα στις δυτικές κοινωνίες. Θα προσπαθήσω σ’ αυτό το κεφάλαιο να μελετήσω τις ψυχικές ρίζες αυτού του φαινομένου, αλλά θα ήθελα πρώτα να υπογραμμίσω το ρόλο που έπαιξαν στη νομιμοποίηση της καταπίεσης οι διάφορες εκκλησίες και οι ψυχίατροι, οι τελευταίοι αυτοί έχοντας υποκαταστήσει κατά μέγα μέρος τις πρώτες στον καθορισμό μιας επιθυμητής ή ανεκτής συμπεριφοράς. Μέχρι πρόσφατα ακόμα, η κυρίαρχη στάση της Εκκλησίας και της ψυχιατρικής συνίστατο στην επίμονη ενίσχυση της καταπίεσης της ομοφυλόφιλης συμπεριφοράς. Προσπαθούσαν και οι δυο να ασκήσουν έναν κοινωνικό έλεγχο, βασισμένο στις ίδιες αρχές, που έτεινε να καταστήσει την ομοφυλοφιλία ένα έγκλημα που επιβαλλόταν να το πολεμήσει κανείς όσο μπορούσε περισσότερο (πράγμα που οδήγησε ορισμένους ομοφυλόφιλους αγωνιστές στο να κατηγορούν την Εκκλησία και τους ψυχίατρους ότι ενθαρρύνουν μια «γενοκτονία»).(…)

Οι ομοφυλόφιλοι αντιμετωπίζουν με ιδιαίτερη δυσπιστία την ψυχιατρική, στην οποία βλέπουν συχνά μια απόπειρα να τους επιβληθούν με τη βία τα κριτήρια της ετεροφυλόφιλης «φυσιολογικότητας». (…) Οι σύγχρονοι αυτοί ραβίνοι δε φαίνονται να λαβαίνουν υπόψη τους το γεγονός ότι ο αγώνας για την απώθηση των ομοφυλοφιλικών παρορμήσεων μπορεί να προκαλέσει σοβαρές ψυχικές βλάβες, πολλή πίκρα και δυστυχία. (…) οι περισσότεροι ανάμεσά μας νιώθουν να ξυπνούν μέσα τους ασαφή ομοφυλόφιλα συναισθήματα πριν να έχουν αποχτήσει κανένα πρότυπο που θα τους βοηθούσε να τα καταλάβουν. Κι από την άρνηση της κοινωνίας ν’ αναγνωρίσει την ομοφυλοφιλία σαν μια νόμιμη πλευρά της ανθρώπινης εμπειρίας, απορρέει η πιο ολέθρια όψη της καταπίεσης: το γεγονός δηλ. ότι εσωτερικεύεται και επηρεάζει την ιδέα που ο καταπιεζόμενος διαμορφώνει για τον εαυτό του (…) έτσι οι ομοφυλόφιλοι αποχτούν ένα ζωηρό αίσθημα ενοχής. Το αίσθημα ενοχής, με τη σειρά του, δημιουργεί το μίσος του εαυτού, κι αυτοί που μισούν τον εαυτό τους είναι αδύνατο να μην περιφρονούν εκείνους που νιώθουν το ίδιο μ’ αυτούς αίσθημα ενοχής. (…) Ελάχιστοι είναι οι ομοφυλόφιλοι που δεν έχουν αισθανθεί, σε κάποια στιγμή της ζωής τους, το βάρος από τις διάφορες ετικέτες (αμάρτημα, έγκλημα, αρρώστια, κακοτυχία) που τους κολλάει η κοινωνία, και σπάνιοι είναι εκείνοι, που δεν αναρωτήθηκαν κάποτε – ιδιαίτερα στις δύσκολες ώρες μιας μοναχικής νύχτας -, αν όλα αυτά δεν είναι αληθινά.(…)
Ένας από τους πιο αποκαλυπτικούς τρόπους εκδήλωσης του μίσους προς εαυτόν είναι η εχθρότητα που πολλοί ομοφυλόφιλοι νιώθουν απέναντι σε κάθε συλλογικό ομοφυλόφιλο κίνημα, εχθρότητα που συχνά φαίνεται παράλογη μέσα στη σφοδρότητά της. Το γεγονός αυτό δεν είναι καθόλου εκπληκτικό ωστόσο, δεδομένου ότι τα κινήματα αυτά αντιπροσωπεύουν μια προφανή απειλή για τον τρόπο που οι περισσότεροι ομοφυλόφιλοι έχουν οργανώσει τη ζωή τους (…) Οι περισσότεροι άρρενες ομοφυλόφιλοι περνούν μια περίοδο, κατά τη διάρκεια της οποίας προσπαθούν να προστατέψουν τον εαυτό τους, αρνούμενοι κάθε επαφή που δεν είναι καθαρά σωματική. Είναι απαραίτητο να ξεπεράσει κανείς αυτό το στάδιο για ν’ αποφύγει την εσωτερίκευση της καταπίεσης.
Υπάρχει ένας ορισμένος αριθμός σοβαρών λόγων για να κάνει κανείς διπλή ζωή – λόγοι που αφορούν την αυτοσυντήρηση, αλλά και λόγοι σχετικοί με την καριέρα και την οικογένεια. Εκτός όμως απ’ αυτούς τους λόγους, η ανάγκη να κρύβει κανείς την ομοφυλοφιλία του είναι συχνά ψυχολογική και απορρέει από το μίσος προς εαυτόν που γεννάει το αίσθημα ενοχής. Για να διασώσουν την αυτοεκτίμησή τους, πολλοί ομοφυλόφιλοι προσπαθούν να ζουν, όσο μπορούν περισσότερο, σαν «στρέιτ» άτομα και απορρίπτουν τις επιθυμίες που καθορίζουν τη σεξουαλική τους ζωή. Έκανα κι εγώ ο ίδιος μια τέτοια ζωή για αρκετά χρόνια και, αναδρομικά, μένω κατάπληκτος με τα ψέματα, τις πανουργίες και τα ξεγελάσματα που επέβαλα στον εαυτό μου – για να μη μιλήσω για την ανία και τις δυσχέρειες που μου στοίχιζε αυτή η απατηλή «φυσιολογικότητα». Ωστόσο, ακόμα και σήμερα, υπάρχουν στιγμές που αποφεύγω να δηλώσω την ομοφυλοφιλία μου, γιατί ξέρω την περιφρόνηση που προκαλεί αυτή η ετικέτα. Για να απαλλαγεί κανείς ολοκληρωτικά από τις συνέπειες της κοινωνικής αποδοκιμασίας, χρειάζεται μια αυτοπεποίθηση που ελάχιστοι άνθρωποι διαθέτουν, είτε ομοφυλόφιλοι είναι αυτοί, είτε «φυσιολογικοί».(…)
Συχνά ασυνείδητα, οι ομοφυλόφιλοι εσωτερικεύουν την εικόνα που φτιάχνουν για λογαριασμό τους τα εκλαϊκευμένα βιβλία ψυχολογίας και ψυχιατρικής (είναι, γενικά, αδηφάγοι αναγνώστες βιβλίων τα οποία ισχυρίζονται ότι τους «εξηγούν») και φτάνουν στο σημείο να πιστεύουν σ’ αυτά, με αποτέλεσμα, όταν τους ρωτάνε για την ομοφυλοφιλία, να επαναλαμβάνουν τις διαβεβαιώσεις τους, ενισχύοντας έτσι τα δήθεν επιστημονικά τους κλισέ. (…) Αλλά ακόμα κι αν εμείς οι ίδιοι δεν είμαστε διαβρωμένοι από τα αρνητικά στερεότυπα και την κοινωνική αποδοκιμασία, η συνείδηση ότι οι άλλοι, που μας είναι οικείοι, είναι, καταντάει μια οδυνηρή υπόμνηση. Απ’ αυτή την άποψη, η λύπη που νιώθει η οικογένεια του ομοφυλόφιλου εξαιτίας του, γίνεται αναπόσπαστο μέρος της καταπίεσης του και καταντάει γι’ αυτό ανυπόφορη. Οι περισσότεροι γονείς είναι όχι μονάχα ανίκανοι να βοηθήσουν τα ομοφυλόφιλα παιδιά τους να υποφέρουν το στίγμα τους, αλλά είναι μερικές φορές πιο τοξινωμένοι οι ίδιοι απ’ όσο ο ομοφυλόφιλος. Δεν αποκλείεται οι γονείς του ομοφυλόφιλου παιδιού να έχουν μεγαλύτερη ανάγκη από το ίδιο για ψυχολογική βοήθεια’ τουλάχιστο ν έτσι θα συνέβαινε αν μπορούσε κανείς να περιμένει περισσότερα από τους ψυχολόγους και τους ψυχιάτρους που καταλαβαίνουν το πρόβλημα. Το τελευταίο αυτό, δεν βρίσκεται στο παιδί, αλλά στη στάση των γονιών απέναντί του.
Ορισμένοι ομοφυλόφιλοι αντιδρούν στην καταπίεση αρχίζοντας να μισούν κι αυτοί με τη σειρά τους, ερχόμενοι έτσι σ’ αντίθεση με τη φιλελευθερίστικη ψευδαίσθηση ότι οι καταπιεζόμενοι είναι πιο ανεχτικοί από τους καταπιεστές. (…). Το εκπληκτικό ωστόσο δεν είναι αυτό, αλλά το γεγονός ότι οι περισσότεροι ανάμεσα τους είναι, παρ’ όλα όσα έχουν περάσει, εξαιρετικά ισορροπημένοι.

Ντένις Άλτμαν: Ομοφυλοφιλία. Καταπίεση και απελευθέρωση (ουτοπία, 1980)