.
Mοντέρνο φάντασμα
Της Μικέλας Χαρτουλάρη
(...) Ποια κρύβεται πίσω από το ψευδώνυμο Ντόρα Ρωζέττη; Ένας άντρας; Αποκλείεται, δεν θα έγραφε έτσι. Μια γυναίκα που τρόμαξε από τις αντιδράσεις στο βιβλίο της και δεν ξανάγραψε ποτέ; Μπορεί· όμως θα καταπίεζε τέτοιο ταλέντο; H Χριστίνα Ντουνιά, ύστερα από έρευνες δύο ετών, έχει καταλήξει σε ένα διαφορετικό σενάριο: ότι πρόκειται για μια δόκιμη συγγραφέα, γνωστή στους Μεσοπολεμικούς κύκλους των διανοουμένων, που οι συνθήκες της ζωής της και η όλο και πιο συντηρητική, μετά το 1930, ελληνική (και ευρωπαϊκή) πραγματικότητα, την εμπόδισαν να αποκαλύψει την ταυτότητά της. Στο επίμετρό της όπου αναλύει τη σημασία αυτού του βιβλίου η Ντουνιά δεν δίνει όνομα, διότι δεν έχει ολοκληρώσει την έρευνά της. Έχει όμως, όπως μου έλεγε, σοβαρές ενδείξεις (καταγωγή νησιώτικη, υφολογικές και υπαρξιακές ομοιότητες, κατοπινές λογοτεχνικές ηρωίδες στις «Δύσκολες νύχτες» και στην «Κάδμω», γραφικός χαρακτήρας κ.ά.) ότι πρόκειται για τη Μέλπω Αξιώτη, 24 χρόνων το 1929, η οποία χώριζε τότε από τον Βασίλη Μάρκαρη. Όμως θα μπορούσε να είναι και μια άλλη εμβληματική συγγραφέας της Αριστεράς: η Έλλη Παπαδημητρίου, που σπούδαζε στη Γεωπονική εκείνη την εποχή, είχε γράψει ένα Σαπφικό ποίημα και είχε επαφές με την Αλεξάνδρεια. Εκεί κοντά, στη Ρωζέττη, ανακαλύφθηκε η στήλη που επέτρεψε την αποκρυπτογράφηση των ιερογλυφικών....
(ΤΑ ΝΕΑ 19-11-2005)
Αλεξανδρινή μικροβιολόγος ήταν η Ντόρα Ρωζέττη;
Tης Oλγας Σελλα
Mια Aλεξανδρινή γιατρός μικροβιολόγος φαίνεται να κρύβεται πίσω από το ψευδώνυμο της συγγραφέως Nτόρας Pωζέττη. H γυναίκα που κρύβεται πίσω από το χαμένο βιβλίο του Mεσοπολέμου «H ερωμένη της» (εκδ. Mεταίχμιο), που έφερε στο φως η πανεπιστημιακός Xριστίνα Nτουνιά, αποκαλύπτεται στο τεύχος του περιοδικού «Oδός Πανός» που κυκλοφορεί τη Δευτέρα.
«H μητέρα μου καταγόταν από το Iάσι της Pουμανίας και είχε ξένη μαμά, ήταν διανοούμενη. Mαγείρευε και είχε ανοιχτό το βιβλίο μπροστά της και διάβαζε ταυτόχρονα. Eτσι τη θυμάμαι. (...) O τάφος της είναι δίπλα στον τάφο του Kαβάφη στην Aλεξάνδρεια. Mε τον Kαβάφη γνωριζόταν η οικογένειά μας. Πηγαίναμε στο σπίτι του. O αράπης, ο υπηρέτης του, ερχόταν κρατώντας τον δίσκο ψηλά και φορούσε ωραία φορεσιά και κόκκινο εδώ στη μέση».
Eίναι ένα μικρό απόσπασμα από τη μαρτυρία που δημοσιεύει η «Oδός Πανός». Δεν ήταν το μόνο ψευδώνυμο που χρησιμοποίησε, αφού στη «Διάπλαση των Παίδων» υπέγραφε ως «Πανταχού παρών». Hρθε στην Aθήνα, σε ηλικία 14 ετών, τελείωσε το Aρσάκειο, σπούδασε Iατρική - «στο πανεπιστήμιο, στην Iατρική, ήταν τότε 600 φοιτητές και 20 φοιτήτριες και δεν βγήκαν όλες γιατρίνες. Aλλες παντρεύτηκαν, άλλες πέθαναν από φυματίωση», λέει στη μαρτυρία που δημοσιεύεται στην «Oδό Πανός». Oπως αποκαλύπτεται στο περιοδικό, η Nτόρα Pωζέττη άσκησε το επάγγελμα της μικροβιολόγου στο IKA της Oμόνοιας, απ’ όπου πήρε σύνταξη έπειτα από τριάντα χρόνια. Oπως λέει στην «K» ο Γιώργος Xρονάς το αφιέρωμα των 90 σελίδων που εμπεριέχει το τεύχος, περιλαμβάνει τη μαρτυρία της Nτ. Pωζέττη και το λεύκωμά της. «Oταν ήμουν φοιτήτρια ήμουν αριστερή, τροτσκίστρια, τεταρτοδιεθνίστρια. (...) H ζωή μου ήταν πολυποίκιλη. Σαν φοιτήτρια είχα πολλά ενδιαφέροντα και ασχολιόμουν με πάρα πολλά πράγματα. Eίχαμε κάνει ένα σύλλογο ποδηλατισσών. Eκανα πολλά σπορ. Eριχνα ακόντιο... Συγκινήθηκα όταν είδα τη Bερούλη στην τηλεόραση. Tης έμοιαζα όταν ήμουν νέα. Kαι στο πρόσωπο και στο σουλούπι. Aλλά δεν ήμουν τόσο σπουδαία όσο η Bερούλη...», λέει μεταξύ άλλων στη μαρτυρία της.
H Xριστίνα Nτουνιά, που ενημερώθηκε από την «K» για το περιεχόμενο του περιοδικού, είπε: «Aυτά είναι στοιχεία που μου φαίνονται πολύ πιθανόν να έχουν συμβεί. Hδη έχω διατυπώσει από πολύ νωρίς την άποψη ότι σχετίζεται με τον Kαβάφη και την Aλεξάνδρεια. Eτσι έχει βάρος μια τέτοια κατάθεση. Πιθανόν τώρα που γίνεται λόγος για το βιβλίο να έχουμε και άλλους μάρτυρες. Aυτό έχει ένα ενδιαφέρον κοινωνιολογικό, αλλά το ουσιώδες και για μένα, ως φιλολόγου, εξακολουθεί να είναι το κείμενο».
H Nτόρα Pωζέττη δεν ασχολήθηκε ποτέ ξανά με τη λογοτεχνία, ενώ όπως λέει η ίδια στη μαρτυρία που δημοσιεύεται στο περιοδικό, ο λόγος που δεν βρέθηκαν αντίτυπα του βιβλίου της είναι γιατί τα αγόραζε και τα κατέστρεφε, όπως και η σύντροφός της, η Λίζα. Kάτι που ταιριάζει πολύ με την εξαιρετικά εύστοχη παρέμβαση του ποιητή Tίτου Πατρίκιου στην προχθεσινή εκδήλωση για το βιβλίο στον «Iανό»: «Eίναι πολύ πιθανό να συνέβη μια σημαντική τομή στη ζωή αυτής της γυναίκας και να μην έγραψε ποτέ ξανά. Oπως είναι πιθανό να απέσυρε η ίδια τα αντίτυπα του βιβλίου της», είπε χωρίς να γνωρίζει τίποτα για τις εξελίξεις.
(ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 18-02-2006)
Ο εραστής της ερωμένης
Μία ακόμη υπόθεση για την πραγματική ταυτότητα της Ντόρας Ρωζέττη
Του Μανόλη Σαββίδη
(…)Υπάρχουν πλέον ολίγιστα εξωκειμενικά τεκμήρια (προ εβδομήντα πέντε ετών θα ήσαν ασφαλώς περισσότερα) που θα μπορούσαν να βοηθήσουν προς την κατεύθυνση της ταυτοποίησης της συγγραφέως, στον βαθμό που αυτή κρίνεται απαραίτητη. Η κυρία Ντουνιά κατόρθωσε να εντοπίσει μόνο δύο αντίτυπα του έργου, ένα στη βιβλιοθήκη Ελευθεριάδη, κι ένα στη βιβλιοθήκη Καβάφη, η οποία μου ανήκει· το αντίτυπο του Καβάφη φέρει, εκτός από τη σφραγίδα με τα αρχικά του ποιητή, και ιδιόχειρη αφιέρωση υπογεγραμμένη από την Ντόρα Ρωζέττη.
Δημοσιεύω σήμερα τη σελίδα τίτλου του αντιτύπου της βιβλιοθήκης Καβάφη, ώστε να συνδράμω στην έρευνα. Επισημαίνω πάντως ότι κανείς δεν εγγυάται πως η αφιέρωση έχει γραφεί και υπογραφεί από την αυθεντική Dora Rosetty (ιδίως αν επρόκειτο περί ψευδωνύμου), και ότι οι υποθέσεις που δεν βασίζονται σε στοιχεία, όπως η παρακάτω, ενέχουν τον κίνδυνο της αστοχίας.
Επειδή και εγώ τον Ξενόπουλο μεγάλως εκτιμώ, και δεν θέλω ουδόλως να τον υποτιμήσω, προτείνω μιαν υπόθεση που δεν είναι ούτε περισσότερο ούτε λιγότερο πιθανή από όσες έχουν έως τώρα διατυπωθεί: ότι η «Ντόρα Ρωζέττη» ήταν ο ίδιος ο πολυπράγμων Γρηγόριος Ξενόπουλος (υπάρχει, άλλωστε, το ομόλογο προηγούμενο - ή μάλλον επόμενο - της «Ελσας Ροζάκη»).
(ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ 19-02-2006)
Της Μικέλας Χαρτουλάρη
(...) Ποια κρύβεται πίσω από το ψευδώνυμο Ντόρα Ρωζέττη; Ένας άντρας; Αποκλείεται, δεν θα έγραφε έτσι. Μια γυναίκα που τρόμαξε από τις αντιδράσεις στο βιβλίο της και δεν ξανάγραψε ποτέ; Μπορεί· όμως θα καταπίεζε τέτοιο ταλέντο; H Χριστίνα Ντουνιά, ύστερα από έρευνες δύο ετών, έχει καταλήξει σε ένα διαφορετικό σενάριο: ότι πρόκειται για μια δόκιμη συγγραφέα, γνωστή στους Μεσοπολεμικούς κύκλους των διανοουμένων, που οι συνθήκες της ζωής της και η όλο και πιο συντηρητική, μετά το 1930, ελληνική (και ευρωπαϊκή) πραγματικότητα, την εμπόδισαν να αποκαλύψει την ταυτότητά της. Στο επίμετρό της όπου αναλύει τη σημασία αυτού του βιβλίου η Ντουνιά δεν δίνει όνομα, διότι δεν έχει ολοκληρώσει την έρευνά της. Έχει όμως, όπως μου έλεγε, σοβαρές ενδείξεις (καταγωγή νησιώτικη, υφολογικές και υπαρξιακές ομοιότητες, κατοπινές λογοτεχνικές ηρωίδες στις «Δύσκολες νύχτες» και στην «Κάδμω», γραφικός χαρακτήρας κ.ά.) ότι πρόκειται για τη Μέλπω Αξιώτη, 24 χρόνων το 1929, η οποία χώριζε τότε από τον Βασίλη Μάρκαρη. Όμως θα μπορούσε να είναι και μια άλλη εμβληματική συγγραφέας της Αριστεράς: η Έλλη Παπαδημητρίου, που σπούδαζε στη Γεωπονική εκείνη την εποχή, είχε γράψει ένα Σαπφικό ποίημα και είχε επαφές με την Αλεξάνδρεια. Εκεί κοντά, στη Ρωζέττη, ανακαλύφθηκε η στήλη που επέτρεψε την αποκρυπτογράφηση των ιερογλυφικών....
(ΤΑ ΝΕΑ 19-11-2005)
Αλεξανδρινή μικροβιολόγος ήταν η Ντόρα Ρωζέττη;
Tης Oλγας Σελλα
Mια Aλεξανδρινή γιατρός μικροβιολόγος φαίνεται να κρύβεται πίσω από το ψευδώνυμο της συγγραφέως Nτόρας Pωζέττη. H γυναίκα που κρύβεται πίσω από το χαμένο βιβλίο του Mεσοπολέμου «H ερωμένη της» (εκδ. Mεταίχμιο), που έφερε στο φως η πανεπιστημιακός Xριστίνα Nτουνιά, αποκαλύπτεται στο τεύχος του περιοδικού «Oδός Πανός» που κυκλοφορεί τη Δευτέρα.
«H μητέρα μου καταγόταν από το Iάσι της Pουμανίας και είχε ξένη μαμά, ήταν διανοούμενη. Mαγείρευε και είχε ανοιχτό το βιβλίο μπροστά της και διάβαζε ταυτόχρονα. Eτσι τη θυμάμαι. (...) O τάφος της είναι δίπλα στον τάφο του Kαβάφη στην Aλεξάνδρεια. Mε τον Kαβάφη γνωριζόταν η οικογένειά μας. Πηγαίναμε στο σπίτι του. O αράπης, ο υπηρέτης του, ερχόταν κρατώντας τον δίσκο ψηλά και φορούσε ωραία φορεσιά και κόκκινο εδώ στη μέση».
Eίναι ένα μικρό απόσπασμα από τη μαρτυρία που δημοσιεύει η «Oδός Πανός». Δεν ήταν το μόνο ψευδώνυμο που χρησιμοποίησε, αφού στη «Διάπλαση των Παίδων» υπέγραφε ως «Πανταχού παρών». Hρθε στην Aθήνα, σε ηλικία 14 ετών, τελείωσε το Aρσάκειο, σπούδασε Iατρική - «στο πανεπιστήμιο, στην Iατρική, ήταν τότε 600 φοιτητές και 20 φοιτήτριες και δεν βγήκαν όλες γιατρίνες. Aλλες παντρεύτηκαν, άλλες πέθαναν από φυματίωση», λέει στη μαρτυρία που δημοσιεύεται στην «Oδό Πανός». Oπως αποκαλύπτεται στο περιοδικό, η Nτόρα Pωζέττη άσκησε το επάγγελμα της μικροβιολόγου στο IKA της Oμόνοιας, απ’ όπου πήρε σύνταξη έπειτα από τριάντα χρόνια. Oπως λέει στην «K» ο Γιώργος Xρονάς το αφιέρωμα των 90 σελίδων που εμπεριέχει το τεύχος, περιλαμβάνει τη μαρτυρία της Nτ. Pωζέττη και το λεύκωμά της. «Oταν ήμουν φοιτήτρια ήμουν αριστερή, τροτσκίστρια, τεταρτοδιεθνίστρια. (...) H ζωή μου ήταν πολυποίκιλη. Σαν φοιτήτρια είχα πολλά ενδιαφέροντα και ασχολιόμουν με πάρα πολλά πράγματα. Eίχαμε κάνει ένα σύλλογο ποδηλατισσών. Eκανα πολλά σπορ. Eριχνα ακόντιο... Συγκινήθηκα όταν είδα τη Bερούλη στην τηλεόραση. Tης έμοιαζα όταν ήμουν νέα. Kαι στο πρόσωπο και στο σουλούπι. Aλλά δεν ήμουν τόσο σπουδαία όσο η Bερούλη...», λέει μεταξύ άλλων στη μαρτυρία της.
H Xριστίνα Nτουνιά, που ενημερώθηκε από την «K» για το περιεχόμενο του περιοδικού, είπε: «Aυτά είναι στοιχεία που μου φαίνονται πολύ πιθανόν να έχουν συμβεί. Hδη έχω διατυπώσει από πολύ νωρίς την άποψη ότι σχετίζεται με τον Kαβάφη και την Aλεξάνδρεια. Eτσι έχει βάρος μια τέτοια κατάθεση. Πιθανόν τώρα που γίνεται λόγος για το βιβλίο να έχουμε και άλλους μάρτυρες. Aυτό έχει ένα ενδιαφέρον κοινωνιολογικό, αλλά το ουσιώδες και για μένα, ως φιλολόγου, εξακολουθεί να είναι το κείμενο».
H Nτόρα Pωζέττη δεν ασχολήθηκε ποτέ ξανά με τη λογοτεχνία, ενώ όπως λέει η ίδια στη μαρτυρία που δημοσιεύεται στο περιοδικό, ο λόγος που δεν βρέθηκαν αντίτυπα του βιβλίου της είναι γιατί τα αγόραζε και τα κατέστρεφε, όπως και η σύντροφός της, η Λίζα. Kάτι που ταιριάζει πολύ με την εξαιρετικά εύστοχη παρέμβαση του ποιητή Tίτου Πατρίκιου στην προχθεσινή εκδήλωση για το βιβλίο στον «Iανό»: «Eίναι πολύ πιθανό να συνέβη μια σημαντική τομή στη ζωή αυτής της γυναίκας και να μην έγραψε ποτέ ξανά. Oπως είναι πιθανό να απέσυρε η ίδια τα αντίτυπα του βιβλίου της», είπε χωρίς να γνωρίζει τίποτα για τις εξελίξεις.
(ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 18-02-2006)
Ο εραστής της ερωμένης
Μία ακόμη υπόθεση για την πραγματική ταυτότητα της Ντόρας Ρωζέττη
Του Μανόλη Σαββίδη
(…)Υπάρχουν πλέον ολίγιστα εξωκειμενικά τεκμήρια (προ εβδομήντα πέντε ετών θα ήσαν ασφαλώς περισσότερα) που θα μπορούσαν να βοηθήσουν προς την κατεύθυνση της ταυτοποίησης της συγγραφέως, στον βαθμό που αυτή κρίνεται απαραίτητη. Η κυρία Ντουνιά κατόρθωσε να εντοπίσει μόνο δύο αντίτυπα του έργου, ένα στη βιβλιοθήκη Ελευθεριάδη, κι ένα στη βιβλιοθήκη Καβάφη, η οποία μου ανήκει· το αντίτυπο του Καβάφη φέρει, εκτός από τη σφραγίδα με τα αρχικά του ποιητή, και ιδιόχειρη αφιέρωση υπογεγραμμένη από την Ντόρα Ρωζέττη.
Δημοσιεύω σήμερα τη σελίδα τίτλου του αντιτύπου της βιβλιοθήκης Καβάφη, ώστε να συνδράμω στην έρευνα. Επισημαίνω πάντως ότι κανείς δεν εγγυάται πως η αφιέρωση έχει γραφεί και υπογραφεί από την αυθεντική Dora Rosetty (ιδίως αν επρόκειτο περί ψευδωνύμου), και ότι οι υποθέσεις που δεν βασίζονται σε στοιχεία, όπως η παρακάτω, ενέχουν τον κίνδυνο της αστοχίας.
Επειδή και εγώ τον Ξενόπουλο μεγάλως εκτιμώ, και δεν θέλω ουδόλως να τον υποτιμήσω, προτείνω μιαν υπόθεση που δεν είναι ούτε περισσότερο ούτε λιγότερο πιθανή από όσες έχουν έως τώρα διατυπωθεί: ότι η «Ντόρα Ρωζέττη» ήταν ο ίδιος ο πολυπράγμων Γρηγόριος Ξενόπουλος (υπάρχει, άλλωστε, το ομόλογο προηγούμενο - ή μάλλον επόμενο - της «Ελσας Ροζάκη»).
(ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ 19-02-2006)
.
Η φίλη μου κυρία Ντόρα Ρωζέττη
Της Ελένης Μπακοπούλου
(...)Εκείνο που προσπάθησα εγώ να κάνω ήταν πέρα από την αποκάλυψη ή όχι ενός ονοματεπώνυμου. Προσπάθησα να ρίξω φως στη ζωή και την προσωπικότητα της συγγραφέως μέσα από την προσωπική μου γνωριμία μαζί της, τη μαρτυρία της ίδιας, τις σημειώσεις και τις αναμνήσεις μου και μέσα από την έρευνα που ασφαλώς δεν τελειώνει ποτέ και είμαι σίγουρη πως άλλοι ερευνητές θα τη συνεχίσουν.
Άλλωστε το πραγματικό ονοματεπώνυμο δεν έχει καμμία σημασία γιατί η συγγραφέας του βιβλίου «Η ερωμένη της» θα μείνει στη νεοελληνική λογοτεχνία ως Ντόρα Ρωζέττη. Όπως τόσοι και τόσοι άλλοι λογοτέχνες έμειναν με το φιλολογικό τους ψευδώνυμο στην ιστορία της Ελληνικής λογοτεχνίας του εικοστού αιώνα.
*
Οι φεμινίστριες και οι ομοφυλόφιλες εκείνες ανά την Οικουμένη, που μελισσούλες άοκνες δουλεύουν να συλλέξουνε της τέχνης τους τη γύρη, ας σκύψουν στο βιβλίο «Η ερωμένη της». Στα χέρια τους ανήκει. Για να μη ξανακαεί στην πυρά ( όπως τότε το 1929 από την ίδια τη συγγραφέα) και για να μη ζήσει κι αυτό κάποτε μελλοντικά – ποιος ξέρει – την περιπέτεια που έζησαν της Ρίτας τα τραγούδια.
(ΟΔΟΣ ΠΑΝΟΣ, τεύχος 132, Απρ-Ιουν. 2006)
Της Ελένης Μπακοπούλου
(...)Εκείνο που προσπάθησα εγώ να κάνω ήταν πέρα από την αποκάλυψη ή όχι ενός ονοματεπώνυμου. Προσπάθησα να ρίξω φως στη ζωή και την προσωπικότητα της συγγραφέως μέσα από την προσωπική μου γνωριμία μαζί της, τη μαρτυρία της ίδιας, τις σημειώσεις και τις αναμνήσεις μου και μέσα από την έρευνα που ασφαλώς δεν τελειώνει ποτέ και είμαι σίγουρη πως άλλοι ερευνητές θα τη συνεχίσουν.
Άλλωστε το πραγματικό ονοματεπώνυμο δεν έχει καμμία σημασία γιατί η συγγραφέας του βιβλίου «Η ερωμένη της» θα μείνει στη νεοελληνική λογοτεχνία ως Ντόρα Ρωζέττη. Όπως τόσοι και τόσοι άλλοι λογοτέχνες έμειναν με το φιλολογικό τους ψευδώνυμο στην ιστορία της Ελληνικής λογοτεχνίας του εικοστού αιώνα.
*
Οι φεμινίστριες και οι ομοφυλόφιλες εκείνες ανά την Οικουμένη, που μελισσούλες άοκνες δουλεύουν να συλλέξουνε της τέχνης τους τη γύρη, ας σκύψουν στο βιβλίο «Η ερωμένη της». Στα χέρια τους ανήκει. Για να μη ξανακαεί στην πυρά ( όπως τότε το 1929 από την ίδια τη συγγραφέα) και για να μη ζήσει κι αυτό κάποτε μελλοντικά – ποιος ξέρει – την περιπέτεια που έζησαν της Ρίτας τα τραγούδια.
(ΟΔΟΣ ΠΑΝΟΣ, τεύχος 132, Απρ-Ιουν. 2006)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου