Η ΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΙΑ ΤΟΥ ΚΑΒΑΦΗ ΣΤΟ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΟ...

Η ομοφυλοφιλία του Καβάφη στο μικροσκόπιο... 
Της ΙΩΑΝΝΑΣ ΚΛΕΦΤΟΓΙΑΝΝΗ  (enet.gr)

«Kavafy is gay» διαπίστωνε το 1984 το περιοδικό «Journal of Hellenic Diaspora».Οι αντιδράσεις (Γ.Π. Σαββίδης, Δ. Μαρωνίτης κ.ά.) υπήρξαν ακαριαίες. Τριάντα χρόνια μετά, ένας θεσμός, το Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών, πραγματοποιεί εκδήλωση με θέμα «Ο ομοφυλόφιλος Καβάφης» - σήμερα το απόγευμα, στο πλαίσιο των εορτασμών του έτους Καβάφη.

Είναι η πρώτη φορά που επιχειρείται δημόσια τόσο στην ελληνική επικράτεια όσο και σε επίπεδο θεσμών, όπου συνήθως ο Αλεξανδρινός ποιητής αντιμετωπίζεται αποκλειστικά ως ερωτικός, μια τόσο καθαρή και κατηγορηματική διατύπωση για τη σεξουαλικότητά του.

«Υπάρχουν σοβαρές αγκυλώσεις σε ιδρύματα και φορείς, όπως είναι και το Πανεπιστήμιο Αθηνών, που μπορεί να αποκλείουν αυτό το "in your face" που ευτυχώς επιχειρεί φέτος το Γαλλικό Ινστιτούτο», υποστηρίζει ο Δημήτρης Παπανικολάου, λέκτορας Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Πολιτισμικών Σπουδών και Σπουδών Φύλου στο Πανεπιστήμιο Οξφόρδης, ο οποίος βασισμένος στην υπό έκδοση μελέτη του «Ο ομοφυλόφιλος Καβάφης και η ποιητική της σεξουαλικότητας» («Πατάκης»), στην αυριανή εκδήλωση θα επιχειρηματολογήσει όχι μόνο υπέρ της ομοφυλοφιλίας του Καβάφη, αλλά -πρωτίστως- υπέρ της συνεισφοράς της καβαφικής ποιητικής στη διαμόρφωση της ομοφυλοφιλικής ταυτότητας του 20ού και του 21ου αιώνα.

Αλλωστε, στην πολύχρονη έρευνά του, το ποιητικό έργο του το ενέταξε στο πλαίσιο της θεωρίας της σεξουαλικότητας και των νέων θεωριών του κοινωνικού φύλου. Σε αντίθεση με τον Γ.Π. Σαββίδη, που χαρακτήρισε «ανάρμοστη και καταχρηστική την ετικέτα του γκέι», απαντώντας στο δημοσίευμα «Ας το πούμε επιτέλους ξεκάθαρα. Ο Καβάφης δεν είναι ούτε "πρόστυχος", ούτε "μονομανής" ούτε και ερωτικός. Ο Καβάφης είναι γκέι», ο Δ. Παπανικολάου τεκμηριώνει γιατί ο Καβάφης είναι «πρωτοτυπικός ομοφυλόφιλος ποιητής της νεοτερικότητας».

«Δεν είναι μόνο ότι ο ποιητής μάς δίνει μια τρομερά ρεαλιστική, πειστική και συγκινητική παρουσίαση της ζωής ενός ομοφυλόφιλου του 20ού αιώνα. Ο Καβάφης συνδέεται με ζητήματα ιστορίας, ποιητικής, πολιτικής, αισθητικής και ηθικής. Με εξοργίζει που δεν αφήνουν να αναδειχθεί η σύνδεση που κάνει ανάμεσα σε μια σεξουαλική υποκειμενικότητα και στον τρόπο που βλέπει κανείς τον κόσμο. Υπονομεύεται συστηματικά. Ειδικά στην Ελλάδα αρνούμαστε την ιστορική πλαισίωση του έργου του».

Δεν διστάζει να χαρακτηρίσει υπεύθυνη γι' αυτό τη γενιά του '30. «Είναι η γενιά που έχει κάνει τη ζημιά. Είναι δικό της σύμπλεγμα. Δεν υπάρχει πιο ομοφοβικό γράμμα από αυτό που στέλνει ο Κατσίμπαλης στον Σεφέρη όταν συναντά τον Καβάφη! Η ομοφοβία αποτυπώνεται στην απο-ομοφυλοφιλοποίηση του Καβάφη στην ελληνική δημόσια σφαίρα - κάτι που κάνει και ο κινηματογραφικός "Καβάφης" του Σμαραγδή».

- Ποια είναι τα κυρίαρχα στερεότυπα με τα οποία αντιμετωπίζουμε ακόμα τον Καβάφη;

«Ο σχολικός Καβάφης ή ο Καβάφης της εθνικής φιλολογίας είναι ο ιστορικός, ο διδακτικός και, κατά ένα τρόπο, ο φιλοσοφικός, ηθικός Καβάφης. Είναι ο Καβάφης της "Ιθάκης", των "Θερμοπυλών", του "μεγάλου ναι και του μεγάλου όχι". Είναι ο Καβάφης της αρχαιότητας και της ύστερης αρχαιότητας, της Αλεξάνδρειας και ενδεχομένως και του Μείζονος Ελληνισμού. Οταν ακούει κανείς το όνομα Καβάφης, ενδεχομένως να έχει αυτά στο μυαλό του, όπως επίσης και την ιδέα ενός ομοφυλόφιλου ποιητή για τον οποίο όμως δεν ξέρει περισσότερα. Το στερεότυπο αφ' ενός είναι αυτό ενός μεγάλου εθνικού ποιητή, αφ' ετέρου -και για τον πολύ κόσμο και για την παραδοσιακή φιλολογία- ενός ανθρώπου του οποίου η προσωπική ζωή πρέπει να γίνει σεβαστή. Εχουμε μια εθνική παράδοση η οποία φοβάται να σκεφτούμε ότι ο Καβάφης ήταν ένας άνθρωπος που έκανε σεξ και μάλιστα με άλλους άνδρες. Μια σεξουαλικότητα που υποστήριξε μέσα στα ποιήματά του, βάσει της οποίας προσπάθησε να ξανασκεφτεί τη ζωή του και την ιστορικοπολιτική. Ακόμη υποστηρίζεται ότι δεν είχε εραστές ή δεν μας νοιάζει η ζωή του και ότι όποτε γράφει για ομοφυλόφιλο έρωτα τον αξιώνει μέσα από αισθητικές διαδικασίες. Εχεις και μια Αριστερά που στο ζήτημα αυτό υπήρξε εξαιρετικά εθνική και επομένως συντηρητική. Ποτέ δεν πήρε την πρόκληση».

Μήπως θα ήταν χρήσιμο πριν τη σημερινή συζήτηση ο κ. Δ. Παπανικολάου να ρίξει μια ματιά και στα όσα για την ομοφυλοφιλία γράφει στο βιβλίο του «Η εξέλιξη της ανθρώπινης σεξουαλικότητας» (1986) ο Δημοσθένης Κούρτοβικ που θα διευθύνει τη σημερινή συζήτηση στο Γαλλικό Ινστιτούτο; Έτσι για μια σφαιρικότερη ενημέρωση...