ΜΙΑ ΖΩΗ ΜΙΑ ΕΠΟΧΗ της Λυδίας Καρά
Ο Μιχάλης Κακογιάννης αφηγείται ο ίδιος για πρώτη φορά τη ζωή και την εποχή του! Mια πολύτιμη μαρτυρία. Με οξυδέρκεια και χιούμορ σχολιάζει σε αποσπάσματα ταινιών του τους διεθνείς αστέρες που συνεργάστηκαν μαζί του, φωτίζοντας μια ζωή, μια εποχή. Ο Μιχάλης δεν ήθελε να κινηματογραφείται στα γυρίσματα. Στην ταινία αυτή περιλαμβάνεται μοναδικό υλικό από τον Μιχάλη να σκηνοθετεί στις τελευταίες του παραστάσεις. Στις πρόβες τα πνεύματα ανάβουν! Ο θεατής γίνεται μέτοχος της στιγμής της δημιουργίας. Ο Μίκης Θεοδωράκης ζωντανεύει περιστατικά της συνεργασίας του με τον Κακογιάννη στις ταινίες, με υπόβαθρο τα κοινωνικά δρώμενα της εποχής. Σημαντικές οι μαρτυρίες από το Παρίσι της Σαρλότ Pάμπλινγκ και του Γιώργου Αρβανίτη, διευθυντή φωτογραφίας' από το Λονδίνο, της Kλερ Mπλουμ, αλλά και του Oυόλτερ Λάσαλι, διευθυντή φωτογραφίας' του Δημήτρη Παπαϊωάννου, κ.λπ. Στο σπίτι του, στου Φιλοπάππου, έχει την ευκαιρία για σκέψεις πιο στοχαστικές...
.
Ο Μιχάλης Κακογιάννης είναι σπουδαίος σκηνοθέτης και άφησε πίσω του μοναδικό έργο, έχοντας καταφέρει να συμπυκνώσει όσο κανένας άλλος την ελληνική ψυχή στις ταινίες του, όπως λέει και στο ντοκιμαντέρ της Λυδίας Καρρά ο Δημήτρης Παπαϊωάννου. Η ματιά του στην Ελλάδα που πρωτοαντίκρισε αμέσως μετά τον πόλεμο, τα αστικά του δράματα, οι αγροτικές τραγωδίες του Ευριπίδη, ο Ζορμπάς βέβαια, η Στέλλα για να μην ξεχνιόμαστε, όλα τα σήματα που έγιναν δημιουργίες. Είναι ο μόνος που ενσωμάτωσε μεθοδικά και με ποικιλία τους μύθους σε μια σύγχρονη πραγματικότητα. Κι ενώ το εμπορικό σινεμά της χώρας μας παρέλαβε τη λαϊκή χάρη της ανέχειας και τη μετέτρεψε σε βιοτεχνία τυπολογίας και ο νέος ελληνικός κινηματογράφος του Αγγελόπουλου ανέλαβε το δύσκολο και δυσνόητο έργο της ποιητικής αφαίρεσης, ο Κακογιάννης πάντρεψε τα πρόσωπα και την καταγωγή τους με βαρύτητα και εκπληκτική κινηματογραφική αίσθηση, μπολιάζοντάς τη με τις άλλες τέχνες - καθώς γνώριζε καλά το θέατρο, τη μουσική, το χορό και την υποκριτική. Για να το πω πιο απλά, αν και Κύπριος, είναι ο μόνος που έχει γυρίσει τουλάχιστον πέντε αριστουργήματα βασισμένα στην ελληνική κουλτούρα, ελληνόφωνα, αγγλόφωνα, ή με λίγο λόγο, όπως η Ηλέκτρα.
Θοδωρής Κουτσογιαννόπουλος/Lifo
Θοδωρής Κουτσογιαννόπουλος/Lifo
3 σχόλια:
Περισσότερα για την ταινία (Δελτίο Τύπου)
Σημείωμα της Λυδίας Καρρά
Μία ταινία για τον Μιχάλη δεν ήταν εύκολο εγχείρημα και
δεν θα το είχα αποτολμήσει εάν δεν μου ομολογούσε ο
ίδιος ότι
δεν υπήρχε ντοκιμαντέρ αφιερωμένο στη ζωή του. «Ποτέ δεν
το ήθελα!». «Τώρα θα ήθελες;» τον ρώτησα. Eπέλεξα να
είναι
ο ίδιος αφηγητής, που διηγείται σαν σε ένα φίλο τη ζωή
του. Αυτός ο προσωπικός λόγος, με όλες τις αδυναμίες
του, έχει
τη δύναμη της μύησης σε μια άλλη ζωή. Συνεργάτες που
μοιράστηκαν μαζί του τις στιγμές της δημιουργίας
συμπληρώνουν
την προσωπογραφία του. Στις δηλώσεις τους ζωντανεύει μια
ολόκληρη εποχή. Αυτή η αίσθηση, ότι με τις μαρτυρίες
αυτές
διασώζεται η μνήμη μιας κορυφαίας στιγμής της ελληνικής
και διεθνούς δημιουργίας, με στήριξε σε όλες τις
δυσκολίες
που αναπόφευκτα προέκυπταν. Είναι η ταινία αντάξια του
Μιχάλη; Σίγουρα όχι. Είναι όμως αναμφίβολα πόνημα αγάπης
και ευχαριστίας προς το μεγάλο δημιουργό.
Λυδία Καρρά
Σπούδασε κοινωνιολογία στη Σορβόννη και διεθνείς σχέσεις
στο
University College. Διακρίθηκε στις μεταπτυχιακές της
σπουδές στον βυζαντινό πολιτισμό, 1981-83. Εξελέγη
Πρόεδρος του Ελληνικού Πολιτιστικού Κέντρου του Λονδίνου
το 1992. Συνεργάσθηκε με γνωστούς βρετανούς σκηνοθέτες.
Έχει σκηνοθετήσει 13 ντοκιμαντέρ. Πιο γνωστά διεθνώς:
Μονή Σινά, το Θεοβάδιστο όρος, Sir Steven Runciman:
Γέφυρα στην ανατολή (βραβείοΦεστιβάλ Σικάγου 1987), Πέρα
από τα συρματοπλέγματα, Οι επτά πληγές του παραδείσου.Η
Φωνή Αιγαίου κέρδισε το Βραβείο Καλύτερης Ταινίας 2005
για τηΦύση, Εuropean Heritage FF. Το 1972 ίδρυσε με τον
άνδρα της την Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και
Πολιτισμού .
Φιλμογραφία/Filmography
1985 Μονή Σινά, το Θεοβάδιστο όρος/Where GodWalked on
Earth, the Monastery of Mount Sinai (ντοκ./doc.)
1987 Sir Steven Runciman: Γέφυρα στην ανατολή/Sir Steven
Runciman: Bridge to the East (ντοκ./doc.)
1989 Πάτμος, απόηχοι της αποκαλύψεως-εύθραυστο νησί,
εύθραυστη γη/
Patmos, Echoes of the Apocalypse-Fragile Island, Fragile
Earth (ντοκ./doc.)
1998 Τα άνθη του σεισμού/The Flowers of the Earthquake
(ντοκ./doc.)
1998 Το λιθάρι του Θεού/GodΆs Pebble (ντοκ./doc.)
1999 Ξάνθη η αρχόντισσα του βορρά/Xanthi, the Rescue of
an Old Thracian Town (ντοκ./doc.)
2000 Πέρα από τα συρματοπλέγματα/Beyond the BarberWire
(ντοκ./doc.)
2000 Το τραγούδι της φώκιας/The Song of the Monk Seal
(ντοκ./doc.)
2000 Οι επτά πληγές του παραδείσου/The Seven Plagues of
Paradise (ντοκ./doc.)
2001 Η μάχη για τον Μαραθώνα/The Battle for Marathon
(ντοκ./doc.)
2004 Φωνή Αιγαίου/The Voice of the Aegean (ντοκ./doc.)
2008 Μια ζωή μια εποχή-Μιχάλης Κακογιάννης/Μy Life and
Times-Michael Cacoyannis (ντοκ./doc.)
MΙΧΑΛΗΣ KAKOΓIANNHΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΤΕΛΛΑ ΣΤΟΝ ΒΥΣΣΙΝΟΚΗΠΟ
ΚΑΡΙΕΡΑ ΚΑΙ ΕΡΓΟ
Στην Eλλάδα πέρασα από διάφορα στάδια λόγω της έλλειψης υποδομής κι αναγκάσθηκα (ευεργετικό ήταν αυτό για μένα) να είμαι και σκηνοθέτης και παραγωγός και συγγραφέας και μοντέρ και όλα. Aυτά τα έμαθα από ανάγκη. Γίνεσαι, λοιπόν, υπό τις δεδομένες συνθήκες, ο auteur, ο απόλυτος δημιουργός της ταινίας. Aυτό, βέβαια, σε δυσκολεύει να ενταχθείς σε μια άλλη κατάσταση. Eγώ είχα πάει τρεις φορές στο Xόλιγουντ, αλλά μαθημένος να είμαι κύριος του έργου μου και του εαυτού μου, δεν προσαρμόσθηκα στην εκεί νοοτροπία. Kάποια φορά τα παράτησα κι έφυγα.
(…)Δεν υπάρχει μία ενιαία γραφή [στο έργο μου], διότι εγώ προσπαθώ να μη σερβίρω τα έντερά μου στον κόσμο. Yπάρχουν σκηνοθέτες που έχουν μια μυωπική αντίληψη του κόσμου κι αυτήν σερβίρουν κατ' επανάληψη. Eγώ κρατάω τα μάτια μου ανοιχτά κι εμπνέομαι είτε από έργα κλασικά που είναι σύντροφοι της ζωής μου ή από γεγονότα ζωντανά της επικαιρότητας. Kάθε φορά που κάνω ταινία έχω ερέθισμα. Δεν κάνω ταινίες για να τις προσθέσω στο βιογραφικό μου. Aυτό νομίζω ότι βγαίνει σαφώς από την αρχή της καριέρας μου. Kαι με τη Στέλλα βγαίνει ο φεμινισμός και το Kορίτσι με τα μαύρα δείχνει την καταπίεση στην επαρχία, οι ''τραγωδίες'' πάλι είναι πάντα σύγχρονες. Oλες οι ταινίες που σκηνοθέτησα είχαν και έχουν αντίκρισμα στην πραγματικότητα. Kαι βέβαια, επειδή σέβομαι τρομερά τους μεγάλους συγγραφείς, είναι τιμή μου να συνεργάζομαι μαζί τους. Kαι με τον Eυριπίδη συνεργάσθηκα και συχνά συνεργάζομαι με τον Σαίξπηρ, γιατί ανεβάζω έργα του στο θέατρο.
ΟΣΚΑΡ
Εγώ ποτέ δεν έκανα ταινίες για τα Οσκαρ. Αστεία πράγματα. Με τον Ζορμπά ούτε που παραβρέθηκα. Άλλωστε πολλές ταινίες που αξίζουν βραβεύσεως δεν πήραν Οσκαρ. Δεν εμπιστεύομαι τα βραβεία και είμαι εναντίον του ανταγωνισμού στην τέχνη. Ούτε τη σέβομαι ούτε την παραδέχομαι. Τα ίδια άλλωστε γίνονται και σε μας στη Θεσσαλονίκη.
ΣΤΕΛΛΑ
Eίναι μια ταινία με τρομερή ζωντάνια και αρκετά έντονα τεχνικά ελαττώματα, τα οποία εγώ βλέπω. Kαι βέβαια, είναι η προσωπικότητα της Mελίνας, η οποία ολοκληρώθηκε κινηματογραφικά με την πρώτη. H Mελίνα ξεκίνησε με μια τεράστια υποχρέωση έναντι του εαυτού της, που δεν ξέρω αν τηρήθηκε με τις επόμενες ταινίες της. Mετά τη Στέλλα οι δικοί μας δρόμοι χώρισαν.
ΒΥΣΣΙΝΟΚΗΠΟΣ: ΘΕΑΤΡΟ Ή ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ ;
Kαι στο παρελθόν έχω σκηνοθετήσει τρεις αρχαίες τραγωδίες. Δεν είναι η πρώτη φορά που σκηνοθετώ για τον κινηματογράφο έργα του θεάτρου. Tον Bυσσινόκηπο του Tσέχοφ τον αγαπώ από τότε που είχα μεταφράσει το έργο στα αγγλικά, γιατί είχα σκοπό να το ανεβάσω στο θέατρο στη Nέα Yόρκη. Eπειδή, όμως, δεν κατόρθωσα να κάνω την διανομή που ήθελα ακύρωσα την τελευταία στιγμή την παραγωγή. Πιστεύω ότι αυτά τα έργα αξιοποιούνται μόνο από τους κατάλληλους ηθοποιούς. Oταν αποφάσισα να το κάνω ταινία είπα ότι θα γίνει ζωντανός κινηματογράφος με όλο το σεβασμό στο συγγραφέα. Φυσικά, δεν μπορείς να παίρνεις ελευθερίες αυθαίρετα, πρέπει να είσαι πάντοτε μέσα στο πνεύμα του έργου. Eχω κάνει ένα σκηνοθετικό άνοιγμα, που πιστεύω ότι είναι όπως θα το είχε υποδείξει ο ίδιος ο Tσέχοφ.
(…) H επικύρωση της ταινίας έχει έρθει ήδη από τη Pωσία, όπου πήγα και έκανα μία ιδιωτική προβολή στο ''Σπίτι των Σκηνοθετών''. H υποδοχή ήταν συγκινητική και όπως είπαν στην τηλεόραση οι Pώσοι ''Eπρεπε να έρθει ένας Eλληνας να μας δείξει πώς να κάνουμε τον Tσέχοφ''. Aπό κει και πέρα, αντιλαμβάνεστε, ότι δεν θα δεχθώ εύκολα τις κριτικές και τις γνώμες άλλων, οι οποίοι δήθεν θαυμάζουν τον Tσέχοφ, αλλά δεν τον αξιοποιούν σωστά. Προσωπικά, πιστεύω ότι ο Tσέχοφ είναι πολύ κοντά σε μας τους Eλληνες.
ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ ΣΗΜΕΡΑ;
Nομίζω ότι η φάση δεν είναι καθόλου απαισιόδοξη. Συμβαίνει ότι και στο διεθνή κινηματογραφικό χώρο. Eχουν βγει πολλοί νέοι σκηνοθέτες, οι οποίοι είναι σπουδασμένοι και κατέχουν το θέμα του κινηματογράφου. H γραφή τους είναι πολύ καλή. Kαμιά φορά μπερδεύονται λίγο ως προς την επιλογή του θέματος, γιατί ίσως φροντίζουν να υιοθετούν άποψη χωρίς να την έχουν πραγματικά. Δηλαδή οι ταινίες που κάνουν ίσως να μη βγαίνουν από μια γνήσια προσωπική ανάγκη να εκφραστούν. Aλλά τεχνικά είναι άρτιος ο νέος ελληνικός κινηματογράφος και κάπου κάπου ξεπετιούνται κάποια σκηνοθετικά ταλέντα που εκπλήσσουν. Eγώ έχω δει πολλές αξιόλογες ταινίες τελευταία από νέα παιδιά και χαίρομαι γι' αυτό".
[Αποσπάσματα από συνεντεύξεις του σκηνοθέτη στις εφημερίδες ΕΘΝΟΣ 13/9/1999, ΝΕΑ 04-04-1999]
Μιχάλης Κακογιάννης Γεvvήθηκε το 1922 στην Λεμεσσό της Κύπρου. Σπούδασε νομικά και θέατρο στο Λονδίνο. Εργάστηκε ως ηθοποιός και σκηνοθέτης στην αγγλική σκηνή και το 1953 επέστρεψε στην Αθήνα κι αφιερώθηκε στον κινηματογράφο. Σκηνοθέτησε τις ταινίες Κυριακάτικο ξύπνημα (1954), Στέλλα (1955), Το Κορίτσι με τα Μαύρα (1956) και το Τελευταίο Ψέμα (1958), κατακτώντας, πρώτος από τους Έλληνες, συναδέλφους του, την διεθνή αναγνώριση. Σκηνοθέτησε επίσης τις ταινίες: Ερόικα (1960), The Wastrel (1961) και μετέφερε στη μεγάλη οθόνη την τραγωδία του Ευριπίδη Ηλέκτρα (1962). 0 Ζορμπάς (1964) υπήρξε παγκόσμια επιτυχία: η ταινία κέρδισε τρία από τα έξι βραβεία Όσκαρ για τα οποία ήταν υποψήφια. Ακολούθησαν οι ταινίες Τη Μέρα που τα Ψάρια Βγήκαν στη Στεριά (1967), Τρωάδες (1971) και Ιφιγένεια (1976), το ντοκυμαντέρ Αττίλας '74 για την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, Γλυκιά Πατρίδα (1986) και η κωμωδία Πάνω, Κάτω και Πλαγίως (1992). Τελευταία του ταινία είναι ο Bυσσινόκηπος (1999).
Συνέντευξη στον Μιχάλη Κακογιάννη...
Συνεχώς χαμογελαστός, γλυκός, προσηνής, με μια ευγένεια και συνάμα απλότητα που χαρακτηρίζει έναν άνθρωπο ευγενή κι έναν δημιουργό ολοκληρωμένο και σίγουρο για το έργο του, τόσο το θεατρικό όσο και το κινηματογραφικό, ο Μιχάλης Κακογιάννης στα 87 του χρόνια απολαμβάνει μια πλούσια και γεμάτη ζωή, έχοντας αφήσει πίσω του ένα σημαντικό έργο, που έχει σημαδέψει το β' μισό του 20ου αιώνα, και αποτελεί παρακαταθήκη για μεταγενέστερους καλλιτέχνες. Μεγαλωμένος σε ένα ευχάριστο και ζεστό περιβάλλον στη Λεμεσό, γεμάτο αγάπη κι οικογενειακή θαλπωρή, πόνεσε πάρα πολύ για τα δεινά της Μεγαλονήσου μετά την τουρκική εισβολή του 1974. Ήταν τέτοια η οδύνη του που την αποτύπωσε τόσο ανάγλυφα και περιεκτικά στο ντοκιμαντέρ που έκανε το γύρο του κόσμου εκείνη την περίοδο. Με νομικές σπουδές στο Λονδίνο, ηθοποιός και σκηνοθέτης στο αγγλικό θέατρο, διευθυντής της "Κυπριακής Ώρας" στο ραδιόφωνο του BBC, μεγάλος του καημός ήταν η Ελλάδα την οποία δεν είχε γνωρίσει ποτέ μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του '40. Όταν όμως εγκαταστάθηκε εδώ, τα πάντα πήραν το δρόμο τους. Από τον κοινωνικό νέο-ρεαλισμό των πρώτων χρόνων (“Κυριακάτικο ξύπνημα”, “Στέλλα”, “Το κορίτσι με τα μαύρα”, “Το τελευταίο ψέμα”), στη γνωριμία του με τον Καζαντζάκη (“Αλέξης Ζορμπάς”) και τη συνδιαλλαγή του με τους αρχαίους συγγραφείς (“Ιφιγένεια”, “Τρωάδες”, “Ηλέκτρα”), ο Μιχάλης Κακογιάννης λάτρεψε την Έλλη Λαμπέτη και την Ειρήνη Παππά όσο και το σινεμά, χαρίζοντας τους βραβεία και διεθνή αναγνώριση. Η παρουσία του στα μεγάλα φεστιβάλ, στα Όσκαρ, στις Κάννες, στη Βενετία, στις Χρυσές Σφαίρες, στο Βερολίνο, η συμμετοχή του στις κριτικές επιτροπές και τα βραβεία που έχει πάρει δεν τον γέμισαν. Η πετυχημένη ανάμειξή του με το θέατρο ήταν ένα κομμάτι που τον γοήτευε. Αρχαία δράματα, Ελλάδα, σύγχρονες παραστάσεις, Λονδίνο, Μπρόντγουεϋ. Ο Μιχάλης Κακογιάννης είναι ένας άνθρωπος χορτασμένος, που δικαιούται να απολαμβάνει ένα ντοκιμαντέρ για τη ζωή του, το “Μια ζωή μια εποχή – Μιχάλης Κακογιάννης” της Λυδίας Καρρά, που προβάλλεται στις κινηματογραφικές αίθουσες της χώρας μας από την περασμένη Πέμπτη.
- Πως αισθανθήκατε βλέποντας ολόκληρη την κινηματογραφική (.. κι όχι μόνο) ζωή σας να περνάει μέσα από ένα ντοκιμαντέρ μπροστά από τα μάτια σας;
- Καταρχάς δεν τίθεται κανενός είδους αυτοθαυμασμός. Άλλωστε ποτέ δεν ήθελα να με κινηματογραφούν, είμαι πολύ δύσκολος σε κάτι τέτοιο. Δεν απολαμβάνω να με φωτογραφίζουν ή να βλέπω να περνάει η ζωή μου μέσα από μια ταινία. Δεν θα είχα καμία αντίρρηση από την άλλη μεριά να ασχολούνται με το έργο μου.
- Δεν έχουν γυριστεί άλλα ντοκιμαντέρ για εσάς;
- Κυρίως έχουν πραγματοποιηθεί αφιερώματα για την τηλεόραση στο εξωτερικό, στην Αμερική, στη Γαλλία, στην Αγγλία.
- Απολαύσατε το ντοκιμαντέρ της κας Καρρά;
- Θεωρώ ότι είναι μια τίμια και ζεστή δουλειά, που πηγάζει από τη χρόνια και αγαπημένη φιλία μου με την Λυδία, την οποία εκτιμώ πολύ σαν σκηνοθέτη. Πάντως το γύρισμα το απόλαυσα. Έκανα ότι μου έλεγε!
- Νοσταλγείτε τον κινηματογράφο; Θα θέλατε να συνεχίζετε να κάνετε ταινίες;
- Εκείνο που νοσταλγώ, κυρίως, είναι το γύρισμα. Το απολαμβάνω όσο τίποτε άλλο. Εκεί είναι η μαγεία στον κινηματογράφο και μου λείπει πάρα πολύ.
- Ποιο γύρισμα κινηματογραφικής ταινίας έχει μείνει ανεξίτηλο στη μνήμη σας;
- Αδιαμφισβήτητα το γύρισμα που πραγματοποιήθηκε στην Ύδρα, για την ταινία “Το κορίτσι με τα μαύρα”. Το θυμάμαι ακόμα. Ήταν μια εμπειρία πολύ ζωντανή, αφού συμμετείχαν κι οι κάτοικοι του νησιού πολύ ενεργά. Τότε, για λίγες μέρες, η πραγματική ζωή του νησιού ταυτίστηκε με τη ζωή της ταινίας. Ήταν όλα τόσο έντονα.
- Ποια περίοδο της κινηματογραφικής σας πορείας ξεχωρίζεται περισσότερο;
- Δεν μπορώ να μπω σε μία σύγκριση τόσο διαφορετικών περιόδων σκηνοθεσίας. Είναι τελείως διαφορετικές και ξεχωριστές ταυτόχρονα. Έγιναν με πολύ δουλειά κι αγάπη. Αν, όμως, επιμένετε θα χαρακτήριζα πολύ ενδιαφέρουσα την περίοδο της τριλογίας, που περιλάμβανε την “Ιφιγένεια”, την “Ηλέκτρα” και τις “Τρωάδες”, όταν συνομίλησα τρόπον τινά με τους μεγάλους αρχαίους συγγραφείς.
- Θεωρείτε ότι κάνατε πολιτικό κινηματογράφο;
- Οι ταινίες μου ήταν κατά κύριο λόγο κοινωνικές, που όμως όλες είχαν αποτέλεσμα πολιτικό. Η αμιγώς πολιτική μου ταινία, με την αυστηρή έννοια του όρου, ήταν το ντοκιμαντέρ “Attila '74”, που παίζοντας το ρόλο του δημοσιογράφου, μίλησα για τα τραγικά γεγονότα της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο.
- Τι συμβουλή θα δίνατε σε ένα νέο σκηνοθέτη;
- Να μην αντιγράφει κανέναν και τίποτε. Να προσπαθεί να βρει τη δική του, προσωπική ταυτότητα.
Νέστορας Πουλάκος
vakxikon.blogspot.com/2009/03/blog-post_07.html
Δημοσίευση σχολίου