ΤΑ ΦΤΕΡΑ ΤΟΥ ΠΟΘΟΥ

.

Τα φτερά του πόθου
DOMINIQUE FERNANDEZ

Πρωτοεκδόθηκε στην πουριτανική Ρωσία στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, αλλά στη συνέχεια μπήκε στη «μαύρη λίστα» της ΕΣΣΔ. «Τα Φτερά», μυθιστόρημα του Μιχαήλ Κουζμίν (1875-1936), είναι ένας ύμνος στην ευτυχισμένη ομοφυλοφιλία, γραμμένος από έναν άνθρωπο που θυσιάστηκε στη λαίλαπα της σταλινικής καταπίεσης. Κι όμως, ήταν προικισμένος με όλα τα καλά. Μαθητής του Ρίμσκι-Κόρσακοφ και μουσικοσυνθέτης, διάσημος ποιητής, συλλέκτης παλιών βιβλίων και εικόνων, εστέτ που ανήκε στην προ-επαναστατική πρωτοπορία της Αγίας Πετρούπολης, μυστικιστής που τον έθελγαν οι παλαιοημερολογίτες, κατόρθωσε να εκπλήξει τους πάντες και να τους σκανδαλίσει δημοσιεύοντας, το 1906, «Τα Φτερά», το πρώτο μυθιστόρημα για την ομοφυλοφιλία και πιθανόν το μοναδικό, μέχρι σήμερα, στη ρωσική λογοτεχνία. Αυτό το θέμα, που καταφέρεται εναντίον του εθνικού πουριτανισμού, απουσιάζει σχεδόν εντελώς από τη ρωσική κουλτούρα. Ίσως υπάρχει κρυμμένο μέσα σε παράξενα και δυσανάγνωστα σύμβολα στις όπερες του Τσαϊκόφσκι, στις ταινίες του Αϊζενστάιν ή τα μπαλέτα του Ντιάγκιλεφ, ωστόσο ουδέποτε εμφανίζεται στους συγγραφείς. Ακόμα και ο Κουζμίν είναι τόσο υπαινικτικός, που αμέσως καταλαβαίνει ο αναγνώστης, από τη δειλία του γραπτού του, το αδιαπέραστο τείχος των προκαταλήψεων που είχε να υπερνικήσει.

«Αυτοί που αγαπούν, πρέπει να 'χουν φτερά ­ όλοι αυτοί που είναι τολμηροί, που είναι ελεύθεροι και αγαπούν». Όλοι αυτό λένε γύρω από τον Βάνια, τον νεαρό, «αθώο» φοιτητή: ένας καθηγητής ελληνικών, οι ενθουσιώδεις κοπέλες, ο φίλος του Στρουπ με τον μυστηριώδη και ανεξιχνίαστο βίο, οι Ιταλοί που περιφέρονται στο Κολοσσαίο. Το μυθιστόρημα αρχίζει στην Αγία Πετρούπολη, συνεχίζεται στην Κεντρική Ρωσία, στις όχθες του Βόλγα και καταλήγει στη Ρώμη και τη Φλωρεντία: κλασική διαδρομή, αυτή την εποχή, για όλους τους περιθωριακούς που ανακάλυπταν στον Νότο, ερχόμενοι σε επαφή με την Αρχαιότητα και την Αναγέννηση, την πιθανότητα να ικανοποιήσουν τις αισθήσεις και την καρδιά τους.

Καθώς αδυνατεί να παρουσιάσει τους ήρωές του σε δράση, ο Κουζμίν (η καθηγήτρια Σόνια Ιλίνσκαγια σε μία μελέτη της τον είχε αποκαλέσει «Ρώσο αδελφό του Καβάφη»), αντικαθιστά τις ερωτικές σκηνές με τους διαλόγους για τον έρωτα, μιμούμενος τον Γουάιλντ και τον πρώιμο Ζιντ. Μιλούν πολύ για την ομορφιά ως αντικείμενο λατρείας. «Η ταύτιση της έννοιας της ομορφιάς με την ομορφιά της γυναίκας είναι χυδαιότητα για έναν άνδρα και πόρρω απέχει από το αληθινά ωραίο». Οι Έλληνες σπεύδουν σε βοήθεια, ο Αντίνοος και ο Γανυμήδης, αλλά και ο Βάγκνερ και ο Ντ' Ανούντσιο, για να γίνει πιο αισθησιακή η ατμόσφαιρα. Παρών και ο Θεός: «Η αμαρτία είναι η αντίθεση στη βούληση του Θεού, όταν επί παραδείγματι έχεις κλίση σε κάτι και το καταπνίγεις, αυτό είναι αμαρτία!».

Έτσι, λοιπόν, ο Βάνια έρχεται αντιμέτωπος με την αυτοκτονία μιας κοπέλας, που κατέφυγε στον θάνατο, επειδή ο Στρουπ προτίμησε τον υπηρέτη του και δεν αργεί να υποκύψει στα θέλγητρα αυτού του νέου, που μοιάζει με ανδρόγυνο ή Σφίγγα. Αυτό το σύντομο μυθιστόρημα (πριν εκδοθεί το 1912, ο «Θάνατος στη Βενετία» του Τόμας Μαν) είναι απίστευτα κομψό και επαναστατικό, καθώς παρουσιάζει την ομοφυλοφιλία ως μία ευτυχισμένη και γιορτινή κατάσταση, στην οποία «ανθίζει» ο άνθρωπος χωρίς ενοχές και τύψεις. Σχεδόν αμέσως εξαφανίστηκε από τις προθήκες των σοβιετικών βιβλιοπωλείων και ο συγγραφέας του απομονώθηκε και ξεχάστηκε. Εκατό χρόνια μετά την πρώτη του έκδοση, μόλις τώρα μεταφράστηκε στα γαλλικά.

(Αναδημοσίευση από ΤΑ ΝΕΑ 20-01-2001)