DIAGHILEV. A LIFE

Αστέρια του μπαλέτου ήταν... εραστές του
Σοφία Στυλιανού(Έθνος, 27/8/2010)
Ο Σερζ Ντιαγκίλεφ, όταν πέθανε στα 57 του χρόνια, ήταν γνωστός σε όλο τον κόσμο για δεκάδες ιδιότητες. Ηταν ο διασημότερος Ρώσος μετανάστης, ο ιμπρεσάριος των ρώσικων μπαλέτων -του διασημότερου μπαλέτου του κόσμου-, καινοτόμος μορφή στην πρόσφατη ιστορία της όπερας, των σκηνικών, των εικαστικών τεχνών, της κλασικής μουσικής και του μπαλέτου, αφού είχε συνεργαστεί με τους Πικάσο, Μιρό, Στραβίνσκι, Σανέλ κ.ά., και ο άνθρωπος που πήγε το μπαλέτο από τους απλούς χορηγούς στον κόσμο των εμπορικών χορηγιών.
Μια νέα βιογραφία, «Diaghilev. A Life», γραμμένη από τον ειδικό στη ρωσική τέχνη Sjeng Scheijen, έρχεται να μας θυμίσει ότι, πέρα των παραπάνω, ο Ντιαγκίλεφ ήταν και ο διασημότερος ομοφυλόφιλος της εποχής, μετά την εποχή του Οσκαρ Ουάιλντ.
Το μπαλέτο για τον Ντιαγκίλεφ δεν ήταν ούτε η πρώτη αγάπη του, ούτε η δεύτερη, ούτε καν η τρίτη, πιστεύει ο συγγραφέας. Αλλά βρήκε σε αυτό την ιδανική πλατφόρμα για να φέρει όλες τις τέχνες μαζί. Είναι επίσης πιθανό αυτό να διαμόρφωσε και να εξιδανίκευσε τη σεξουαλικότητά του. Καθώς ανέπτυσσε την έλξη του για τους νεαρούς άνδρες, το μπαλέτο τού έφερνε την αρσενική ομορφιά που επιθυμούσε. Και η θέση του του έδινε την εξουσία που χρειαζόταν.
Σε πολλές περιπτώσεις δεν είχε καμία ανάγκη να γοητεύσει τους εραστές-χορευτές του. Ανάμεσά τους τα αστέρια του μπαλέτου, όπως ο Βασλάβ Νιζίνσκι, ο Λεονίντ Μασίν, ο Αντον Ντόλι και ο Σερζ Λιφάρ. Εφτανε που ήταν οι ίδιοι φιλόδοξοι. Και τι πιο αφροδισιακό από την υπόσχεση ότι αυτός ο ομοφυλόφιλος Πυγμαλίων μπορούσε να τους μεταμορφώσει σε παγκόσμια είδωλα.
Καμιά φορά, όμως, η τέχνη και η προσωπική ζωή μπλέκονται. Ο Scheijen γράφει ότι ο διαβόητος κτητικός Ντιαγκίλεφ έδιωξε από τα μπαλέτα και τον Νιζίνσκι (το 1913) και τον Μασίν (το 1921), όταν ο πρώτος και έπειτα ο δεύτερος παντρεύτηκαν. Και μετά, κρυφά, όταν ο Ντιαγκίλεφ έμεινε μόνος, έπαθε νευρικό κλονισμό και τις δύο φορές. Μάλιστα, ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι ο χαμός του Μασίν, αν και ήταν λιγότερο θρυλικός, ωστόσο του προκάλεσε μεγαλύτερη κρίση.
Ο Ντιαγκίλεφ χρειαζόταν να είναι ερωτευμένος για να συνεχίσει να δουλεύει με αυτό τον άγριο ρυθμό, μετά τον Μασίν, όμως, δεν αναμείχθηκε ποτέ ξανά τόσο παθιασμένα.
Ο Ολλανδός συγγραφέας αποκαλύπτει άγνωστες λεπτομέρειες και για την οικογενειακή ζωή του Ρώσου ιμπρεσάριου. Τρεις βδομάδες αφότου ο Ντιαγκίλεφ πέθανε σε ξενοδοχείο στη Βενετία, ο ετεροθαλής αδελφός του, Βαλεντίν Ντιαγκίλεφ, εκτελέστηκε στο Σολόβκι, το πρώτο στρατόπεδο συγκέντρωσης της Σοβιετικής Ενωσης. Τα νέα του θανάτου του δεν έφτασαν ούτε στα ίδια του τα παιδιά. Ο Ντιαγκίλεφ είχε αντιληφθεί την απουσία του από το 1927 και είχε απευθυνθεί στο γαλλικό υπουργείο Εξωτερικών. Με τον θάνατο του Ντιαγκίλεφ, οι σοβιετικές αρχές βεβαιώθηκαν ότι η πράξη τους δεν θα είχε αντίκτυπο, και τότε σκότωσαν το αδερφό του.
Τα πρώτα χρόνια του Ντιαγκίλεφ μοιάζουν σαν να βγήκαν από τα θεατρικά έργα του Τσέχωφ. Μεγάλωσε σε μια από τις πλουσιότερες ρωσικές οικογένειες στο Περμ, εκεί που διαδραματίζεται η ιστορία με τις «Τρεις Αδελφές». Ο Scheijen παραθέτει πολλά γράμματα του Ντιαγκίλεφ προς τη γιαγιά του, αποκαλυπτικά της διάσημης γοητείας του. Το 1890, όμως, όταν ο Ντιαγκίλεφ ήταν 18 χρονών, η οικογένεια πτωχεύει και η περιουσία τους πουλιέται, όπως ακριβώς συμβαίνει και στον «Βυσσινόκηπο».
Κάποιοι χορευτές, όπως η Αλίσια Μάρκοβα, η Ταμάρα Καρσάβινα, ο Σερζ Λιφάρ και η Λυδία Σοκόλοβα θυμούνται τον Ντιαγκίλεφ με τρυφερότητα, σαν έναν απαιτητικό άνθρωπο, και ταυτόχρονα μια πατρική μορφή που έβαζε τις ανάγκες των χορευτών και της ομάδας πάνω από τις δικές του.