Χάλκινος λεοντόμορφος φτερωτός φαλλός με κουδουνάκια,
1ος αι. μ.Χ. (Αρχαιολογικό Μουσείο Νάπολι)
.Ερωτες παντού, Ερωτες για πάντα
Η σφαιρικότερη έως σήμερα έκθεση με θέμα τον ερωτισμό στην αρχαία Ελλάδα εγκαινιάστηκε χθες στο Κυκλαδικό Μουσείο
Μαρία Θερμου (Το Βήμα, 10/12/2009)
Μικρές πήλινες ή μαρμάρινες φιγούρες που ανοίγουν με χάρη τα φτερά τους τοξεύουν τα ανυποψίαστα θύματα, κάνουν αταξίες (τέτοιες που επισύρουν την τιμωρία από τη μητέρα τους), αγκαλιάζουν θερμά το ταίρι τους, την Ψυχή, αλλά και κάποτε τη βασανίζουν. Πλημμυρίζει από αυτές τις πανέμορφες φιγούρες το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Ερωτες παντού, Ερωτες για πάντα. «Ο Ερως από τη “Θεογονία” του Ησίοδου στην ύστερη αρχαιότητα» είναι ο τίτλος της έκθεσης που εγκαινιάστηκε χθες το βράδυ, παρουσιάζοντας στην Ελλάδα τον θεό Ερωτα στη σφαιρικότερη ανάγνωση που έχει γίνει ποτέ. Γιατί οι πτυχές του Ερωτα είναι πολλές, φιλοσοφικές και πνευματικές, αλλά και καθαρά ρεαλιστικές και καθημερινές. Και στην έκθεση καμία δεν υπολείπεται της άλλης.
Βαθιά ερωτική, ενίοτε και τολμηρή είναι αυτή η έκθεση, η οποία κατορθώνει ωστόσο χάρη στην απαλλαγμένη από ενοχές αλλά και από προκλήσεις προσέγγισή της να προσφέρει στον επισκέπτη την ομορφιά της αρχαίας τέχνης αφενός και ένα πλήθος πληροφοριών αφετέρου. Οπως είπε άλλωστε χθες ο διευθυντής του μουσείου καθηγητής κ. Νίκος Σταμπολίδης, επιμελητής της έκθεσης με τη συνεργασία του αρχαιολόγου κ. Γιώργου Τασούλα, «ήταν ένα τόλμημα που επέβαλλε την πιο τίμια προσέγγιση που γίνεται». Στόχος που πραγματοποιείται μέσα από τα 272 έργα μιας μακράς περιόδου, από τον 6ο αιώνα π.Χ. ως τον 4ο αιώνα μ.Χ., τα οποία έφθασαν στην Αθήνα από 50 μουσεία της Ελλάδας και του εξωτερικού. Πρόκειται για αναπαραστάσεις του Ερωτα σε όλες τις μορφές με τις οποίες τον αντιλαμβάνονταν οι Ελληνες- ως θεϊκό πρόσωπο, ως ανθρώπινη αξία και ως καθημερινή πράξη- και οι οποίες αποδίδονταν σε ειδώλια, ανάγλυφα και γλυπτά, απεικονίσεις αγγείων (είναι και οι πληρέστερες καταγραφές), σφραγίσματα, κοσμήματα, αντικείμενα καθημερινής ή λατρευτικής χρήσης. Ερως ο κάλλιστος, ο λυσιμελής (αυτός που σου παραλύει τα μέλη), ο πυρίδρομος (που αφήνει φωτιά στο πέρασμά του), ο γλυκύπικρος, ο αβρός, ο τακερός (που σε κάνει να λιώνεις), ο διφυής (που έχει δύο φύσεις), ο αλγεσίδωρος (που φέρνει πόνο), ο σχέτλιος (ο ανελέητος), ο ανίκατος (ο ακαταμάχητος), αλλά και χρυσόπτερος
Μαρμάρινο ανάγλυφο που απεικονίζει την ερωτική συνεύρεση της Λήδας με τον Δία μεταμορφωμένο σε κύκνο, 2ος αι. μ.Χ. (Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο) (ο Ανακρέων αναφέρει κατηγορηματικά ότι τα φτερά του ήταν χρυσά) είναι μερικοί από τους χαρακτηρισμούς των αρχαίων Ελλήνων για τον γιο της Αφροδίτης. Και παρ΄ ότι η απεικόνισή του με ανθρώπινη μορφή μάλλον άργησε να εμφανισθεί, τον 6ο αιώνα π.Χ. συγκεκριμένα, έκτοτε η επικράτησή του υπήρξε αδιαμφισβήτητη.
Μαρμάρινο αγαλμάτιο καθιστού Ερωτα που έχει αποκοιμηθεί, 150-200 μ.Χ. (Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο) Η έκθεση ξεδιπλώνεται σε εννέα ενότητες, οι οποίες παραπέμπουν, όπως είπε ο κ. Σταμπολίδης, στις εννέα σφαίρες της πλατωνικής μουσικής θεωρίας που εδράζεται στα παλαιότερα σχήματα του Πυθαγόρα, αλλά και στον αριθμό των Μουσών: Ερως και Αφροδίτη, Ιδιότητες και δραστηριότητες του Ερωτα, Ερωτες και γάμοι θεών και ηρώων, Ερωτες και γάμοι θνητών, Ερωτες που άλλαξαν τον ρου της Ιστορίας, Αγοραίοι έρωτες, Ομοιοι έρωτες, Βουκολικοί έρωτες, Ιθυφαλλικές θεότητες και φαλλικά σύμβολα.
Το μαρμάρινο άγαλμα του Ερωτα τοξότη, που ήρθε από το Λούβρο, το μαρμάρινο επίσης σύμπλεγμα του Ερωτα και της Ψυχής που ετοιμάζονται να ανταλλάξουν φιλί (από τα Μουσεία του Καπιτωλίου της Ρώμης), το μαρμάρινο ανάγλυφο που απεικονίζει την ερωτική συνεύρεση της Λήδας με τον Δία μεταμορφωμένο σε κύκνο, ένας μικρός μαρμάρινος Ερωτας που κοιμάται ήσυχα σε ένα καλάθι με άνθη, το χάλκινο ειδώλιο του θεού που κλαίει γιατί στους καρπούς του φέρει δεσμά είναι μερικά από τα ωραιότερα έργα της έκθεσης. Μένει ο καθένας να ανακαλύψει τα «δικά» του.
Η έκθεση θα διαρκέσει ως τις 5 Απριλίου 2010.
Ερωτικές συνευρέσεις... στον όροφο
Αρχέγονο στοιχείο της δημιουργίας κατά τον Ησίοδο, ο έρωτας παρουσιάζεται στον όροφο του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης μέσα από αντικείμενα που απεικονίζουν τις μορφές της ερωτικής πράξης κατά την αρχαιότητα. Είναι σκηνές ένωσης θεών, ηρώων και ανθρώπων, αναπαραστάσεις ρεαλιστικές για ένα βασικό κομμάτι της ζωής, που δεν είχε λόγο- ή τουλάχιστον τους ίδιους με τους σημερινούς λόγους- να κρύβεται. Αλλοι κανόνες, άλλα ήθη, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπήρχαν και τότε νόμοι που καθόριζαν το πρέπον και το μη πρέπον. Εδώ βρίσκονται πάντως όλες οι απαντήσεις για το σεξ στην αρχαιότητα: Η ερωτική συνεύρεση μεταξύ ετεροφύλων αλλά και ομοφύλων, με τον διαχωρισμό μάλιστα ανάμεσα στην επιτρεπτή ερωτική στάση μεταξύ δύο ανδρών και στην τιμωρούμενη από τον νόμο, επίσης ο αγοραίος έρωτας και τα διαφορετικά είδη στα οποία ανήκαν οι πόρνες- εδώ βρίσκεται και η αναπαράσταση ενός δωματίου πορνείου της Πομπηίας-, περιπτώσεις κτηνοβασίας και, τέλος, οι ιθυφαλλικοί θεοί και τα φαλλικά ομοιώματα, που σήμερα μπορεί να σοκάρουν, στην αρχαιότητα όμως ήταν πλήρως αποδεκτά αποτροπαϊκά σύμβολα για το κακό ή και σύμβολα ευγονίας.
Αν και είναι αναμενόμενο ότι οι σκηνές ερωτικής συνεύρεσης θα συγκεντρώσουν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον του κοινού, στο τμήμα αυτό της έκθεσης μπορεί επίσης να απολαύσει κανείς την αμεσότητα του σχεδίου των αρχαίων εικονογράφων ή να χαμογελάσει με το χιούμορ- όπως διαβάζεται σήμερα- των αγγειοπλαστών. Αλλωστε δεν εκτίθεται τίποτε που να μην είναι γνωστό στον άνθρωπο από καταβολής κόσμου.
Η σφαιρικότερη έως σήμερα έκθεση με θέμα τον ερωτισμό στην αρχαία Ελλάδα εγκαινιάστηκε χθες στο Κυκλαδικό Μουσείο
Μαρία Θερμου (Το Βήμα, 10/12/2009)
Μικρές πήλινες ή μαρμάρινες φιγούρες που ανοίγουν με χάρη τα φτερά τους τοξεύουν τα ανυποψίαστα θύματα, κάνουν αταξίες (τέτοιες που επισύρουν την τιμωρία από τη μητέρα τους), αγκαλιάζουν θερμά το ταίρι τους, την Ψυχή, αλλά και κάποτε τη βασανίζουν. Πλημμυρίζει από αυτές τις πανέμορφες φιγούρες το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Ερωτες παντού, Ερωτες για πάντα. «Ο Ερως από τη “Θεογονία” του Ησίοδου στην ύστερη αρχαιότητα» είναι ο τίτλος της έκθεσης που εγκαινιάστηκε χθες το βράδυ, παρουσιάζοντας στην Ελλάδα τον θεό Ερωτα στη σφαιρικότερη ανάγνωση που έχει γίνει ποτέ. Γιατί οι πτυχές του Ερωτα είναι πολλές, φιλοσοφικές και πνευματικές, αλλά και καθαρά ρεαλιστικές και καθημερινές. Και στην έκθεση καμία δεν υπολείπεται της άλλης.
Βαθιά ερωτική, ενίοτε και τολμηρή είναι αυτή η έκθεση, η οποία κατορθώνει ωστόσο χάρη στην απαλλαγμένη από ενοχές αλλά και από προκλήσεις προσέγγισή της να προσφέρει στον επισκέπτη την ομορφιά της αρχαίας τέχνης αφενός και ένα πλήθος πληροφοριών αφετέρου. Οπως είπε άλλωστε χθες ο διευθυντής του μουσείου καθηγητής κ. Νίκος Σταμπολίδης, επιμελητής της έκθεσης με τη συνεργασία του αρχαιολόγου κ. Γιώργου Τασούλα, «ήταν ένα τόλμημα που επέβαλλε την πιο τίμια προσέγγιση που γίνεται». Στόχος που πραγματοποιείται μέσα από τα 272 έργα μιας μακράς περιόδου, από τον 6ο αιώνα π.Χ. ως τον 4ο αιώνα μ.Χ., τα οποία έφθασαν στην Αθήνα από 50 μουσεία της Ελλάδας και του εξωτερικού. Πρόκειται για αναπαραστάσεις του Ερωτα σε όλες τις μορφές με τις οποίες τον αντιλαμβάνονταν οι Ελληνες- ως θεϊκό πρόσωπο, ως ανθρώπινη αξία και ως καθημερινή πράξη- και οι οποίες αποδίδονταν σε ειδώλια, ανάγλυφα και γλυπτά, απεικονίσεις αγγείων (είναι και οι πληρέστερες καταγραφές), σφραγίσματα, κοσμήματα, αντικείμενα καθημερινής ή λατρευτικής χρήσης. Ερως ο κάλλιστος, ο λυσιμελής (αυτός που σου παραλύει τα μέλη), ο πυρίδρομος (που αφήνει φωτιά στο πέρασμά του), ο γλυκύπικρος, ο αβρός, ο τακερός (που σε κάνει να λιώνεις), ο διφυής (που έχει δύο φύσεις), ο αλγεσίδωρος (που φέρνει πόνο), ο σχέτλιος (ο ανελέητος), ο ανίκατος (ο ακαταμάχητος), αλλά και χρυσόπτερος
Μαρμάρινο ανάγλυφο που απεικονίζει την ερωτική συνεύρεση της Λήδας με τον Δία μεταμορφωμένο σε κύκνο, 2ος αι. μ.Χ. (Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο) (ο Ανακρέων αναφέρει κατηγορηματικά ότι τα φτερά του ήταν χρυσά) είναι μερικοί από τους χαρακτηρισμούς των αρχαίων Ελλήνων για τον γιο της Αφροδίτης. Και παρ΄ ότι η απεικόνισή του με ανθρώπινη μορφή μάλλον άργησε να εμφανισθεί, τον 6ο αιώνα π.Χ. συγκεκριμένα, έκτοτε η επικράτησή του υπήρξε αδιαμφισβήτητη.
Μαρμάρινο αγαλμάτιο καθιστού Ερωτα που έχει αποκοιμηθεί, 150-200 μ.Χ. (Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο) Η έκθεση ξεδιπλώνεται σε εννέα ενότητες, οι οποίες παραπέμπουν, όπως είπε ο κ. Σταμπολίδης, στις εννέα σφαίρες της πλατωνικής μουσικής θεωρίας που εδράζεται στα παλαιότερα σχήματα του Πυθαγόρα, αλλά και στον αριθμό των Μουσών: Ερως και Αφροδίτη, Ιδιότητες και δραστηριότητες του Ερωτα, Ερωτες και γάμοι θεών και ηρώων, Ερωτες και γάμοι θνητών, Ερωτες που άλλαξαν τον ρου της Ιστορίας, Αγοραίοι έρωτες, Ομοιοι έρωτες, Βουκολικοί έρωτες, Ιθυφαλλικές θεότητες και φαλλικά σύμβολα.
Το μαρμάρινο άγαλμα του Ερωτα τοξότη, που ήρθε από το Λούβρο, το μαρμάρινο επίσης σύμπλεγμα του Ερωτα και της Ψυχής που ετοιμάζονται να ανταλλάξουν φιλί (από τα Μουσεία του Καπιτωλίου της Ρώμης), το μαρμάρινο ανάγλυφο που απεικονίζει την ερωτική συνεύρεση της Λήδας με τον Δία μεταμορφωμένο σε κύκνο, ένας μικρός μαρμάρινος Ερωτας που κοιμάται ήσυχα σε ένα καλάθι με άνθη, το χάλκινο ειδώλιο του θεού που κλαίει γιατί στους καρπούς του φέρει δεσμά είναι μερικά από τα ωραιότερα έργα της έκθεσης. Μένει ο καθένας να ανακαλύψει τα «δικά» του.
Η έκθεση θα διαρκέσει ως τις 5 Απριλίου 2010.
Ερωτικές συνευρέσεις... στον όροφο
Αρχέγονο στοιχείο της δημιουργίας κατά τον Ησίοδο, ο έρωτας παρουσιάζεται στον όροφο του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης μέσα από αντικείμενα που απεικονίζουν τις μορφές της ερωτικής πράξης κατά την αρχαιότητα. Είναι σκηνές ένωσης θεών, ηρώων και ανθρώπων, αναπαραστάσεις ρεαλιστικές για ένα βασικό κομμάτι της ζωής, που δεν είχε λόγο- ή τουλάχιστον τους ίδιους με τους σημερινούς λόγους- να κρύβεται. Αλλοι κανόνες, άλλα ήθη, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπήρχαν και τότε νόμοι που καθόριζαν το πρέπον και το μη πρέπον. Εδώ βρίσκονται πάντως όλες οι απαντήσεις για το σεξ στην αρχαιότητα: Η ερωτική συνεύρεση μεταξύ ετεροφύλων αλλά και ομοφύλων, με τον διαχωρισμό μάλιστα ανάμεσα στην επιτρεπτή ερωτική στάση μεταξύ δύο ανδρών και στην τιμωρούμενη από τον νόμο, επίσης ο αγοραίος έρωτας και τα διαφορετικά είδη στα οποία ανήκαν οι πόρνες- εδώ βρίσκεται και η αναπαράσταση ενός δωματίου πορνείου της Πομπηίας-, περιπτώσεις κτηνοβασίας και, τέλος, οι ιθυφαλλικοί θεοί και τα φαλλικά ομοιώματα, που σήμερα μπορεί να σοκάρουν, στην αρχαιότητα όμως ήταν πλήρως αποδεκτά αποτροπαϊκά σύμβολα για το κακό ή και σύμβολα ευγονίας.
Αν και είναι αναμενόμενο ότι οι σκηνές ερωτικής συνεύρεσης θα συγκεντρώσουν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον του κοινού, στο τμήμα αυτό της έκθεσης μπορεί επίσης να απολαύσει κανείς την αμεσότητα του σχεδίου των αρχαίων εικονογράφων ή να χαμογελάσει με το χιούμορ- όπως διαβάζεται σήμερα- των αγγειοπλαστών. Αλλωστε δεν εκτίθεται τίποτε που να μην είναι γνωστό στον άνθρωπο από καταβολής κόσμου.
3 σχόλια:
Ο έρωτας χωρίς παρωπίδες
Εκθεση στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης με 280 έργα από 50 μουσεία σε όλο τον κόσμο
Της Γιωτας Συκκα (Καθημερινή)
Το αγγείο, «πυξίδα» στη γλώσσα των αρχαιολόγων, έκρυβε όλα τα καλλυντικά και τα μυστικά ομορφιάς τριών γυναικών. Το καπάκι είναι κομψοτέχνημα λιτότητας. Και η παράσταση με τα τρία αιδοία και τον φτερωτό φαλλό που τοξεύει προς το μεσαίο, προκαλεί τον θαυμασμό για τη φαντασία του καλλιτέχνη που το έφτιαξε.
Μοιάζει με μικρό μυθιστόρημα. Ο Φιλονίδης, ερωτευμένος με την αυλητρίδα Ανεμώνη, από τις γνωστές εταίρες της αρχαιότητας που έπαιζε και αυλό, παραγγέλνει σε αγγειογράφο της εποχής (γύρω στο 420 π.Χ.) την πυξίδα με το κομψό καπάκι. Το όνομά του, άλλωστε, είναι χαραγμένο διακριτικά στον φαλλό που κλίνει προς το μεσαίο αιδοίο, δείχνοντας την προτίμησή του στην Ανεμώνη που τον συντροφεύει στα συμπόσια. Είναι φανερό ποια διαλέγει ανάμεσα σε τρεις.
Τα περισσότερα εκθέματα που αποκαλύπτονται από τις συσκευασίες τους αυτές τις ημέρες στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης έχουν να «διηγηθούν» ιστορίες αγάπης, πάθους και έρωτα. Ετοιμάζονται να πουν τις ιστορίες τους στην έκθεση «Ερως: από τη Θεογονία του Ησιόδου στην ύστερη αρχαιότητα», που εγκαινιάζεται στις 10 Δεκεμβρίου.
Αγγεία με σπάνιες ερωτικές παραστάσεις, ανάγλυφα, σφραγίδες, λυχνάρια με πλατωνικούς έρωτες αλλά και τολμηρές συνευρέσεις, σκηνές θωπείας και ομοφυλοφιλικών συναντήσεων και αμέτρητοι φαλλοί σε όλες τις μορφές: φτερωτοί, από γυαλί ή φαγεντιανή, με πριαπισμό ή χωρίς, φυλαχτά, ειδώλια.
Ιστορία 11 αιώνων
Από 50 μουσεία έρχονται τα 280 αρχαία έργα που μας δίνουν ελληνικά και ξένα μουσεία (Λούβρο, Βατικανό, Σικελία, Κύπρο, κ.ά.). Και τα αντικείμενα δείχνουν τον έρωτα σε όλες τις μορφές του: γλυκός, δαμαστής, αγωνιστής, νυχτερινός, αθλητής, λυσιμελής. Ο έρωτας που σου κόβει τα γόνατα…
«Για να καταπιαστεί κανείς με ένα τόσο μεγάλο, πανανθρώπινο, αλλά και προκλητικό, θέμα, πρέπει οπωσδήποτε η επιστημονική τεκμηρίωση να είναι εξαιρετικά δουλεμένη ώστε να μη μετατραπεί η έκθεση σε κοσμική εκδήλωση. Εμείς δεν μιλάμε για το σεξ», μας λέει ο Νίκος Σταμπολίδης, διευθυντής του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης που επιμελείται την έκθεση μαζί με τον αρχαιολόγο Γιώργο Τασούλα. «Είδαμε τον έρωτα ως ιστορία ιδεών μέσα στους 11 αιώνες, από τον Ησίοδο, δηλαδή το 700 π.Χ., μέχρι και το 300 μ.Χ. Και μέσα εκεί χωρέσαμε εννέα ενότητες, δείχνοντάς τον στην απολλώνια αλλά και στη διονυσιακή του σφαίρα».
Δεκάδες άγνωστα αντικείμενα από περιοχές της Μακεδονίας (Πέλλα, Καβάλα, Θάσος) και της Θράκης και άλλα γνωστά, ιδιαίτερης αξίας, όπως τα 40 αρχαία έργα από τη Δήλο. Ο κ. Σταμπολίδης, που έχει δημοσιεύσει το 1992 την εργασία του για τα σφραγίσματα της Δήλου, μας παρακινεί να αφήσουμε τη φαντασία μας ελεύθερη και να φανταστούμε το νησί ακριβώς όπως ήταν μετά το 166 π.Χ. «Σαν μια Σαγκάη της εποχής». Ενα ελεύθερο λιμάνι της Μεσογείου, στο οποίο συρρέουν οι πάντες. Με έντονη κοινωνική και οικονομική ζωή. Από ένα συμβολαιογραφείο στη συνοικία Σκαρδανά προέρχονται 27.000 ρύποι (βουλοκέρια θα τα λέγαμε σήμερα) με τους οποίους τότε σφράγιζαν από συμβόλαια μέχρι ερωτικές επιστολές. «Το μεγαλύτερο ποσοστό από τα σφραγίσματα ήταν αφιερωμένο στον έρωτα», λέει ο κ. Σταμπολίδης.
Φυσικά σε ένα τέτοιο λιμάνι υπήρχαν καπηλειά, ταβέρνες και πορνεία. Εναν οίκο ανοχής βρήκε στο πάνω μέρος μιας ταβέρνας ο αρχαιολόγος Π. Χατζηδάκις. Απόδειξη, τα πλούσια ψιμύθιά της, αλλά και ο μεγάλος αριθμός νομισμάτων που βρέθηκε και μάλιστα από διάφορους μακρινούς τόπους.
Η Αφροδίτη και ο Ερωτας
Η έκθεση αρχίζει με την Αφροδίτη και τη σχέση της με τον Ερωτα. Αλλοτε ως θεά, ως γαλακτοτροφούσα που βυζαίνει τον νεαρό της γόνο, όπως γίνεται με την Ισιδα και αργότερα με την Παναγία, άλλοτε να τις βρέχει στον άτακτο Ερωτα στα πισινά με ένα σανδάλι, κι άλλοτε να τον μαθαίνει να τοξεύει. Μετά απ’ όλη αυτή την γκάμα, παρουσιάζεται στη δεύτερη ενότητα γονιμοποιός και εξουσιαστής της Φύσης. Παρακολουθούμε τον Ερωτα και ως ηνίοχο ψυχών, να κρατάει δηλαδή τα χαλινάρια της ψυχής. Είναι επίσης τοξότης, μουσικός, αλλά και υποκριτής όπως δείχνει η απεικόνισή του με μάσκα. Υποκριτής και με την έννοια του ηθοποιού αλλά και της υποκρισίας εμφανίζεται εναγώνιος στις παλαίστρες, τελετουργός (πάνω από βωμούς) και φιλοσοφικός.
Η ψυχή - πεταλούδα
Η πεταλούδα, που βλέπουμε σε κάποια εκθέματα, απεικονίζει την ψυχή, η οποία άλλοτε αναπαρίσταται ως γυναίκα. Και ο Ερωτας συχνά τη δέρνει, του αρέσει να τη βασανίζει, να τη σουβλίζει πάνω από τη φωτιά και συγχρόνως να την ψύχει, ρίχνοντάς την στο νερό. Τα μαρτύρια του έρωτα με λίγα λόγια, το γλυκόπικρο στοιχείο πριν δούμε τη συμφιλίωση. Η ένωση της ανθρώπινης ψυχής με τον θείο Ερωτα απεικονίζεται και σε ένα πανέμορφο μαρμάρινο σύμπλεγμα του 2ου αι. μ.Χ., με τους δυο τους να φιλιούνται. Είναι το σύμβολο της έκθεσης που ταξίδεψε από τα Μουσεία του Καπιτωλίου και αντιγράφει αγαλματικό σύμπλεγμα των Ελληνιστικών Χρόνων.
Ο μπερμπάντης Δίας
Συνέχεια με τους έρωτες των θεών και τους γάμους τους. Πρώτος και καλύτερος ο Δίας, ο μπερμπάντης της ιστορίας, που τρέχει μια με την Ευρώπη και μια με τη Λήδα ενώ όλοι γνωρίζουμε το γάμο του με την Ηρα. Εδώ παρουσιάζονται και οι έρωτες διαφόρων ηρώων, της Ελένης και του Πάρη ανάμεσά τους, πολλών θνητών μαζί με μικρά ραβασάκια σε όστρακα. Ο έρωτας και οι κατάρες αποτελούν ένα μεγάλο κεφάλαιο με τους κατάδεσμους που έριχναν συνήθως σε πηγάδια για να μη λιώσει ποτέ η κατάρα. Ενώ την αίγλη του απόλυτου έρωτα ή πιο σωστά αυτού του άλλαξε τον ρουν της ιστορίας, κλέβει ο Αντώνιος και η Κλεοπάτρα μέσα από μια σειρά μικρών αλλά χαρακτηριστικών νομισμάτων.
Ισορροπία με ανοχή και νόμους
Αν και υπάρχει πινακίδα για τους επισκέπτες του μουσείου που είναι κάτω των 16 ετών, με τη σύσταση να συνοδεύονται από γονείς ή καθηγητές, είναι σαφές ότι όλοι θέλουν να σταθούν περισσότερο στην ενότητα που καταπιάνεται με τον αγοραίο έρωτα και όλες τις κατηγορίες του. Οι δεικτηριάβρες (δακτυλοδεικτούμενες), οι λεωφόροι (εκείνες που δούλευαν στο δρόμο), οι σποδισιλάβρες (τις συναντούσες στα σοκάκια) δίνουν το «παρών», με τους «πορνοβοσκούς», αυτούς δηλαδή που διηύθυναν τα πορνεία. Μία ακόμη πληροφορία είναι το «πορνικό τέλος», ο φόρος που πλήρωναν στον δήμο ή στο ιερό και προορίζονταν για κοινωφελή έργα.
«Με ρωτούν συχνά για το πώς απεικονίζονταν τα όργια. Εχουμε σκηνές με γυμνούς και ντυμένους. Με τριάδες και τετράδες που κάνουν έρωτα, καλυμμένοι όμως με υφάσματα. Στην αρχαία Ελλάδα δεν υπήρχε η ντροπή της εποχής μας. Είχαν μια ισορροπία και μια ανοχή. Και παράλληλα νόμους που προστάτευαν τις πόρνες, οι οποίες ήταν δούλες ή αιχμάλωτες πολέμου και εξυπηρετούσαν τον ανδρικό πληθυσμό, ώστε να μπορούν οι τελευταίοι ως στρατιώτες να προφυλάσσουν συζύγους, κόρες και αδερφές».
Νόμοι όμως υπήρχαν και για τον πρωκτικό έρωτα που απαγορευόταν, ενώ επιτρέπονταν οι ενώσεις μεταξύ ανδρών και εφήβων. Παις, άλλωστε, είναι ο έφηβος των 13 και άνω. Οι όμοιοι έρωτες, όπως και οι βουκολικοί, αποτελούν άλλη ενότητα. Συνευρεύσεις με Σατύρους - Μαινάδες και κτηνοβασίες υπογραμμίζουν το διονυσιακό στοιχείο της έκθεσης που κλείνει με ιθυφαλλικές θεότητες. Μην ξεχνάμε ότι οι φαλλοί αποτελούσαν λατρευτικά σύμβολα και έφερναν ευτυχία και ευγονία. Γι’ αυτό τα βλέπουμε σε σπίτια, στις πέτρες που στήριζαν τις γωνίες τους, είτε για να αποτρέψουν το κακό είτε για να προσελκύσουν την γονιμοποιό δύναμη για καλοτυχία, επίσης ως διακοσμητικά, λύχνους και σε παραστάσεις αγγείων. Το χάλκινο άγαλμα πρίαπου που ρίχνει λιπαντικό στο μόριό του είναι ένα από τα πιο τολμηρά εκθέματα, όπως και το αρχαϊκό επιτύμβιο που δείχνει άλλον άνδρα με πριαπισμό να παρακολουθεί μιαν εταίρα και δίπλα του γιατρός της εποχής να του κάνει αφαίμαξη για την πολυπόθητη ηρεμία.
Η έκθεση δεν είναι κλειδαρότρυπα
Η έκθεση μπορεί να είναι αφιερωμένη στη μεγαλύτερη και πιο πολύπλοκη ανθρώπινη επιθυμία, τον έρωτα, όμως ο διευθυντής του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, Ν. Σταμπολίδης είναι κατηγορηματικός: «Δεν είναι κλειδαρότρυπα. Εκείνη την εποχή πρωταγωνιστούσαν η ανοχή κι όχι η ενοχή. Δεν ήταν ασύδοτοι». Τολμηρή αλλά όχι υποκριτική -άλλωστε αναφέρεται «σε κοινωνίες που δεν είχαν παρωπίδες»- εμφανίζει τον έρωτα σε όλες του τις εκφάνσεις. Δύναμη έλξης, θεότητα, ανθρώπινη αξία. Φιλοσοφικός (η έλξη προς το ωραίο), γονιμοποιός ακόμη και ταφικός. «Αυτές οι εκθέσεις είναι δύσκολες και κοστίζουν πολύ. Ζούσε ακόμη η Ντόλλη Γουλανδρή όταν την αποφασίσαμε. Τρία χρόνια την ετοιμάζαμε και θα την κρατήσουμε ώς το Πάσχα. Δυστυχώς, ο δανεισμός από άλλα μουσεία είναι πανάκριβος για περισσότερο χρόνο. Ο επόμενος στόχος θα είναι ο θάνατος». Στο μεταξύ το μουσείο σχεδιάζει ήδη την έκθεση που θα δούμε σε ένα χρόνο: «Αρχόντισσες ή πριγκίπισσες της Μεσογείου. Στην αυγή της ιστορίας».
Δημοσίευση σχολίου