ΡΕΥΣΤΗ ΑΓΑΠΗ - 2

Ο Ζίγκμουντ Μπάουμαν μίλησε για το βιβλίο του "Ρευστή αγάπη" σε μια συνέντευξή του στο γαλλικό περιοδικό «Sciences Humaines» από την οποία παρουσιάζουμε ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα.

- Γιατί θεωρείται τη «ρευστότητα» ως μια καλή μεταφορά για την ανάλυση της σύγχρονης κοινωνίας;

«Σε αντίθεση με τα στερεά σώματα, τα ρευστά δεν μπορούν να διατηρήσουν τη μορφή τους όταν πιέζονται ή σπρώχνονται από μιαν εξωτερική δύναμη, όσο μικρότερη και αν είναι αυτή. Οι δεσμοί που συνδέουν τα μόριά τους είναι πολύ αδύναμοι για να αντισταθούν. Αυτό ακριβώς είναι το πιο εντυπωσιακό γνώρισμα του τύπου ανθρώπινης συνύπαρξης που χαρακτηρίζει τη «ρευστή νεωτερικότητας». Από δω προκύπτει και η μεταφορά. Οι ανθρώπινοι δεσμοί είναι αληθινά εύθραυστοι και, σε μια κατάσταση διαρκούς αλλαγής, δεν μπορεί να περιμένει κανείς ότι θα παραμείνουν άθικτοι. Ο μακροπρόθεσμος σχεδιασμός είναι μια δύσκολη άσκηση και επιπλέον μπορεί να αποδειχθεί επικίνδυνος, από τη στιγμή που φοβάται κανείς ότι οι μακροπρόθεσμες δεσμεύσεις θα περιορίσουν την μελλοντική ελευθερία επιλογής του. Από δω πηγάζει η τάση των ανθρώπων να διατηρούν ανοιχτές τις θύρες εξόδου, να επαγρυπνούν ώστε όλοι οι δεσμοί που συνάπτουν να μπορούν εύκολα να διαλυθούν, ώστε όλες οι δεσμεύσεις τους να είναι προσωρινές, να ισχύουν μόνον «μέχρι νεωτέρας διαταγής». Η τάση να αντικαθιστούν την έννοια της «δομής» με εκείνη του «δικτύου» στην περιγραφή των σύγχρονων ανθρώπινων αλληλεπιδράσεων εκφράζει τέλεια αυτό το νέο πνεύμα των καιρών.

Σε αντίθεση προς τις αλλοτινές «δομές», των οποίων ο λόγος ύπαρξης ήταν να συνδέουν με ισχυρούς δεσμούς που ήταν δύσκολο να λυθούν, τα δίκτυα χρησιμεύουν τόσο για να συνδέουν όσο και για να αποσυνδέουν».

- Το βιβλίο σας «Ρευστή αγάπη» αναφέρεται στις ερωτικές σχέσεις. Είναι αυτές οι σχέσεις ένα προνομιακό πεδίο για την ανάλυση των σύγχρονων κοινωνιών;

«Οι ερωτικές σχέσεις είναι πράγματι ένα πεδίο της ανθρώπινης εμπειρίας όπου η «ρευστότητα» της ζωής εκφράζεται σε όλη τη δραματική της βαρύτητα και βιώνεται με τον πιο οδυνηρό τρόπο. Είναι ο τόπος όπου οι πιο ισχυρές αμφισημίες, που εκφράζουν τα πιο μεγάλα διακυβεύματα της σύγχρονης ζωής, μπορούν να παρατηρηθούν από κοντά.

Από τη μια μεριά, σε έναν κόσμο ασταθή και γεμάτο δυσάρεστες εκπλήξεις, όλοι έχουν όλο και περισσότερο ανάγκη για έναν πιστό και αφοσιωμένο σύντροφο. Από την άλλη μεριά ωστόσο όλοι φοβούνται να δεσμευτούν με μια πίστη και μια αφοσίωση αυτού του τύπου. Και αν στο φως των νέων ευκαιριών ο τωρινός σύντροφος έπαψε να είναι ενεργητικό και έγινε παθητικό στοιχείο μιας σχέσης; Και αν ο σύντροφός μας είναι ο πρώτος που αποφασίσει ότι δεν πάει άλλο, με αποτέλεσμα η δική μας αφοσίωση να καταλήγει στα άχρηστα;

Όλα αυτά μας οδηγούν να προσπαθούμε να πραγματοποιήσουμε το αδύνατο: να έχουμε μια σταθερή σχέση παραμένοντας ταυτόχρονα ελεύθεροι να την διαλύσουμε όποτε θέλουμε. Ή, με άλλα λόγια, να θέλουμε να ζήσουμε έναν αληθινό, βαθύ και παντοτινό έρωτα, ο οποίος να μπορεί να διαλύεται με την πρώτη ευκαιρία. Νομίζω ότι πολλές προσωπικές τραγωδίες πηγάζουν από αυτή την άλυτη αντίφαση. Πριν από δέκα μόνον χρόνια η μέση διάρκεια ενός γάμου ήταν εφτά χρόνια. Εδώ και δύο χρόνια δεν είναι πλέον παρά δεκαοχτώ μήνες. Ο έρωτας εμφανίζεται στην πρώτη γραμμή των παράπλευρων απωλειών της ρευστής νεωτερικότητας. Και οι περισσότεροι από μας, που τον έχουμε ανάγκη και τρέχουμε από πίσω του, καταγραφόμαστε και εμείς στις απώλειες».

- Εσείς θεωρείτε την «ηθικότητα» ως μια απάντηση στον κατακερματισμό της κοινωνίας και στην προσωρινότητα των δεσμεύσεων. Γιατί;

«Όπως προσπάθησα να εξηγήσω, η αντίφαση με την οποία αναμετριόμαστε είναι πραγματική και καμιά πρόδηλη -για να μη μιλήσουμε για έτοιμη- λύση δεν είναι διαθέσιμη. Το να θέλουμε να σώσουμε τον έρωτα από τη δίνη της «ρευστής ζωής» έχει υποχρεωτικά ένα κόστος. Η ηθικότητα, όπως και ο έρωτας, έχει κόστος και δεν είναι συνταγή για μιαν εύκολη ζωή χωρίς υποχρεώσεις, όπως μπορούν να υπόσχονται οι διαφημίσεις καταναλωτικών αγαθών. Η ηθικότητα σημαίνει «να υπάρχεις για τον άλλον».

Δεν ανταμείβει την αγάπη για τον εαυτό μας. Η ικανοποίηση που προσφέρει η ηθικότητα σε αυτόν που αγαπάει πηγάζει από την ευτυχία της αγαπημένης ύπαρξης. Αντίθετα με όσα μπορούν να λένε οι διαφημίσεις, το να δωρίζεις τον εαυτό σου σε μιαν άλλη ανθρώπινη ύπαρξη προσφέρει μια πραγματική και σταθερή ευτυχία.

Δεν μπορούμε να απαρνούμαστε την αυτοθυσία και ταυτόχρονα να περιμένουμε να ζήσουμε την «αληθινή αγάπη» που ονειρευόμαστε». (Βιβλιοθηκη Ελευθεροτυπίας)