29/4/1863 - 29/4/1933
.
Ο Καβάφης ξαναχαμογελά από το περιθώριο του 20ού αιώνα
Μια νέα αγγλική μετάφραση ποιημάτων του από τον Αμερικανό κριτικό και συγγραφέα Ντάνιελ Μέντελσον έγινε θέμα από το «New Yorker» μέχρι το ομοφυλοφιλικό σάιτ advocate.com
Της Φωτεινής Μπάρκα (Ελευθεροτυπία, 16/4/2009)
Ο Καβάφης σύχναζε στην κακόφημη πλευρά της πόλης με την ίδια ευκολία που ανέσυρε από την ελληνιστική αρχαιότητα τους μικρούς, αποτυχημένους, περιθωριακούς ήρωές του, εκείνους που η επίσημη ιστοριογραφία προσπέρασε για να δοξάσει τους μεγάλους νικητές.
Δεν εξέδιδε ποτέ τα ποιήματά του, τα μοίραζε ο ίδιος στον κύκλο του, καθώς δεν άντεχε την εικόνα των «απούλητων αντιτύπων που γεμίζουν σκόνη στα βιβλιοπωλεία δίνοντας χαρά στους εχθρούς του», όπως έγραψε ο βιογράφος του Ρόμπερτ Λίντελ.
Η ιστορία, όμως, τον διεύψευσε. Η έκδοση μιας νέας αγγλικής μετάφρασης από τον Ντάνιελ Μέντελσον μιας ανθολογίας ποιημάτων του Καβάφη αλλά και η πρώτη μετάφραση στα αγγλικά των γνωστών πια 30 «ατελών» ποιημάτων του που ανακαλύφθηκαν τη δεκαετία του '60 (και πρωτοκυκλοφόρησαν το 1994 από τον «Ικαρο»), δεν πέρασαν καθόλου απαρατήρητες. Από το «New Yorker» μέχρι το διαδικτυακό ομοφυλοφιλικό site advocate.com, το δίτομο έργο «C.Ρ. Cavafy: The Collected Poems» και «Unfinished Poems» (εκδόσεις Knopf) του Αμερικανού κριτικού και συγγραφέα Ντάνιελ Μέντελσον βρήκε πολύ και φιλόξενο χώρο. Εβδομήντα έξι χρόνια μετά τον θάνατό του, ο Καβάφης εξακολουθεί να κινείται με την ίδια ευκολία σε όλες τις πλευρές της πόλης...
Ο 49χρονος Ντάνιελ Μέντελσον αφιέρωσε 10 ολόκληρα χρόνια μεταφράζοντας τα ποιήματα του Καβάφη. Δεν πήγαν χαμένα. Η κριτική εκθειάζει το έργο του. Ο Νταν Τσιάσον σε 5,5 σελίδες στο «New Yorker» χαρακτηρίζει τη δουλειά του «εξαιρετική». Ο Μέντελσον μελέτησε πολύ καλά τα ποιήματα του Καβάφη που μετέφρασαν στα αγγλικά οι Εντμουντ Κίλι και Φίλιπ Σέραρντ στα τέλη της δεκαετίας του '70. Θεώρησε, όμως, ότι οι δυο τους συνειδητά δεν ασχολήθηκαν με τον ρυθμό του Αλεξανδρινού, αναζητώντας σε αντιδιαστολή τη μυστηριώδη πειθαρχία στους στίχους του.
Ο Μέντελσον, αντίθετα, ασχολήθηκε με το μέτρο. «Οσο περισσότερο βυθιζόμουν στους στίχους του τόσο συνειδητοποιούσα ότι δεν χρειάζονταν απλώς μια νέα μετάφραση, αλλά ένα πλήρες επίμετρο με ερμηνευτικά σχόλια για έξυπνους, αλλά όχι μυημένους αναγνώστες, που επιθυμούν να μάθουν περί τίνος πρόκειται», εξηγεί στη συνέντευξή του στο advocate.com. «Ενας φίλος μου, διαπρεπής κλασικιστής, μου είπε: "Δεν μπορούμε να καταλάβουμε τα ποιήματα του Καβάφη εάν δεν καταλάβουμε τις ειρωνείες που κρύβονται πίσω από τις ιστορικές λεπτομέρειες". Προσπάθησα επιπλέον να επαναφέρω το μέτρο, τη συνήχηση, τον ρυθμό. Οι προηγούμενες μεταφράσεις επιδίωξαν να παρουσιάσουν τον Καβάφη ως έναν προσιτό ποιητή και "ίσιωσαν" τα ποιήματά του. Εγώ θέλησα να αναδείξω τη λάμψη τους».
Διαπιστώνεται συχνά ότι ο Καβάφης μεταφράζεται εύκολα. Δεν είναι λίγοι, μάλιστα, όσοι υποστηρίζουν ότι ο Αλεξανδρινός ποιητής κέρδισε από τη μετάφραση. Επειδή γενικά αποφεύγει τις μεταφορές και τις λεκτικές περίτεχνες διακοσμήσεις, τα ποιήματά του συχνά εκλαμβάνονται και ως σκέτη πρόζα. «Αυτό είναι δώρο και κατάρα μαζί», τονίζει ο Μέντελσον. Γιατί αν εκ πρώτης όψεως «φαίνεται ότι ο Καβάφης χρησιμοποιεί τη γλώσσα της καθημερινότητας, την ίδια στιγμή ανασύρει αρχαίες λέξεις, τις γυαλίζει και τις διαθέτει προς χρήση. Ετσι η γλώσσα του έχει μια μουσικότητα που δεν βρίσκει το αντίστοιχό της στην αγγλική», καταλήγει.
Ο Ντάνιελ Μέντελσον, χρόνια κριτικός βιβλίου στα «New York magazine» και «New York book review», έχει γράψει και ο ίδιος έξι βιβλία. Το μπεστ σέλερ του «Lost: Α search for six of six million» για την αναζήτηση της μοίρας έξι μελών της οικογένειάς του στο Ολοκαύτωμα απέσπασε το 2006 το βραβείο του National Book Critics Circle. Εχει ασχοληθεί και με την αρχαία τραγωδία και συγκεκριμένα τον Ευριπίδη στο «Gender and the City in Euripides' Political Plays» (Oxford University Press, 2002).
Τι τον τράβηξε στον Καβάφη; «Το γεγονός ότι ασχολείται με το περιθώριο, τις σκοτεινές περιοχές. Είναι ένας κορυφαίος ποιητής του 20ού αιώνα, που μας χαμογελάει από το περιθώριο του 20ού αιώνα. Θεωρώ ότι σήμερα περισσότερο από ποτέ πρέπει να διαβάσουμε την ποίησή του. Θα αναγνωρίσουμε στον χαιρέκακο, σαρδόνιο τρόπο με τον οποίο αντιμετώπισε την πτώση τόσων πολιτισμών, την αποσύνθεση αυτοκρατοριών, το αναπόφευκτο τέλος του πολιτικού στάτους κβο, τον κόσμο γύρω μας».
Ο Καβάφης ξαναχαμογελά από το περιθώριο του 20ού αιώνα
Μια νέα αγγλική μετάφραση ποιημάτων του από τον Αμερικανό κριτικό και συγγραφέα Ντάνιελ Μέντελσον έγινε θέμα από το «New Yorker» μέχρι το ομοφυλοφιλικό σάιτ advocate.com
Της Φωτεινής Μπάρκα (Ελευθεροτυπία, 16/4/2009)
Ο Καβάφης σύχναζε στην κακόφημη πλευρά της πόλης με την ίδια ευκολία που ανέσυρε από την ελληνιστική αρχαιότητα τους μικρούς, αποτυχημένους, περιθωριακούς ήρωές του, εκείνους που η επίσημη ιστοριογραφία προσπέρασε για να δοξάσει τους μεγάλους νικητές.
Δεν εξέδιδε ποτέ τα ποιήματά του, τα μοίραζε ο ίδιος στον κύκλο του, καθώς δεν άντεχε την εικόνα των «απούλητων αντιτύπων που γεμίζουν σκόνη στα βιβλιοπωλεία δίνοντας χαρά στους εχθρούς του», όπως έγραψε ο βιογράφος του Ρόμπερτ Λίντελ.
Η ιστορία, όμως, τον διεύψευσε. Η έκδοση μιας νέας αγγλικής μετάφρασης από τον Ντάνιελ Μέντελσον μιας ανθολογίας ποιημάτων του Καβάφη αλλά και η πρώτη μετάφραση στα αγγλικά των γνωστών πια 30 «ατελών» ποιημάτων του που ανακαλύφθηκαν τη δεκαετία του '60 (και πρωτοκυκλοφόρησαν το 1994 από τον «Ικαρο»), δεν πέρασαν καθόλου απαρατήρητες. Από το «New Yorker» μέχρι το διαδικτυακό ομοφυλοφιλικό site advocate.com, το δίτομο έργο «C.Ρ. Cavafy: The Collected Poems» και «Unfinished Poems» (εκδόσεις Knopf) του Αμερικανού κριτικού και συγγραφέα Ντάνιελ Μέντελσον βρήκε πολύ και φιλόξενο χώρο. Εβδομήντα έξι χρόνια μετά τον θάνατό του, ο Καβάφης εξακολουθεί να κινείται με την ίδια ευκολία σε όλες τις πλευρές της πόλης...
Ο 49χρονος Ντάνιελ Μέντελσον αφιέρωσε 10 ολόκληρα χρόνια μεταφράζοντας τα ποιήματα του Καβάφη. Δεν πήγαν χαμένα. Η κριτική εκθειάζει το έργο του. Ο Νταν Τσιάσον σε 5,5 σελίδες στο «New Yorker» χαρακτηρίζει τη δουλειά του «εξαιρετική». Ο Μέντελσον μελέτησε πολύ καλά τα ποιήματα του Καβάφη που μετέφρασαν στα αγγλικά οι Εντμουντ Κίλι και Φίλιπ Σέραρντ στα τέλη της δεκαετίας του '70. Θεώρησε, όμως, ότι οι δυο τους συνειδητά δεν ασχολήθηκαν με τον ρυθμό του Αλεξανδρινού, αναζητώντας σε αντιδιαστολή τη μυστηριώδη πειθαρχία στους στίχους του.
Ο Μέντελσον, αντίθετα, ασχολήθηκε με το μέτρο. «Οσο περισσότερο βυθιζόμουν στους στίχους του τόσο συνειδητοποιούσα ότι δεν χρειάζονταν απλώς μια νέα μετάφραση, αλλά ένα πλήρες επίμετρο με ερμηνευτικά σχόλια για έξυπνους, αλλά όχι μυημένους αναγνώστες, που επιθυμούν να μάθουν περί τίνος πρόκειται», εξηγεί στη συνέντευξή του στο advocate.com. «Ενας φίλος μου, διαπρεπής κλασικιστής, μου είπε: "Δεν μπορούμε να καταλάβουμε τα ποιήματα του Καβάφη εάν δεν καταλάβουμε τις ειρωνείες που κρύβονται πίσω από τις ιστορικές λεπτομέρειες". Προσπάθησα επιπλέον να επαναφέρω το μέτρο, τη συνήχηση, τον ρυθμό. Οι προηγούμενες μεταφράσεις επιδίωξαν να παρουσιάσουν τον Καβάφη ως έναν προσιτό ποιητή και "ίσιωσαν" τα ποιήματά του. Εγώ θέλησα να αναδείξω τη λάμψη τους».
Διαπιστώνεται συχνά ότι ο Καβάφης μεταφράζεται εύκολα. Δεν είναι λίγοι, μάλιστα, όσοι υποστηρίζουν ότι ο Αλεξανδρινός ποιητής κέρδισε από τη μετάφραση. Επειδή γενικά αποφεύγει τις μεταφορές και τις λεκτικές περίτεχνες διακοσμήσεις, τα ποιήματά του συχνά εκλαμβάνονται και ως σκέτη πρόζα. «Αυτό είναι δώρο και κατάρα μαζί», τονίζει ο Μέντελσον. Γιατί αν εκ πρώτης όψεως «φαίνεται ότι ο Καβάφης χρησιμοποιεί τη γλώσσα της καθημερινότητας, την ίδια στιγμή ανασύρει αρχαίες λέξεις, τις γυαλίζει και τις διαθέτει προς χρήση. Ετσι η γλώσσα του έχει μια μουσικότητα που δεν βρίσκει το αντίστοιχό της στην αγγλική», καταλήγει.
Ο Ντάνιελ Μέντελσον, χρόνια κριτικός βιβλίου στα «New York magazine» και «New York book review», έχει γράψει και ο ίδιος έξι βιβλία. Το μπεστ σέλερ του «Lost: Α search for six of six million» για την αναζήτηση της μοίρας έξι μελών της οικογένειάς του στο Ολοκαύτωμα απέσπασε το 2006 το βραβείο του National Book Critics Circle. Εχει ασχοληθεί και με την αρχαία τραγωδία και συγκεκριμένα τον Ευριπίδη στο «Gender and the City in Euripides' Political Plays» (Oxford University Press, 2002).
Τι τον τράβηξε στον Καβάφη; «Το γεγονός ότι ασχολείται με το περιθώριο, τις σκοτεινές περιοχές. Είναι ένας κορυφαίος ποιητής του 20ού αιώνα, που μας χαμογελάει από το περιθώριο του 20ού αιώνα. Θεωρώ ότι σήμερα περισσότερο από ποτέ πρέπει να διαβάσουμε την ποίησή του. Θα αναγνωρίσουμε στον χαιρέκακο, σαρδόνιο τρόπο με τον οποίο αντιμετώπισε την πτώση τόσων πολιτισμών, την αποσύνθεση αυτοκρατοριών, το αναπόφευκτο τέλος του πολιτικού στάτους κβο, τον κόσμο γύρω μας».
8 σχόλια:
Dan Chiasson, Books, “Man with a Past,” The New Yorker, March 23, 2009, p. 70
ABSTRACT: BOOKS review of two volumes of poetry by C. P. Cavafy. Constantine Cavafy, the greatest Greek poet since antiquity, spent thirty-three years in Alexandria, Egypt, from 1889 to 1922, as a part-time clerk. By day, he performed his ordinary Alexandrian act. At night he paid beautiful young men—dishwashers and tailors’ assistants and grocery boys—for sex. Cavafy’s work draws from two intensely private sources: the old histories of the Hellenic world which he read in the evenings, and the nights of sex that ensued. His readers were limited to the select group who received his poems, privately printed on broadsheets or bound in folders. Daniel Mendelsohn has translated all of Cavafy’s poems, including the thirty “unfinished” poems never before rendered in English. The results—now published in two volumes, “C. P. Cavafy: The Collected Poems” (Knopf; $35) and “C. P. Cavafy: Unfinished Poems” (Knopf; $30) —are extraordinary, and a whole galaxy orbits them. Cavafy thought of himself as a “poet-historian,” which meant that he viewed all human conduct, his own included, in the light of recorded time. He was fifty-three when he met E. M. Forster, who became a good friend, but in certain ways his life had just begun. Cavafy was born in 1863 into a merchant family that was prominent in Alexandria’s Greek colony. As an adult, he took care of his mother, while sneaking out at night to cruise for young men. Cavafy wrote a number of erotic poems in historical dress, but until 1918 he hadn’t attempted direct treatment of homosexual desire. In the next fifteen years, until his death, in 1933, Cavafy would complete one of the great bodies of poetry in any literature, and the “sensual” poems, as he called them, were at its heart. The approach feels radical. Cavafy’s relative verbal barrenness has meaning, but the meaning depends on measuring his deliberately flat diction against an often complex prosody. In 1975, Edmund Keeley and Philip Sherrard published “C. P. Cavafy: Collected Poems,” and it became the official English Cavafy. Now a second generation of poets was reading Cavafy, including Czeslaw Milosz, Robert Hass, and Louise Glück. Cavafy’s idea that experience comes “to stay here in this poetry” wagers that the poetry itself is going to stay. Yet it’s hard to know how Cavafy envisioned his poems’ afterlives and his own posthumous reputation. He did almost none of the obvious things poets do to rig the future in their favor.
newyorker.com
Daniel Mendelsohn
Mendelsohn graduated with a B. A. in Classics from the University of Virginia, which he attended from 1978 to 1982 as an Echols Scholar, and received his M. A. and Ph. D. in Classics from Princeton University, where he was a Mellon Fellow in the Humanities.
Upon completing his Ph.D. in 1994, Mendelsohn began a career in journalism in New York City. His review-essays about books, films, and theater appear frequently in The New York Review of Books. Between 2000 and 2002 he was the weekly book critic for New York Magazine, and his work has appeared as well in The New Yorker, The New York Times, Esquire, The Paris Review, The New Republic, and many other publications.
In 2005 Mendelsohn was the recipient of a Guggenheim Fellowship for a translation of Cavafy's "Unfinished" poems, with commentary. His other honors include the National Book Critics Circle Award for Excellence in Book Reviewing (2000) and the George Jean Nathan Prize for Drama Criticism (2002).
Mendelsohn's academic speciality is Greek (especially Euripidean) tragedy; he has also published scholarly articles about Roman poetry and Greek religion. From 1994 to 2002, he was a Lecturer in the Classics department at Princeton University. Currently, he holds the Charles Ranlett Flint Chair in Humanities at Bard College. In April 2008, he was the Richard Holbrooke Distinguished Visitor at the American Academy in Berlin, Germany. In the Spring of 2010, he will be a Critic-in-Residence at the American Academy in Rome.
Mendelsohn is openly gay. He is the brother of the film director Eric Mendelsohn.
Mendelsohn is the author of six books:
The Elusive Embrace, a memoir entwining themes of homosexual identity, family history, and Classical myth and literature, was published in 1999 by Alfred A. Knopf, and was named a New York Times Notable Book of the Year, and a Los Angeles Times Best Book of the Year. It was published in a French translation as L'étreinte fugitive by Flammarion in January, 2009.
Gender and the City in Euripides' Political Plays, a scholarly study of Greek tragedy, published by Oxford University Press in 2002, with a paperback edition published in 2005.
The international bestseller The Lost: A Search for Six of Six Million, the story of the author's world-wide search over five years to learn about the fates of relatives who perished in the Holocaust, was published in the US in September, 2006. The Lost won the National Book Critics Circle Award for Memoir/Autobiography, the National Jewish Book Award for Biography/Autobiography, the Salon Book Award, a Barnes and Noble "Discover" Award, and the American Library Association Sophie Brody Medal for Outstanding Achievement in Jewish Literature. Published in over a fifteen countries, it was awarded the 2007 Prix Medicis in France, the 2008 Premio WIZO-ADEI in Italy, and was shortlisted for the Duff Cooper Prize in the UK.
How Beautiful It Is And How Easily It Can Be Broken, a collection of his essays on literature and the arts, mostly from The New York Review of Books, was published in August, 2008.
C. P. Cavafy: Collected Poems and C. P. Cavafy: The Unfinished Poems, published simultaneously in March, 2009. The latter volume, which is the first English translation of the thirty unfinished drafts that Cavafy left when he died in 1933, is based on the reconstructions of the Italian Neohellenist Renata Lavagnini.
Χαίρομαι που στην Ελευθεροτυπία διαβάζουν και Advocate :-)
Όχι μόνον πήρε καλές κριτικές, αλλά απ'ό,τι φαίνεται στο Amazon, πουλά καλά επίσης. Ευχάριστο.
Che Fece…Il Gran Rifiuto
For certain people there comes a day
when they are called upon to say the great Yes
or the great No. It’s clear at once who has
the Yes within him at the ready, which he will say
as he advances in honor, in great self-belief.
He who refuses has no second thoughts. Asked
again, he would repeat the No. And nonetheless
that No—so right—defeats him all his life.
C.P.Cavafy,
trans. by Daniel Mendelsohn
Και εδώ ένα άρθρο του James Longebach στους LA Times, το οποίο καταλήγει:
Mendelsohn’s Cavafy is itself a work of art.
Ωραία επετειακή ανάρτηση για τον ποιητή που πέθανε την ημέρα των γενεθλίων του.
Να μου επιτρέψετε να την συμπληρώσω με ένα λινκ από Το Βήμα, για την "γερμανική τύχη της ποίησης του K. Π. Καβάφη"
Κοκκινίζω από ντροπή στη θύμηση του 16χρονου εαυτού μου όταν στο βιογραφικό του Καβάφη στο βιβλίο των κειμένων του λυκείου αντικαθιστούσαμε τα αρχικά Κ.Π. με κάτι εντελώς ομοφοβικό και ηλίθιο, ανίκανοι να αντιληφθούμε το μεγαλείο της ποίησής του είτε από τη μαλακία των έφηβων μυαλών μας είτε από την ανικανότητα των καθηγητών να μας μιλήσουν με παρρησία για την ομοφυλοφυλία ενός γνήσιου εραστή της ελληνικής γλώσσας και ξεπερνώντας τη να μας μυήσουν στην ομορφιά των στίχων του. Καμιά φορά ευτυχώς που μεγαλώνουμε και ξέρουμε οι ιθάκες τί σημαίνουν...
Δημοσίευση σχολίου