ΚΑΤΑΓΜΑ ΚΟΠΩΣΗΣ

Κάταγμα κόπωσης

Τα κατάγματα κόπωσης είναι μικρά σπασίματα των οστών τα οποία προκαλούνται εξαιτίας των συνεχών και επαναλαμβανόμενων επιβαρύνσεων σε υπερβολικό ρυθμό όπως συμβαίνει για παράδειγμα κατά το τρέξιμο ή σε αθλήματα με συνεχόμενα άλματα.

Αυτού του είδους ο τραυματισμός συχνά εμφανίζεται στα οστά που είναι επιφορτισμένα με τη στήριξη του μεγαλύτερου βάρους όπως τα πόδια και ειδικά οι πατούσες και η μέση.

Οποιοσδήποτε αθλητής μπορεί να υποστεί ένα τέτοιο κάταγμα όμως σίγουρα πιο ευάλωτοι είναι αυτοί με χαμηλή σχετικά οστική πυκνότητα εξαιτίας γενετικής προδιάθεσης, μεταβολισμού ή διαιτολογίου. Οι γυναίκες είναι μια ιδιαίτερα ευπαθής ομάδα εξαιτίας ανωμαλιών στον κύκλο τους, διατροφικών διαταραχών και οστεοπορώσεις. Γενικά ο χρόνος αποκατάστασης εκτείνεται από 6 έως 10 εβδομάδες ανάλογα με την σοβαρότητα του κατάγματος.
Τι είναι το κάταγμα κόπωσης

Όταν τα οστά υποβάλλονται σε επιβαρύνσεις προσαρμόζονται όπως σχεδόν και οι μύες ώστε να γίνουν πιο ισχυρά και να αντεπεξέλθουν σε ανάλογες «προκλήσεις» στο μέλλον. Για να ισχυροποιηθούν όμως χρειάζεται να απορροφήσουν και να αποθηκεύσουν ασβέστιο επιδιορθώνοντας ουσιαστικά κάποιο οστό κάτι το οποίο συχνά συμβαίνει με την μεταφορά ασβεστίου από μια περιοχή σε άλλη. Με αυτό τον τρόπο μπορεί όμως να εξασθενήσει μια περιοχή η οποία εάν υποβληθεί σε υπερβολικές πιέσεις να υποστεί κάποιο κάταγμα. Ουσιαστικά αυτό το κάταγμα είναι αποτέλεσμα της ανικανότητας κάποιου οστού να αντέξει την επαναλαμβανόμενη πίεση στο πέρασμα του χρόνου.

Τα εξασθενημένα οστά, εξαιτίας ενδεχομένως και παλιότερων τραυματισμών ή άλλων τραυματικών καταστάσεων είναι πολύ πιο ευπαθή σε κάποιο νέο κάταγμα επειδή είναι λιγότερο ικανά να αντέξουν τις νέες επιβαρύνσεις. Οι αθλητές με όχι επαρκή οστική πυκνότητα θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί όταν αυξάνουν τον όγκο και την ένταση της προπόνησης τους.

Οι αυξήσεις στην ένταση, τη διάρκεια ή τη συχνότητα των προπονήσεων είναι αυτές που ουσιαστικά οδηγούν σε ένα κάταγμα κόπωσης αφού ο οργανισμός και πιο συγκεκριμένα τα οστά δεν βρίσκουν τον απαραίτητο χρόνο για αποκατάσταση μεταξύ των προπονήσεων ή όπως γράφτηκε παραπάνω δέχονται επιβαρύνσεις που δεν μπορούν πλέον να αντέξουν. Έτσι δηλαδή διακόπτεται η διαδικασία αποκατάστασης προτού αυτή ολοκληρωθεί και η ζημιά μεγαλώνει μέχρι να προκληθεί το κάταγμα. Τα οστά χρειάζονται σχετικά μεγάλο χρόνο αποκατάστασης και αναδόμησης. Εάν αυτή διακόπτεται συνεχώς είναι επόμενο πως το οστό θα εξασθενήσει, θα γίνει ευάλωτο σε νέες επιβαρύνσεις και αναπόφευκτα κάποια στιγμή θα σπάσει. Η θεραπεία σε αυτές τις περιπτώσεις πρέπει να είναι άμεση ώστε να αποτρέψει μεγαλύτερη ζημιά και ίσως ακόμα χειρότερα κατάγματα.
Ποια αθλήματα είναι πιο ευάλωτα

Αν και τα κατάγματα κόπωσης είναι πιθανό να εμφανιστούν σε οποιοδήποτε άθλημα, είναι πιο συνηθισμένα σε αθλήματα που συνδυάζουν συνεχώς επαναλαμβανόμενες κινήσεις που προκαλούν κραδασμούς. Τέτοια είναι ο χορός, η καλαθοσφαίριση, η γυμναστική, το τένις και φυσικά ο στίβος και το τρέξιμο.

Επίσης αθλητές από οποιοδήποτε άθλημα μπορεί να πέσουν θύματα του φαινόμενου αν εφαρμόζουν λάθος τεχνική στις κινήσεις τους ή αλλάξουν την τεχνική τους απότομα, χωρίς να δώσουν στο μυοσκελετικό τους σύστημα τον απαραίτητο χρόνο προσαρμογής. Η άθληση σε σκληρές επιφάνειες ή η χρήση παπουτσιών με μη επαρκή απορρόφηση κραδασμών αυξάνει το ρίσκο επίσης. Η απότομη αύξηση του όγκου προπόνησης ή η αυξημένη συχνότητα προπονήσεων υψηλών εντάσεων χωρίς επαρκή διάστημα αποκατάστασης ενδιάμεσα κάνει επίσης του αθλητές ευάλωτους σε κάποιο κάταγμα κόπωσης.
Ανατομία των καταγμάτων κόπωσης

Παρόλο που τα κατάγματα κόπωσης μπορεί να εμφανιστούν σε οποιοδήποτε οστό δέχεται επαναλαμβανόμενες επιβαρύνσεις σε κάποια παρουσιάζουν ιδιαίτερη συχνότητα. Αυτά συνηθέστερα είναι τα οστά που στηρίζουν το μεγαλύτερο βάρος και έτσι οι επιβαρύνσεις που δέχονται μέσω των κραδασμών μεγεθύνονται σημαντικά. Η κνήμη είναι το οστό που εμπλέκεται στις περισσότερες περιπτώσεις καταγμάτων κόπωσης. Ακολουθούν η περόνη, το μετατάρσιο και το μηριαίο οστό στα οποία συχνά παρουσιάζεται το φαινόμενο.

Οι αιτίες

Τα κατάγματα κόπωσης όπως ειπώθηκε προκύπτουν όταν ένα ήδη εξασθενημένο οστό δέχεται συνεχείς επιβαρύνσεις. Αυτό πρόκειται για έναν χρόνιο τραυματισμό με την έννοια πως δεν συμβαίνει ξαφνικά αλλά με την πάροδο του χρόνου. Η χρήση ακατάλληλου εξοπλισμού, όπως φθαρμένα παπούτσια που δεν απορροφούν πλέον κραδασμούς, μυϊκές ανισορροπίες ή λάθος τεχνική κατά το τρέξιμο ή τη βάδιση μπορεί να επιφέρουν κάποιο κάταγμα κόπωσης.

Οι μύες είναι σχεδιασμένοι να λειτουργούν και σαν απορροφητήρες κραδασμών κατά τη διάρκεια των διάφορων φυσικών δραστηριοτήτων. Αυτοί παίρνουν τις επιβαρύνσεις από το σκελετικό σύστημα και τα εσωτερικά όργανα. Όταν οι μύες κουραστούν εξαιτίας της προπόνησης είναι επόμενο πως θα μειωθεί και η ικανότητα τους να απορροφούν κραδασμούς οι οποίοι πλέον όλο και περισσότερο θα επιβαρύνουν τα οστά. Έτσι η επιφόρτιση μεταφέρεται μέσω των οστών και εάν βρει εξασθενημένο οστό είναι πιθανό να προκαλέσει κάποιο μικρό σπάσιμο αυτό δηλαδή που με την πάροδο του χρόνου χαρακτηρίζεται ως κάταγμα κόπωσης.

Όταν το ανθρώπινο σώμα υπόκεινται σε μια μικρή αύξηση της επιβάρυνσης που δέχεται τότε θα προσαρμοστεί με αποτέλεσμα να γίνει πιο δυνατό. Τα οστά, οι τένοντες και οι μύες θα αλλάξουν για να αντέξουν στο μέλλον παρόμοια επιβάρυνση. Αν όμως η αύξηση της επιβάρυνσης είναι απότομα μεγάλη το σώμα ενδεχομένως να είναι που είναι ανίκανο να προσαρμοστεί αντίστοιχα γρήγορα με αποτέλεσμα η επιβάρυνση που δεν μπορεί να αντέξει να μεταφερθεί με τις διαδικασίες που περιγράφηκαν παραπάνω στα οστά και πιθανώς να οδηγήσουν σε κάποιο κάταγμα κόπωσης.

Τα συμπτώματα

Τα συμπτώματα των καταγμάτων κόπωσης αρχικά δύσκολα φαίνονται. Ο πόνος συνήθως αυξάνεται με την επιβάρυνση της προπόνησης αλλά φεύγει με την ξεκούραση. Ο πόνος είναι ισχυρότερος στην αρχή της προπόνησης όταν το οστό είναι ακόμα κρύο ενώ στα μέσα της δραστηριότητας συνήθως μειώνεται αφού το σώμα έχει ζεσταθεί. Όμως επειδή η φλεγμονή επιβαρύνεται προς το τέλος συνήθως αυξάνεται και πάλι. Ο πόνος συνεχίζεται και μετά το τέλος της προπόνησης. Επίσης το σημείο μπορεί να πρηστεί ή να είναι ιδιαίτερα μαλακό. Αν δεν αντιμετωπιστεί με κάποιον τρόπο ο πόνος μπορεί να είναι πραγματικά δυσβάσταχτος.

Πρόληψη

Εξαιτίας της σχετικά μεγάλης περιόδου πλήρους επούλωσης τους (6-10 εβδομάδες) , η πρόληψη των καταγμάτων κόπωσης γίνεται ακόμα πιο σημαντική.

Η αύξηση στον όγκο της προπόνησης θα πρέπει να γίνεται σταδιακά και να μην ξεπερνάει το 10% ανά εβδομάδα. Επίσης καλό είναι να εφαρμόζονται και εναλλακτικοί τρόποι προπόνησης ώστε να αποφορτίζονται τα σημεία που δέχονται τις συγκεκριμένες επαναλαμβανόμενες επιβαρύνσεις που ευθύνονται για τα κατάγματα.
Η σωστή προθέρμανση παίζει ρόλο και σε αυτόν τον τομέα. Το κατάλληλο ζέσταμα θα αποτρέψει τους μύες σας να κουραστούν πολύ γρήγορα και θα τους προστατέψουν από ενδεχόμενους τραυματισμούς. Έτσι θα είναι σε θέση να απορροφήσουν πολλές από τις επιβαρύνσεις οι οποίες διαφορετικά όπως αναφέρθηκε θα επιβάρυναν τα οστά.

Η ευλυγισία είναι σημαντική επίσης. Οι ευλύγιστοι μύες είναι πολύ πιο ικανοί λόγω της μεγαλύτερης ελαστικότητας τους να απορροφήσουν περισσότερους κραδασμούς. Έτσι είναι επίσης και πιο ανθεκτικοί σε τραυματισμούς αποτρέποντας σε αντίθετη περίπτωση τυχόν ανισορροπίες που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε επιπλέον επιβαρύνσεις. Οι σφιχτοί μύες, μπορεί επίσης να οδηγήσουν σε κακή τεχνική τρεξίματος και επιπλέον επιβαρύνσεις.

Το ξεκίνημα με μια καινούργια αθλητική δραστηριότητα επιβάλει και την κατάλληλη ενημέρωση σχετικά με αυτή. Ετσι φροντίστε να ξεκινήσετε ότι κάνετε σωστά φροντίζοντας καταρχάς να ενδυναμώσετε τους μύες που κατά κύριο λόγο χρησιμοποιούνται σε αυτήν.

Η σωστή διατροφή είναι επίσης πάρα πολύ σημαντικός παράγοντας πρόληψης του φαινομένου. Φροντίστε να παίρνεται τις απαραίτητες ποσότητες ασβεστίου και βιταμίνης D ειδικά κατά τα χρόνια αποταμίευσης στα οστά ώστε να χτίσετε έναν δυνατό σκελετό και να αποτρέψετε την πιθανότητα ενός μελλοντικού κατάγματος κόπωσης.

Θεραπεία

Η ξεκούραση είναι το πρώτο βήμα της θεραπείας ενός κατάγματος κόπωσης. Η παύση της δραστηριότητας που προκάλεσε και επιβάρυνε τον τραυματισμό είναι επιβεβλημένη. Ο πάγος και η ανύψωση της συγκεκριμένης περιοχής ώστε να αιματώνεται λιγότερο η φλεγμονή και έτσι να περιορίζεται είναι επίσης δυο καλές τεχνικές βραχυπρόθεσμα. Συνιστώνται επίσης μη-στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα

Για πολύ μικρά κατάγματα κόπωσης η απλή ξεκούραση για όσο διάστημα χρειαστεί για να φύγει ο πόνος τελείως μπορεί να φέρει πλήρη επούλωση όμως εάν ο πόνος επανέλθει με το ξεκίνημα της προπόνησης ξανά τότε επιβάλλεται να επισκεφτείτε κάποιον ειδικό γιατρό.

Τεχνικές φυσικοθεραπείας που βοηθούν στην ταχύτερη επούλωση του τραύματος είναι οι υπέρηχοι και η θερμοθεραπεία.

Κάποιες περιπτώσεις καταγμάτων κόπωσης χρειάζονται πάντως να αντιμετωπιστούν με πλήρη ακινησία ή τεχνικές που μειώνουν την επιφόρτιση του βάρους από τη συγκεκριμένη περιοχή. Έτσι μπορεί να χρειαστεί η εφαρμογή γύψου ή/και να χρησιμοποιηθούν πατερίτσες.

Είναι σημαντικό πάντως σαν αθλητές να διατηρηθείτε ενεργοί κατά την περίοδο αποκατάστασης με δραστηριότητες που δεν επιβαρύνουν το τραύμα όπως το κολύμπι. Όπου η περιοχή του κατάγματος το επιτρέπει το ποδήλατο ή η γυμνιστική με βάρη μπορεί να είναι καλές περιπτώσεις εναλλακτικής προπόνησης. Έτσι θα κρατηθείτε σωματικά και ψυχολογικά σε καλή κατάσταση και η επιστροφή στις προπονήσεις θα είναι πολύ πιο εύκολη.

Όταν περάσει το απαραίτητο χρονικό διάστημα της αποκατάστασης και επιστρέψετε στις προνοήσεις είναι σημαντικό να διαγνώσετε τα λάθη του παρελθόντος και να τα διορθώσετε ώστε να αποφύγετε στο μέλλον παρόμοιο τραυματισμό.

Του Brad Walker 
Σύμβουλος αθλητικών τραυματισμών (onsports.gr)