ΟΙ ΔΩΡΙΕΙΣ ΚΑΙ Ο "ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΡΩΤΑΣ" 2

.
2. Στη Σπάρτη
Στην πρωτεύουσα της δωρικής φυλής, η ομοφυλοφιλική σχέση με αγόρια απέκτησε πολύ μεγάλη σημασία. Εκεί, δεν επρόκειτο μόνο για ανοχή και για επιείκεια που προέκυπτε από τα ήθη' κατά κάποιο τρόπο η ίδια η διακυβέρνηση επέβαλε αυτόν τον έρωτα και ενέκρινε αυτή την επιβολή με νομικές ποινές. Αυτό υποστηρίζει τουλάχιστον ο Αιλιανός στην Ποικίλη Ιστορία του. Σύμφωνα με αυτόν τον συγγραφέα, οι έφοροι τιμωρούσαν τον αριστοκράτη νεαρό που δεν είχε καθόλου εραστή και επέβαλαν πρόστιμο στους ωραίους νεαρούς που είχαν προτιμήσει έναν πλούσιο εραστή από έναν τίμιο φτωχό άνδρα. Ακόμα και στις δύο βασιλικές οικογένειες, τα νεαρά αγόρια είχαν εραστές και οι άνδρες ερωμένους. Φέρουμε εδώ ως παραδείγματα αυτής της συνήθειας τον Αγησίλαοκαι τον Κλεομένη.
Στη Σπάρτη όμως αυτή η μορφή του έρωτα ήταν ένα πραγματικό μέσο διαπαιδαγώγησης, και ιδού ο λόγος που ο Ξενοφών, αφού διατύπωσε την αρχή ότι «η παιδεραστία αποτελεί τρόπον τινά μέρος της παιδείας», πραγματεύεται ταυτόχρονα τα δύο θέματα. Κατά τον Ξενοφώντα, ο νομοθέτης επιδοκιμάζει την αγνή παιδεραστία' εκτιμά ότι δεν υπάρχει καλύτερη εκπαίδευση από αυτήν που προκύπτει από τον έρωτα ενός τιμίου άνδρα για την ψυχή ενός ωραίου νεαρού και από τις άμεμπτες φιλικές σχέσεις που αναπτύσσονται ανάμεσά τους' θεωρεί όμως ντροπή την επιθυμία που θα ένιωθε ο εραστής να απολαύσει το σώμα του ερωμένου, γι΄ αυτό και στη Λακεδαιμονία οι εραστές δεν ήταν λιγότερο επιφυλακτικοί απέναντι στους ερωμένους τους, απ’ ό,τι ήταν οι γονείς απέναντι στα παιδιά και τα αδέρφια αναμεταξύ τους. «Σε πολλούς», προσθέτει ο Ξενοφών, «αυτή η επιφύλαξη θα φανεί απίστευτη, μα η δυσπιστία τους προέρχεται από το γεγονός ότι σε πολλές πόλεις οι νόμοι δεν είναι αντίθετοι με την ηδυπαθή ικανοποίηση αυτού του έρωτα.»
Γνωρίζουμε ότι στη Σπάρτη, από την πρώτη νεότητα, η εκπαίδευση του παιδιού ξέφευγε από τα όρια της οικογένειας και γινόταν πια δημόσια υπόθεση. Σε αυτές τις συνθήκες, η «παιδεραστία» καλείτο να αποκαταστήσει την πατρική δραστηριότητα και ο εραστής γινόταν, θα λέγαμε, ο δεύτερος πατέρας του ερωμένου. Εξάλλου, ο νόμος επέτρεπε στον εραστή να εξοικειώνεται πλήρως με τον αγαπημένο του, να δίνει δείγματα της τρυφερότητάς του, ενώ δεν αντιτίθετο στις πιο προσωπικές σχέσεις' και, σύμφωνα με τον Αιλιανό, ο ερωμένος δεν είχε το δικαίωμα να φέρεται ούτε περήφανα, ούτε ακατάδεκτα. Αν όμως αυτός ο έρωτας γινόταν ακάθαρτος, ο νόμος επεφύλασσε παρόμοια αυστηρότητα για τον δράστη και το θύμα της διεφθαρμένης πράξης: την ατίμωση, την εξορία ή ακόμη και τον θάνατο και των δύο.
Ασφαλώς, πρακτικώς, συχνά έπρεπε να ξεπεραστούν οι νομικές απαγορεύσεις και η αγνότητα που προέβλεπε ο νομοθέτης δεν παρατηρείτο πάντα στα ήθη. Έτσι εξηγούνται οι αντιφατικές κρίσεις που ανέφεραν οι αρχαίοι συγγραφείς: από τη μια τα εγκώμια αυτών που, όπως ο Πλούταρχος, επιδοκιμάζουν τη σπαρτιατική «παιδεραστία» και, από την άλλη, οι κριτικές αυτών που, όπως ο Πλάτων και ο Κικέρων, την καταδικάζουν.
Στη Σπάρτη, ο εραστής λεγόταν εισπνήλας ή είσπνηλος' το αγαπάν λεγόταν εισπνείν' ο ερωμένος ονομαζόταν, όπως και στη Θεσσαλία, αΐτας. Δεν είναι απίθανο στη Σπάρτη οι νεότεροι να αναζητούσαν μερικές φορές πιο ηλικιωμένους' ο γενικός κανόνας όμως ήταν ότι ο είσπνηλος ζητούσε την εύνοια του αΐτα. Ο πρώτος υπερασπιζόταν την υπόθεση του δευτέρου στη δημόσια βουλή' ο πρώτος είχε δίπλα του τον δεύτερο στο πεδίο της μάχης και υπάρχουν πολλά παραδείγματα πίστης που έφθανε ως τον θάνατο.

Στον οίκο, ο είσπνηλος εκπαίδευε τον αΐτα στην ανδρική αρετή, όπως βλέπουμε στον σπουδαίο θρύλο του Ηρακλή, ο οποίος καλλιεργούσε στον νεαρό Ύλα τις αρετές που είχαν κάνει κι εκείνον να ξεχωρίζει. Υπήρχε επομένως τέτοια εμπιστοσύνη στην ηθική επίδραση του εραστή στην επιμόρφωση του ερωμένου, ώστε ενδέχετο συχνά ο είσπνηλος να τιμωρείται για ένα λάθος που διέπραττε ο αΐτας του.

.

Moritz–Hermann–Eduard Meier: Ο «Ελληνικός Έρωτας» στην Αρχαιότητα (Περίπλους, 2009)