ΚΥΠΡΟΣ. ΞΕΚΙΝΑΕΙ ΔΕΙΛΑ-ΔΕΙΛΑ Η ΔΗΜΟΣΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΜΦΩΝΟ ΣΥΜΒΙΩΣΗΣ

.
"Σύμφωνο Συμβίωσης" χωρίς διακρίσεις
Του Φίλιππου Σαββίδη* (politis.com.cy, 9-3-2008)
Την ώρα που σύγχρονες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Ισπανία και η Γαλλία, έχουν αποδεχτεί με έμπρακτο τρόπο την εξέλιξη των εννοιών της οικογένειας και του γάμου, η Ελλάδα και η Κύπρος έχουν μείνει πίσω. Παρ' ότι η κοινωνία προχωράει μπροστά, μεγάλο μέρος της πολιτικής ελίτ και στις δύο χώρες παραμένει εγκλωβισμένο σε συντηρητικές και παρωχημένες αντιλήψεις οι οποίες δεν του έχουν επιτρέψει ακόμα να αναλάβει πρωτοβουλίες εκσυγχρονισμού θεσμών όπως είναι η οικογένεια και ο γάμος. Αυτές τις μέρες στην Ελλάδα έχει ανοίξει μια μεγάλη συζήτηση για τα θέματα αυτά. Αφορμή ήταν η πρόθεση της κυβέρνησης Καραμανλή να προτείνει τη θεσμοθέτηση ενός "Συμφώνου Ελεύθερης Συμβίωσης" για ανύπαντρα ετερόφυλα ζευγάρια. Σύμφωνα με το σχέδιο νόμου ετερόφυλα ζευγάρια που συμβιώνουν χωρίς γάμο θα μπορούν να επισημοποιούν τη σχέση τους με μια έγγραφη συμφωνία που θα κατατίθεται στο ληξιαρχείο. Δεν υπάρχει αμφιβολία μια τέτοια εξέλιξη είναι προς την ορθή κατεύθυνση. Ωστόσο, η συγκεκριμένη πρόταση είναι άτολμη και θεσμοθετεί τις διακρίσεις.

Ο εκσυγχρονισμός των θεσμών της οικογένειας και του γάμου είναι πλέον αναγκαίος. Όπως σε όλες τις ευρωπαϊκές κοινωνίες έτσι και στην Ελλάδα και στην Κύπρο, έχουν δημιουργηθεί νέου τύπου οικογένειες οι οποίες δεν μπορούν να μένουν χωρίς νομική κάλυψη. Το θέμα, όμως, δεν είναι απλώς νομικό. Είναι κυρίως πολιτικοκοινωνικό. Οι σημερινές κοινωνικές ανάγκες επιβάλλουν μια συνολική αναθεώρηση των θεσμικών πλαισίων έτσι ώστε να διασφαλιστεί η ισονομία και η ισοπολιτεία όλων των πολιτών ανεξαρτήτως φύλου, σεξουαλικού προσανατολισμού, θρησκείας, εθνικότητας ή ιδεολογικής τοποθέτησης. Η αναγνώριση και η κατοχύρωση των νέων μορφών οικογένειας είναι σήμερα κοινωνική απαίτηση.

Η παραδοσιακή μορφή της οικογένειας δεν αποτελεί πλέον μονόδρομο. Εκτός από τις οικογένειες των ετερόφυλων ζευγαριών τα οποία παντρεύονται με θρησκευτικό ή πολιτικό γάμο, υπάρχουν τα ετερόφυλα και ομόφυλα ζευγάρια που αποφασίζουν απλά ότι θέλουν να συζήσουν καθώς και οι μονογονεϊκές οικογένειες. Τόσο το ελληνικό όσο και το κυπριακό νομοθετικό πλαίσιο, ωστόσο, δεν προστατεύει όσους δεν θέλουν να τελέσουν γάμο με αποτέλεσμα να δημιουργούνται τεράστια κοινωνικά προβλήματα, ανισότητες και προκαταλήψεις.

Το νομοσχέδιο που φαίνεται ότι θα καταθέσει η ελληνική κυβέρνηση έχει ένα σοβαρό και ανησυχητικό πρόβλημα: αποκλείει από τις ρυθμίσεις του τα ανύπαντρα ομόφυλα ζευγάρια. Με απλά λόγια, το νομοσχέδιο ουσιαστικά θεσμοθετεί τη διάκριση εις βάρος ενός σημαντικού τμήματος του πληθυσμού: τους ομοφυλόφιλους, οι οποίοι έχουν ιδιαίτερη ανάγκη θεσμικής εξασφάλισης. Παράλληλα, δημιουργεί ρήγμα και στα κεκτημένα δικαιώματα των γυναικών. Μια τέτοια ρύθμιση, η οποία ουσιαστικά θα νομιμοποιεί τον κοινωνικό αποκλεισμό και τις διακρίσεις στη βάση του σεξουαλικού προσανατολισμού, αντίκειται στο ευρωπαϊκό δίκαιο και παραβιάζει βασικά ανθρώπινα δικαιώματα. Ως εκ τούτου, η πολιτεία θα είναι πολιτικά εκτεθειμένη με τον κίνδυνο η εφαρμογή μιας τέτοιας νομοθεσίας να αμφισβητηθεί νομικά τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία έχει κάνει άλματα προς την κατεύθυνση του εκσυγχρονισμού των θεσμών της οικογένειας και του γάμου. Πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα η Ισπανία κάτω από την ηγεσία του Χοσέ Λουίζ Ροδρίγκεζ Θαπατέρο, ο οποίος αναμένεται να κερδίσει και πάλι τις σημερινές εκλογές στην Ισπανία. Παρά τη λυσσαλέα αντίδραση της Καθολικής Εκκλησίας καθώς και της αντιπολίτευσης η κυβέρνηση Θαπατέρο θεσμοθέτησε, αμέσως μετά την εκλογή της το 2004, τον πολιτικό γάμο μεταξύ των ομοφυλόφιλων. Από την άλλη, στη Γαλλία έχει ήδη αρχίσει, με πρωτοβουλία των σοσιαλιστών, μια μεγάλη συζήτηση για τον εκσυγχρονισμό του PAC. Ακόμα και η Νότια Αφρική αναγνώρισε πρόσφατα το δικαίωμα γάμου στα ομόφυλα ζευγάρια. Η Ελλάδα και η Κύπρος μπορούν να διδαχθούν πολλά από την ευρωπαϊκή εμπειρία στο θέμα αυτό.

Το 2005 με πρωτοβουλία του Γιώργου Παπανδρέου, το ΠΑΣΟΚ διαμόρφωσε και κατέθεσε στο δημόσιο διάλογο ολοκληρωμένο σχέδιο νόμου για ένα "Σύμφωνο Συμβίωσης" το οποίο θα κατοχυρώνει τα δικαιώματα τόσο των ετερόφυλων όσo και των ομόφυλων ανύπαντρων ζευγαριών. Το νομοσχέδιο αυτό ρυθμίζει, χωρίς καμία διάκριση, την ένωση ενηλίκων προσώπων με σκοπό την αμοιβαία υποστήριξη και αλληλεγγύη για τη δημιουργία κοινότητας βίου. Αυτή η πρόταση είναι μια γερή βάση για ένα ουσιαστικό δημόσιο διάλογο. Δε λύνει όλα τα θέματα και προβλήματα αλλά κάνει ένα μεγάλο άλμα προς τα εμπρός.

Ακόμα και σήμερα κυριαρχεί ο μύθος ότι η κοινωνία στην Ελλάδα και στην Κύπρο είναι συντηρητική, ανώριμη και ανέτοιμη να αποδεχθεί και να εσωτερικοποιήσει τέτοιες ρηξικέλευθες μεταρρυθμίσεις. Επικρατεί η εντύπωση ότι αυτού του είδους οι κοινωνικές τομές έχουν μεγάλο πολιτικό κόστος. Ωστόσο, σε πολλά θέματα η κοινωνία αποδείχθηκε ότι είναι πολύ πιο μπροστά από την πολιτική ελίτ. Δεν έχει τέτοια "κολλήματα". Αλλά και πέρα από αυτό η πολιτική ηγεσία έχει υποχρέωση να βγει μπροστά και να πείσει την κοινωνία ότι ο εκσυγχρονισμός των θεσμών είναι προϋπόθεση για την πρόοδο και την ανάπτυξη. Στην Ελλάδα ξεκίνησε ένας διάλογος για το θέμα αυτό. Καιρός είναι και στην Κύπρο να αρχίσουμε να συζητάμε με ανοικτό μυαλό τέτοιου τύπου κοινωνικά προβλήματα έτσι ώστε να προσαρμοστούμε στις αναγκαιότητες της σύγχρονης κοινωνίας.