Ο ΑΔΡΙΑΝΟΣ ΚΑΙ Ο ΑΝΤΙΝΟΟΣ ΞΑΝΑ ΜΑΖΙ ΣΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ

Αδριανός – Αντίνοος: Μια αθάνατη και τραγική ιστορία αγάπης στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

Η ιστορία των δύο εραστών με αφορμή τη μεγάλη έκθεση-αφιέρωμα στον αυτοκράτορα Αδριανό

(elculture.gr)

O Ρωμαίος Αδριανός ήταν αυτοκράτορας από το 117 έως το 138 μ.Χ. και ευρύτερα γνωστός για τα ταξίδια του και το φιλελληνισμό του. Ο Αδριανός καταγόταν από την πόλη Ιτάλικα της Ισπανίας. Η οικογένειά του διατηρούσε συγγενικούς δεσμούς με τον αυτοκράτορα Τραϊανό, ο οποίος καταγόταν από την ίδια πόλη. Ο τελευταίος μάλιστα υιοθέτησε τον Αδριανό, με την προοπτική να τον διαδεχτεί στο θρόνο. Έλαβε σπουδαία μόρφωση και εκπαιδεύτηκε στα στρατιωτικά θέματα. Από νεαρή ηλικία κατέλαβε σημαντικά πολιτικά αξιώματα όπως ταμίας, δήμαρχος, πραίτορας, ύπατος και στρατηγός των λεγεώνων της Συρίας.

Αμέσως μετά το θάνατο του Τραϊανού, ο Αδριανός ανήλθε στο θρόνο της Ρώμης. Διέθετε καλλιεργημένη και ευγενική φύση και έτρεφε μεγάλη εκτίμηση για την ελληνική παιδεία. Αποδείχτηκε δραστήριος, εργατικός και κατόρθωσε να συνδυάσει επιτυχώς την ελληνική λεπτότητα με τη ρωμαϊκή σταθερότητα. Η απέχθειά του για τους πολέμους, τον οδήγησε να εγκαταλείψει τις κατακτήσεις του Τραϊανού στην Παρθία. Έτσι ο Ευφράτης έγινε το ανατολικότερο σύνορο του Ρωμαϊκού κράτους. Παρόλα αυτά, μερίμνησε για την ασφάλεια των συνόρων της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και ενίσχυσε τον στρατό. Το μοναδικό εξωτερικό γεγονός, το οποίο τάραξε την ηγεμονία του, ήταν η επανάσταση της Ιουδαίας. Στα θέματα εσωτερικής πολιτικής, ο Αδριανός διαβεβαίωσε ενόρκως τη Σύγκλητο ότι θα κυβερνούσε για το καλό του κράτους και θα σεβόταν τη ζωή των συγκλητικών. Βασικές του προτεραιότητες ήταν η ασφάλεια, η εσωτερική οργάνωση και η οικονομική και πολιτιστική άνοδος της αυτοκρατορίας.

Ο Αδριανός αγαπούσε πολύ τα ταξίδια. Τα δεκατέσσερα από τα εικοσιένα χρόνια της ηγεμονίας του τα πέρασε περιοδεύοντας και ευεργετώντας τα μέρη που τον φιλοξενούσαν. Ιδιαίτερη εύνοια έδειξε προς την Αθήνα, την οποία επισκέφθηκε τρεις φορές και την ευεργέτησε ποικιλοτρόπως: έχτισε τη νέα πόλη του Αδριανού (ή Αδριανούπολη) δίπλα στην παλαιά πόλη του Θησέα, κατασκεύασε το περίφημο Αδριάνειο υδραγωγείο, έχτισε βιβλιοθήκη στην αγορά της πόλης (Βιβλιοθήκη Αδριανού) και αποπεράτωσε τον ημιτελή από την εποχή του Πεισίστρατου ναό του Ολύμπιου Δία.

Σε αναγνώριση της προσφοράς του ανακηρύχθηκε «άρχων» (112 μ.Χ.), προτού ακόμη γίνει αυτοκράτορας. Εκτός από την Αθήνα ο Αδριανός επισκέφτηκε πολλές άλλες πόλεις στην Ελλάδα, τη Μικρά Ασία και την Αφρική (π.χ. την Αλεξάνδρεια και την Κυρήνη). Τα πολυάριθμα ψηφίσματα των ελληνικών πόλεων και οι επιστολές που έστειλε ο Αδριανός σε μερικές από αυτές (Πέργαμος, Αστυπάλαια, Δελφοί, Έφεσος, Σύρος) δείχνουν το ζωηρό ενδιαφέρον του για την οικονομική και πολιτιστική ανάπτυξη του ελληνισμού. Για το σκοπό αυτό ίδρυσε το «Πανελλήνιον», ένα σύνδεσμο που είχε ως κέντρο την Αθήνα και περιλάμβανε όλες σχεδόν τις ελληνικές πόλεις της αυτοκρατορίας. Συνεχίζοντας την παράδοση των βασιλέων της ελληνιστικής εποχής (323 -30 π.Χ.) ο Αδριανός ίδρυσε αρκετές πόλεις που έφεραν το όνομά του, σημαντικότερη από τις οποίες είναι η Αδριανούπολη της Θράκης.

Στο ταξίδι του το 128, στη βορειοδυτική Μικρά Ασία, ο αυτοκράτορας Αδριανός συναντά στην Κλαυδιούπολη, τον Αντίνοο. Απογοητευμένος από τον γάμο του με τη Σαβίνα και καταγοητευμένος από την ομορφιά του, τον ερωτεύτηκε σφόδρα. Ο έρωτάς τους πέρασε στην Ιστορία, μια σχέση ρομαντική, σφοδρή και τραγική. Ο ελληνικής καταγωγής Αντίνοος γεννήθηκε στις 27 Νοεμβρίου του 110 στην Κλαυδιούπολη της Βιθυνίας από ποιμενική οικογένεια. Δύο χρόνια αργότερα, στις 30 Οκτωβρίου του 130, καθώς οι δύο εραστές ταξίδευαν κατά μήκος του Νείλου, ο Αντίνοος έπεσε στο ποτάμι και πνίγηκε. Λέγεται μάλιστα ότι σύμφωνα με προφητεία των μάγων της Αιγύπτου, ο αυτοκράτορας θα πέθαινε, εκτός αν κάποιος από τους αφοσιωμένους φίλους του πρόσφερε τη δική του ζωή στους χθόνιους θεούς. Ο Αντίνοος έδειξε την αφοσίωσή του, βρίσκοντας το θάνατο στα νερά του Νείλου. Ο Αδριανός αρνήθηκε την εκδοχή αυτή, την οποία όμως επιβεβαίωσε ο σοβαρός ιστορικός του 3ου αιώνα Δίων ο Κάσσιος.

Ο Αδριανός ένιωσε βαθιά απελπισμένος κι έκλαψε ασυγκράτητα το χαμό του συντρόφου του. Προς τιμήν του έχτισε πόλη στο σημείο που πνίγηκε και την ονόμασε Αντινόου πόλιν ή Αντινούπολιν, ίδρυσε ναούς και καθιέρωσε αγώνες, τα Αντινόεια. Ακόμη, διέταξε να δοθεί το όνομά του σε κάποιο αστέρι, για το όποιο πίστευαν ότι εμφανίστηκε τότε για πρώτη φορά στον ουρανό. O Αντίνοος λατρευόταν σαν θεός από την Αίγυπτο ως τη Γαλατία και μία ιδιαίτερη τάξη ιερέων φρόντιζε για τη λατρεία του, που διατηρήθηκε μέχρι τον 5ο μ.Χ. αιώνα. Με την αναπαράσταση της μορφής του, που θεωρήθηκε πρότυπο νεανικού κάλλους, ασχολήθηκε επίμονα η γλυπτική. Η αντι-ηρωϊκή μορφή του εισήγαγε ένα καινούργιο και σημαντικό στοιχείο στη ρωμαϊκή τέχνη. Από τις καλύτερες καλλιτεχνικές παραστάσεις του Αντίνοου είναι το άγαλμά του στην αίθουσα του Ηρακλέους στο Καπιτώλιο, ο κολοσσιαίος ανδριάντας του στο Βατικανό, η παράσταση σε ανάγλυφο της Βίλα Αλμπάνι στη Ρώμη και ο λεγόμενος Αντίνοος του Φαρνέζε στη Νάπολη. Από τον ελληνικό χώρο, όπου είχε διαδοθεί αρκετά η λατρεία του, οι σημαντικότερες παραστάσεις του είναι μία μαρμάρινη προτομή από την Πάτρα, το γνωστό μαρμάρινο άγαλμά του στους Δελφούς κι ένα αιγυπτιόμορφο άγαλμά του στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας.

Όταν επέστρεψε στην Ιταλία, ο Αδριανός αποσύρθηκε στο ανάκτορό του στο Τίβολι, έξω από τη Ρώμη. Εκεί, κατασκεύασε μνημεία από τοπία που είχε θαυμάσει σε όλη την Αυτοκρατορία. Από την Ελλάδα αντέγραψε την Ποικίλη στοά, τους κήπους της Ακαδημίας, την κοιλάδα των Τεμπών κ.α. Πέθανε το 138 μ.Χ., αφού πρώτα υιοθέτησε τον Αντωνίνο.

Από τις 28 Νοεμβρίου μια μεγάλη έκθεση θα είναι αφιερωμένη στον Ρωμαίο αυτοκράτορα με ευκαιρία την επέτειο 1900 ετών από την ανάρρησή του στο θρόνο, ενώ το Αθέατο Μουσείο, στην αίθουσα του Βωμού υποδέχεται τον Αδριανό και τον Αντίνοο σε μια συνάντηση αιώνες μετά.

Το Αθέατο Μουσείο είναι η επιτυχημένη δράση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου που προβάλλει επιλεγμένες αρχαιότητες από τον κόσμο των αποθηκών. Μετά από 15 αντικείμενα που παρουσιάστηκαν έως τώρα, το Αθέατο Μουσείο φιλοξενεί την ενεπίγραφη βάση μνημείου προς τιμή του αυτοκράτορα Αδριανού και ένα αριστουργηματικό πορτρέτο του Αντίνοου, ακόλουθου και ευνοούμενού του. Τα έργα παρουσιάζονται για πρώτη φορά, 19 αιώνες μετά από την επίσκεψη του αυτοκράτορα Αδριανού στην Αθήνα.

Ο Κτίστης, Σωτήρας και Ολύμπιος Αδριανός κι ο έφηβος Αντίνοος αναδύθηκαν την Δευτέρα 13 Νοεμβρίου στην «αίθουσα του βωμού» (αιθ.34) για να παραμείνουν εκεί ως την Κυριακή 4 Μαρτίου 2018. Η έκθεσή τους στο Αθέατο Μουσείο πλαισιώνει την περιοδική έκθεση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, «Αδριανός και Αθήνα. Συνομιλώντας με έναν ιδεατό κόσμο», που ξεκινά στις 28 Νοεμβρίου 2017 και θα διαρκέσει για ένα έτος.

Ημερομηνίες παρουσιάσεων:
15 Δεκεμβρίου (2017), 12, 26 Ιανουαρίου, 9 και 23 Φεβρουαρίου (2018) ημέρα Παρασκευή και
17 Δεκεμβρίου (2017), 14, 28 Ιανουαρίου, 11 και 25 Φεβρουαρίου (2018) ημέρα Κυριακή,
Ώρα έναρξης: 13.00

Για την παρακολούθηση της παρουσίασης είναι απαραίτητη η προμήθεια εισιτηρίου και η δήλωση συμμετοχής κατά την προσέλευση. Θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας.