NEW QUEER GREECE

Ο​ταν στις αρχές Απριλίου, όταν ο Αλέξης Τσίπρας έδωσε ομιλία στο συνέδριο της κομματικής νεολαίας και, μεταξύ πολλών άλλων εξωφρενικών, υποσχέθηκε κάτι το οποίο τότε πέρασε απαρατήρητο, αλλά εγώ το συγκράτησα εξαιτίας της ενόχλησης που μου προκάλεσε η σκόπιμη ψευδοεπιστημονική ασάφεια της γλώσσας. Υποσχέθηκε «διάχυση της οπτικής του φύλου σε όλες τις πλευρές της κοινωνικής ζωής». Δηλαδή; Τι σημαίνει «οπτική του φύλου» και πώς διαχέεται;

Στις 10 Ιουνίου, στην Οξφόρδη, σε μια αίθουσα κάποιου κτιρίου του ιστορικού πανεπιστημίου, διεξήχθη επιστημονική ημερίδα με τον ωραίο τίτλο «New Queer Greece; Performance, Politics, Identity», από το πρόγραμμα της οποίας νομίζω ότι μπορούμε να αρχίσουμε να καταλαβαίνουμε τι εννοούσε ο πρωθυπουργός με τον περίεργο όρο που χρησιμοποίησε. (Περιττεύει μάλλον να μεταφράσω τον τίτλο της ημερίδας. Πώς να πεις το «new queer Greece» στα ελληνικά; «Νέα τρελιάρα Ελλάδα»; Δεν λέγεται...) Βεβαίως, δεν υπάρχει αιτιώδης συνάφεια μεταξύ των δύο γεγονότων· το καθένα συνέβη ανεξαρτήτως του άλλου. Συνδέονται όμως θεματολογικά, αλλά και ως φόρος τιμής στην ηθική προσταγή του E. M. Forster, να συνδέουμε και μόνο να συνδέουμε! Το πνεύμα, άλλωστε, του σπουδαίου Βρετανού συγγραφέα αρμόζει απολύτως και κατεξοχήν, εφόσον το θέμα μας είναι η «οπτική του φύλου» και η διάχυσή της. (Στον κύκλο των διανοουμένων του Μπλούμσμπερι, όπου ανήκε ο Forster, η «οπτική του φύλου» ήταν τόσο διάχυτη, ώστε ορισμένοι έπαψαν να μιλούν στον Keynes, όταν στα γεράματά του νυμφεύθηκε συνταξιούχο μπαλαρίνα του Ντιάγκιλεφ...)

Για να επανέλθουμε στην οξφορδιανή ημερίδα, την αποτελούσαν εννέα διαλέξεις από ισάριθμους καθηγητές ή ερευνητές ελληνικής καταγωγής σε πανεπιστήμια του αγγλόφωνου κόσμου – της Κύπρου περιλαμβανομένης. Η θεματολογία εκτεινόταν από τα πεζά και βατά, όπως π.χ. για τον λεσβιακό ακτιβισμό σε μια επαρχιακή πόλη της Ελλάδας ή τους λεσβιακούς χαρακτήρες στις τηλεοπτικές κωμωδίες, μέχρι τα πιο υψηλά και ακαταλαβίστικα, όπως το υπέροχο «Anamnesis, Affect, Queer Poetics: Writing Dissident Sexualities into National Identities», που δεν μπαίνω καν στον κόπο να σκεφθώ να το μεταφράσω.

Ωστόσο, το φινάλε και, συγχρόνως, η αισθητική κορύφωση της ημερίδας ήταν οι δύο περφόρμανς που ολοκλήρωσαν μια πνευματικά γόνιμη ημέρα, είμαι βέβαιος, για όσους το παρακολούθησαν. Κατ’ αρχάς, ο Μάριος Χατζηπροκοπίου από το Πανεπιστήμιο του Αμπερίστγουιθ, στη δυτική Ουαλλία, με μια παράσταση που ο οποιοσδήποτε θα καταλάβει περί τίνος πρόκειται, εφόσον μπορεί να διαβάζει ελληνικά με λατινικούς χαρακτήρες: «Queering the archive of Greek laments: a self-reflexive account on the lecture-performance “Pustia Ke Ololygmos: Selections from the Occult Songs of the Greek People”». Τελευταίος, «ένας θεός των», για να το πω καβαφικά. Ο Stavros Stavrou Karayianni (δεν βάζει ποτέ τελικό σίγμα στο επίθετό του), από το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο της Κύπρου, με την περφόρμανς «When the Body Re-members». Αν θέλετε να σχηματίσετε ίδια άποψη, δεν έχετε παρά να ανοίξετε το YouTube και να πληκτρολογήσετε τη φράση «Stavros Karayanni’s Belly Dance Workshop». Θα θαυμάσετε τη χάρη με την οποία χορεύει το τσιφτετέλι. (Προσέξτε, ιδίως, πώς ξεπροβάλλει σαν έκπληξη πίσω από μια οθόνη και αρχίζει να λικνίζεται...)

Ας μη μας εντυπωσιάζει, όμως, το ότι όλα αυτά συμβαίνουν στην Οξφόρδη. Κάθε πανεπιστήμιο –ακόμη και τα καλύτερα– έχει την μπαγκατέλα του. Εν προκειμένω, η μπαγκατέλα είναι το τμήμα Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών της Οξφόρδης, το οποίο βρίσκεται σε προϊούσα παρακμή εδώ και μία δεκαετία και, παρά τον τίτλο του, επικεντρώνεται κυρίως σε σπουδές φύλου, Ντεριντά, μετα-αποικιοκρατία και άλλα παρόμοια. Με άλλα λόγια, η ημερίδα έφερε την υπογραφή του Δημήτρη Παπανικολάου, του γνωστού πλέον δυνάστη του Αρχείου Καβάφη. Αλλωστε, στην πρώτη κιόλας παράγραφο του προγράμματος της ημερίδας, αναφέρεται ότι «κατέστη δυνατή χάρη στη γενναιόδωρη προσφορά του Ιδρύματος Ωνάση»...

Στέφανος Κασιμάτης (kathimerini.gr, 20/6/2017)

 The ASFA BBQ presents:
The lecture by Dr. Nicephor Herrantes
“Pustiá ké ololygmós”: Selections from the Occult Songs of the Greek People
Friday 12 June 2015
19:00
Athens School of Fine Arts
design hall of ASFA, 256 Peiraios st.
(αίθουσα Γυμνού νυκτός)

Statement

This paper presents a 5 years research project of the University of São Paulo, entitled The Polites Manuscript and its international mongering: Identifying twenty Greek folk songs with their replicas worldwide. Dating back to the late 19th century, the Polites Manuscript came to light three years ago and contains twenty, disavowed or ‘occult’ ‘Selections from the songs of the Greek people’ which were recorded by Nikolaos Politis (1850-1921), but have never been included in his same-titled key publication (1914). All these texts raise issues about various forms of homoerotic desire, while at the same time they decry the impossibility for different kinds of radical subjects to become worthy of mourning.

For the reasons that this paper elucidates, since the year 1914, individuals and communities in different countries appropriated these songs, depicting them as original creations and silencing their Greek origins. The research project presented here aims a) to identify the Polites Manuscript folksongs with individual and collective works of the world literary heritage, b) to restore and publish the discovered manuscipt as the first Greek folk anthology of queer laments (pustiás ké ololygmú).

Dr. Nicephor Herrantes is a Modern-Greek Studies scholar. Ηe is currently a postdoctoral researcher at the University of São Paulo, where he participates at the research project The Manuscript Polites and its international mongering: identifying twenty Greek folk songs with their worldwide replicas. A Brazilian of Greek origin, he studied Anthropology at the University of Brasilia and Modern Greek Literature at the Aristotle University of Thessaloniki. In 2010, he earned his PhD in Modern Greek Literature from the University of São Paulo, under the supervision of Professor Nikolau Polites Da Silveira. Nicephor has published articles on both Brazilian and Modern Greek oral traditions. Nicephor is the editor of José Muñoz’s complete works in Modern Greek, and he translates the Greek Folk Studies scholars Nicolaos Polites and Stilpon Kyriakidis in Portuguese.

 *******

Lifo: — Πόσο εξοικειωμένος είναι ο κόσμος στην Ελλάδα με το queer performance; Πιστεύεις ότι θα μπορούσε να περάσει σε μεγάλο κοινό;

Nicephor Herrantes: Τα τελευταία χρόνια, οι επισκέψεις μου στη χώρα σας τείνουν να είναι σποραδικές και σύντομες, οπότε, δυστυχώς, δεν έχω στενή επαφή με την καλλιτεχνική ζωή. Θέλω, όμως, να σταθώ στο επίθετο εξοικειωμένος που χρησιμοποιήσατε. Από τα ελάχιστα που γνωρίζω, το queer αντιστοιχεί σε ελληνικά επίθετα όπως λοξό, παράξενο, αλλόκοτο, ίσως ακόμη και ανοίκειο. Κατανοώ, λοιπόν, το queer ως ξενιστή, ως εισβολέα-μίασμα. Μας θέτει εκτός οικειότητας. Εκτός οίκου. Μας ξεσπιτώνει από την ασφάλεια-ασφυξία των labels. Δραπετεύει από κάθε ορισμό. Ας μην ξεχνάμε ότι το queer στα αγγλικά δεν είναι μόνο επίθετο αλλά και ρήμα, άρα όχι μόνο περιγραφή, μα γίγνεσθαι. Με ποιους όρους, λοιπόν, μπορεί κανείς ‒πόσο μάλλον το μεγάλο κοινό‒ να εξοικειωθεί με κάτι που δρα διαρκώς, προγραμματικά, στο κατώφλι; Και ακόμη, με τι τρόπους μπορούμε να το οικειοποιούμαστε κάθε φορά, προσωρινά έστω, αποφεύγοντας την εξημέρωση; [...]

Το ερευνητικό πρόγραμμα του Πανεπιστημίου του São Paulo στο οποίο εργάζομαι. Η μελέτη μας αφορά ένα ανέκδοτο χειρόγραφο του Νικολάου Πολίτη που ήλθε στο φως πριν από πέντε μόλις χρόνια. Το χειρόγραφο αυτό εμπεριέχει είκοσι τέσσερα δημοτικά τραγούδια, τα οποία, παρότι είχαν καταγραφεί από τον Μεσσήνιο λαογράφο, είχαν παραμείνει στην αφάνεια ‒ διόλου τυχαίο. Στο σύνολό τους τα εν λόγω τραγούδια εγείρουν ζητήματα ποικίλων μορφών ομοερωτικής επιθυμίας. Σκιαγραφούν το φύλο και τη σεξουαλικότητα όχι ως υπερβατικές, παγιωμένες ουσίες, αλλά ως διαδικασίες επιτελεστικές (performative), ανοιχτές στη ρευστότητα (gender-fluid) και σε πρωτεϊκής υφής μεταμορφώσεις. Χωρίς, βεβαίως, οι κοινωνικές επιταγές να αγνοούνται – αντιθέτως, υπογραμμίζεται η αδυνατότητα ριζοσπαστικών υποκειμένων διαφόρων ειδών όχι μόνο να βιώσουν την επιθυμία τους αλλά ακόμη και να καταστούν άξια πένθους.