ΤΖΕΗΜΣ ΜΕΡΙΛ. Ο ΚΟΜΨΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΠΩΛΕΙΑΣ

Ο Τζέημς Μέριλ στη Ρόδο (1950)

Τζέημς Μέριλ: «Ο κομψός ποιητής του έρωτα και της απώλειας»

του Γιάννη Σουλιώτη 

                                                                                                         «Έζησα τόσο καιρό χωρίς αγάπη»

Ο  Τζέημς Μέριλ γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη στις 3 Μαρτίου του 1926 και ήταν γιός του γνωστού τραπεζίτη Τσαρλς Μέριλ, συνιδρυτού της χρηματιστηριακής εταιρείας Μέριλ Λιντς, και μεγάλωσε  στο Μανχάταν και στα πιο γνωστά κοσμικά θέρετρα του όπως το Σαουθχάμπτον  και το Λονγκ Άϊλαντ μέσα σε πολλές ανέσεις και πλούτο.

Έγραφε ποίηση από μικρός και στα 16 του, ο πατέρας του τύπωσε ιδιωτικά τα νεανικά ποιήματα του γιου του με το τίτλο «Το Βιβλίο του Τζιμ» ( Jim’s Book).

O Mέριλ φοίτησε στο  Πανεπιστήμιο του Amherst, όπου συνάντησε τον Ρόμπερτ Φροστ, αλλά και τον Ελληνο-αμερικάνο καθηγητή του Κίμωνα Φράιερ, με τον οποίο αργότερα συνδέθηκε στενά. Χρόνια μετά θα γράψει γι’ αυτόν και για τον Πόρο, όπου πέρασαν αξέχαστες μέρες, το διήγημα «Το (Διπλό) Σημειωματάριο», ιδιαίτερου στιλ με πειραματική γραφή. Γραμμένο σαν ημερολόγιο, στο μυθιστόρημα αυτό «αποπειράται την εξομοίωση της γραφής, εφαρμόζοντας…μετατόπιση της θεώρησης.»

Διέκοψε τις σπουδές του για να καταταγεί στον αμερικάνικο στρατό από το 1944-1945. Όταν ο Μέριλ επέστρεψε από το στρατό, το 1946, ο Φράιερ δημοσίευσε στον Ίκαρο, σε 100 μόνο αντίτυπα, «Τον Μαύρο Κύκνο.»(The BlackSwan»).

Πίσω στο Πανεπιστήμιο, όπου τελείωσε τις σπουδές του με άριστα και έπαινο. Το θέμα της διατριβής του ήταν «Η μεταφορά στο έργο του Προυστ».Μετά από ένα χρόνο διδασκαλίας στο Bard College έφυγε για την Ευρώπη για 2 ½ χρόνια, όπου θα επιστρέφει συχνά μετά, και κυρίως στην Ελλάδα, όπου έκανε πολλούς φίλους, μεταξύ των οποίων το ζεύγος Βασίλη Βασιλικού. Το 1959, παρέα με το σύντροφο του Νταίηβιντ Τζάκσον αγόρασε ένα σπίτι στην Αθήνα, στους πρόποδες του Λυκαβηττού, όπου περνούσαν μεγάλα διαστήματα κάθε χρόνο μέχρι το 1979.

Ο Τζέημς Μέριλ υπηρέτησε ως Πρύτανης της Ακαδημίας Αμερικανών Ποιητών από το 1979 μέχρι το θάνατό του, στις 6 Φεβρουαρίου του 1995, από καρδιακή προσβολή, συνέπεια του ΑΙDS, ενώ βρισκόταν σε διακοπές στο Τucson της Αριζόνας.

Ο Μέριλ θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους  αναγνωρισμένους ποιητές της γενιάς του, και για πολλούς ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του μετα-μοντερνισμού, αν όχι ο πρώτος.

Των  πολλαπλών ειδών έργο του, περιλαμβάνει  πρόζα και θέατρο, αλλά ο κύριος όγκος της καλλιτεχνικής του έκφρασης βρίσκεται στην ποίηση.

Γι’ αυτό,  και κατά τη διάρκεια της καριέρας του τιμήθηκε με, σχεδόν, όλα τα μεγάλα λογοτεχνικά βραβεία της Αμερικής, ένα από τα οποία ήταν και το Εθνικό Βραβείο Βιβλίου για την ποιητική συλλογή του «Νύχτες και Ημέρες» (Nights and Days,1966) αποσπάσματα της οποίας και παραθέτω, και μια δεύτερη φορά για εκείνη με τον τίτλο «Μιραμπέλ : Βιβλία Αριθμών» (Mirabell: Books of Numbers,1978) 

Όπως παρατηρούν οι βιογράφοι και κριτικοί του τα καλύτερα από τα ποιήματα του Μέριλ είναι αυτοβιογραφικά χωρίς να είναι «εξομολογητικά»», με τον τρόπο του Berryman ή του Lowell, και τούτο γιατί δεν περιέχουν τίποτα από την λεγόμενη  «εξομολογητική» ποίηση.

Ακόμη και η ομοερωτική θεματική του η οποία συναντάται από πολύ νωρίς στην ποίηση του Μέριλ, παρουσιάζεται με τρόπο ιδιαίτερα διακριτικό, χρησιμοποιώντας κυρίως μεταφορές, όπως είναι  χαρακτηριστικά στην περίπτωση του «Μινώταυρου».

Ο Μέριλ είναι, με τον τρόπο του, «ποιητής της υπερβολής», όπως ήταν ο Whitman ή ο Wallace Stevens.

Το έργο του έχει συγγένειες με τους παρηκμασμένους Γάλλους συγγραφείς του τέλους του αιώνα, με το υπερβολικά υπερεκλεπτυσμένο στιλ τους, τις μπερδεμένες εμπλεκόμενες προτάσεις τους, τη γοητεία τους με το εξωτικό και τις περίτεχνες εκτροπές τους.

Ένα άλλο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της γραφής του Μέριλ είναι ο έρωτάς του με τη γλώσσα, που συχνά μετατρέπεται σε «βίτσιο».

Πολλοί αναγνώστες θα βρουν, όπως υποστηρίζεται, την ποίησή του εξεζητημένη, αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο ποιητής είναι ένας εστέτ, «ένας δανδής» με την έννοια που δίνει ο Μποντλέρ σ’ αυτό τον όρο.

Αξιοσημείωτο είναι επίσης το γεγονός ότι εκτός από τους Γουίτμαν, Προυστ, Στήβενς, Χένρυ Τζέημς, άλλο υπόδειγμα για τον Μέριλ είναι και ο Αλεξανδρινός ποιητής Κωνσταντίνος Καβάφης, του οποίου θαυμάζει την ελληνική παιδεία, αλλά και την ομοφυλοφιλική του αγάπη.

Ο Μέριλ πιστεύει, όπως ο Προυστ, αλλά θα πρόσθετα όπως και ο Καβάφης, «ότι ο μόνος πραγματικός παράδεισος είναι ο χαμένος παράδεισος. Ο έρωτας δεν είναι πλήρης ο ίδιος μέχρι την απώλεια του, μέχρι να γίνει ανάμνηση, μετά γίνεται τέχνη.»

Το ποιητικό έργο του Μέριλ έχει επαινεθεί  για την κομψότητα του στιλ του, για τις ηθικές του ευαισθησίες καθώς και για το μετασχηματισμό αυτοβιογραφικών στιγμών σε βαθειές και σύνθετες. 

Παρ’ όλα αυτά σωστά ειπώθηκε για την ποίηση του ότι: «..αν κάποιος ήθελε να παρακάμψει το έργο του, θα έχανε μερικά από τα ωραιότερα ποιήματα γραμμένα στα αγγλικά στα μισά του περασμένου αιώνα.»  (stellasliterarybistro.com)

Ο Τζέημς Μέριλ σε ελληνική παραλία στις αρχές της δεκαετίας 1960