Ιδού ένα παράδειγμα. Ο Kraft-Ebing παρουσιάζει μια αναφορά για έναν ομοφυλόφιλο γιατρό: κάποιο βράδυ στην όπερα καθόταν δίπλα σε ένα μεγαλύτερό του κύριο ο οποίος τον φλέρταρε. Ο γιατρός γέλασε με την καρδιά του για τον τρελό ηλικιωμένο και ανταποκρίθηκε. «Exinopinato genitalia mea prehedit, quo facto statim penis meus se erexit.» Με αρκετή έκπληξη αντιλήφθηκε ότι
είχε στύση όταν ο ηλικιωμένος του έπιασε το πέος και έτσι τον ρώτησε τι είχε κατά νου. Εκείνος του είπε ότι είναι ερωτευμένος μαζί του. Ο γιατρός, έχοντας ακούσει στο νοσοκομείο για ερμαφρόδιτους, πίστεψε ότι είχε να κάνει με μια τέτοια περίπτωση. Ζήτησε λοιπόν να δει τα γεννητικά όργανα του ηλικιωμένου: «Curiosus factus genitalis eius videre volui». Αλλά όταν είδε το πέος του άνδρα σε πλήρη στύση, έφυγε έντρομος: «Sicuti penem maximum eius erectum adspexi, perterritus effugi» (Richard von Kraft-Ebing, Psychopathia Sexualis [11η έκδ. 1901, σ. 218 κ.ε.) Όποιος είχε γυμνασιακή μόρφωση μπορούσε δίχως δυσκολία να αποκρυπτογραφήσει αυτή την παρουσίαση.
***************
Τον Δεκέμβριο 1910 γράφει στον Ferenczi: «Έχω ξεπεράσει πια τον Fliess, για το οποίο ήσαστε τόσο περίεργος». Για να προσθέσει άμεσα (και ο συνειρμός είναι απαραγνώριστος): «Ο Adler είναι ένας μικρός Fliess, το ίδιο παρανοϊκός. […] Ο Freud έβλεπε παντού ενσαρκώσεις του Wilhelm Fliess «Ο Adler», γράφει στον Jung «ξυπνά μέσα μου μνήμες, μου θυμίζει τον Fliess, μια οκτάβα χαμηλότερα. Το ίδιο παρανοϊκός». Αυτό το έγραψε ενώ επεξεργαζόταν ήδη την περίπτωση Schreber που θα απεικόνιζε εκθαμβωτικά μια θέση την οποία υποστήριζε από καιρό: ότι η στοιχειώδης δραστική δύναμη της παράνοιας είναι η καλυμμένη ομοφυλοφιλία. «Ο άλλοτε φίλος μου Fliess», είχε γράψει στον Jung ήδη το 1908, «ανέπτυξε μια ωραία παράνοια αφού εξάλειψε την όχι μικρή συμπάθειά του για μένα». Ο Freud, έτοιμος πάντα να μεταφράσει την προσωπική σύγχυση σε αναλυτική θεωρία, απέδωσε στη συμπεριφορά του Fliess το ότι ο ίδιος αποκόμισε αυτή την άποψη, μια άποψη που επιβεβαίωσαν με το παραπάνω οι περισσότεροι ασθενείς του.
Στην τεχνική ορολογία που είχε αναπτύξει ο Freud «παρανοϊκός» σήμαινε ομοφυλόφιλος, τουλάχιστον λανθάνων. Δηλαδή ο Freud εξέφραζε κατάλοιπα ασύνειδων ομοερωτικών συναισθημάτων. Ανεξαρτήτως από το τι ήθελε να πει στον Jung, προσπαθούσε να αναλύσει –και έτσι ίσως να ξεκαθαρίσει– τα αισθήματά του για τον Fliess και όχι τα αισθήματά του για εκείνον. Το φθινόπωρο 1910, απέκρουσε τις υπέρμετρες επιθέσεις οικειότητας του Ferenczi, προειδοποιώντας τον: «Μετά την περίπτωση του Fliess, που όπως βλέπετε προσπαθώ να ξεπεράσω, αυτή η ανάγκη έσβησε μέσα μου. Ένα κομμάτι ομοφυλόφιλης κάθεξης αναιρέθηκε και χρησιμοποιήθηκε για την ενίσχυση του Εγώ. Κατάφερα ό,τι δεν καταφέρνει ο παρανοϊκός». Όπως υπαινίσσεται στον Jung, βρίσκει αυτή την «ομοφυλόφιλη κάθεξη» κάθε άλλο παρά υποταγμένη. Στα τέλη Σεπτεμβρίου, σε μια επιστολή από τη Ρώμη, παραπονείται για τον Ferenczi: «Πολύ καλός άνθρωπος, αλλά κάπως αδέξια ονειροπόλος και παιδιάστικος μαζί μου», υπερβολικός στον
θαυμασμό του και παθητικός. «Δέχεται να του κάνουν τα πάντα, σαν γυναίκα, και η ομοφυλοφιλία μου δεν πάει τόσο μακριά ώστε να τον δω έτσι». Παραδεχόταν ωστόσο ότι είχε, όπως το αποκάλεσε κάποτε, ένα «ανδρόφιλο» στοιχείο.
Δύο χρόνια αργότερα, όταν ανέλυε τις πολυσυζητημένες λιποθυμίες του, έκανε μια όχι λιγότερο αδυσώπητη ανάλυση του εαυτού του. Όπως ξέρουμε, τον Νοέμβριο 1913 στο Μόναχο, σε μια μικρή ιδιωτική συνάντηση ψυχαναλυτών, ο Freud λιποθύμησε ενώπιον του Jung. Θεώρησε άκρως απαραίτητο να δώσει εξηγήσεις αφού δεν ήταν η πρώτη φορά που συνέβαινε κάτι τέτοιο. Όπως ανέφερε στον Jones, δύο φορές στο παρελθόν, μία το 1906 και μία το 1908 «είχα παρόμοια συμπτώματα, αν και όχι τέτοιας έντασης, στο ίδιο δωμάτιο του ξενοδοχείου Παρκ. Και στις δύο περιπτώσεις αναγκάστηκα να εγκαταλείψω το τραπέζι». Αργότερα λιποθύμησε άλλη μία φορά το 1909 ενώπιον του Jung στη Βρέμη, λίγο πριν επιβιβαστούν στο πλοίο για τις ΗΠΑ. Όταν αναλογίστηκε αυτή την ιστορία, γνωστοποίησε στον Ferenczi ότι το πράγμα έχει αποκατασταθεί πλήρως και ότι
«η ανάλυση της κρίσης ιλίγγου στο Μόναχο έχει λήξει». Κατά την άποψή του αυτές οι κρίσεις «υποδεικνύουν τη σημασία πρόωρα βιωμένων θανάτων». Έχει κατά νου τον μικρό αδελφό του, που πέθανε όταν ο ίδιος δεν ήταν ακόμη δύο ετών και τότε είχε ανακουφιστεί χαιρέκακα με τον θάνατό του.
Αλλά μόνο μια μέρα πριν, γράφοντας στον Jones, ο Freud κάνει μια ακόμη πιο προχωρημένη δήλωση: Ήταν κουρασμένος, είχε κοιμηθεί λίγο, είχε καπνίσει πολύ, είχε υποστεί το πέρασμα «από την τρυφερότητα στην επηρμένη αναίδεια» στις επιστολές του Jung. Ακόμη πιο μοιραίο ήταν το γεγονός ότι το δωμάτιο στο ξενοδοχείο Παρκ, όπου τρεις φορές είχε ίλιγγο ή λιποθυμία, είχε γίνει γι’ αυτόν
άσβεστος συνειρμός. «Είδα το Μόναχο για πρώτη φορά όταν επισκέφτηκα τον Fliess. στη διάρκεια της αρρώστιας του», γράφει. «Αυτή η πόλη συνδέεται έντονα με τη σχέση μου με αυτόν τον άντρα. Κατά βάθος είναι ένα κομμάτι αδάμαστου ομοφυλόφιλου συναισθήματος». Ο Jones ένιωθε αρκετή οικειότητα με τον
Freud ώστε να εκφράσει έκδηλο ενδιαφέρον για «την κρίση σας στο Μόναχο», ιδίως, συνεχίζει θαρραλέα, «επειδή υπέθεσα κάποιο ομοφυλόφιλο στοιχείο, και αυτό εννοούσα με την παρατήρησή μου στον σιδηροδρομικό σταθμό ότι θα δυσκολευόσασταν να παραιτηθείτε από τα αισθήματά σας για τον Jung (και με αυτό εννοώ ότι ίσως μεταβιβάζετε σε αυτόν παλαιότερα συναισθήματα)». Ο Freud
αποδέχτηκε πρόθυμα τη διατύπωση του Jones. «Έχετε δίκιο που υποθέτετε ότι μεταβιβάζω ομοφυλόφιλα συναισθήματα από μια άλλη πλευρά στον Jung, όμως χαίρομαι που δεν δυσκολεύομαι να τα δημοσιοποιήσω. Θα κάνουμε μια καλή συζήτηση για το θέμα». Μερικά από τα συναισθήματα που αφύπνιζε ο Jung ήταν, όπως σωστά έβλεπε ο Freud, «από μια άλλη πλευρά»: ο Jung, όπως νωρίτερα ο Adler, ήταν μετενσάρκωση του Fliess. Αξίζει να σημειωθεί ότι η επίσκεψη του Freud στο Μόναχο για να δει τον άρρωστο Fliess, μια επίσκεψη που ελευθέρωσε αυτή τη σειρά των αναμνήσεων, είχε γίνει σχεδόν δύο δεκαετίες νωρίτερα, δηλαδή το 1894. Τα αισθήματα του Freud για τον Fliess ήταν πολύ επίμονα.
Peter Gay: Sigmund Freud. Μια σύγχρονη προσωπογραφία (Οδυσσέας, 2012)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου