ΤΟ QUEER ΜΑΣ ΤΣΙΡΚΟ - 5

Ο Σταύρος Παραβάς έκανε διάσημο τον Φίφη έναν πολύχρωμο, θηλυπρεπή χαρακτήρα 

που εμφανίστηκε σε πολυάριθμες ταινίες της δεκαετίας του ’60

Μια από τις πιο κοινότοπες ερωτήσεις για να σπάσει ο πάγος μεταξύ δύο αγνώστων ήταν η αφορμή για να γνωρίσει το ντόπιο κοινό την πρώτη τρανς πρωταγωνίστρια σε ελληνική ταινία. «Μήπως έχεις μια φωτιά;» ρωτάει η Μίνα Ορφανού τον Γιάννη Κοκιασμένο στη «Στρέλλα» (2009) του Πάνου Κούτρα και μαζί με το τσιγάρο ανάβει το φιτίλι του δράματος που πρόκειται να ζήσουν. Χάρη στη βραβευμένη από την Ελληνική Ακαδημία Κινηματογράφου ερμηνεία της Ορφανού, το ευρύ κοινό ήρθε σε ουσιαστική επαφή με ένα μέρος της queer διάστασης της ελληνικής κοινωνίας που είτε αγνοούσε είτε ηθελημένα προσπερνούσε (αν δεν τη μισούσε κιόλας).

Τι εννοούμε όμως όταν μιλάμε για queer σινεμά; «Ο όρος αναφέρεται στα σημεία όπου η ετεροσεξουαλικότητα απειλείται, υφίσταται κριτική, παρακάμπτεται ή παρουσιάζεται με ασταθή “θεατρική” (performative) ταυτότητα», μας εξηγεί ο Κωνσταντίνος Κυριάκος στο βιβλίο του «Επιθυμίες και Πολιτική: Η queer ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου (1924-2016)» (εκδόσεις Αιγόκερως), ένα πολύτιμο σύγγραμμα που όπως προδίδει ο τίτλος του μελετά ενδελεχώς την πορεία του queer στην εγχώρια παραγωγή, μέσα από διάφορα στάδια ως προς την απεικόνιση των ομοφυλοφίλων.

Ο ηθοποιός Σταύρος Παραβάς έκανε διάσημο τον Φίφη, έναν πολύχρωμο, θηλυπρεπή χαρακτήρα-καρικατούρα, ο οποίος εμφανίστηκε σε πολυάριθμες ταινίες της δεκαετίας του ’60 όπως το «Μπετόβεν και Μπουζούκι» (1965) και, με διαφορετικό όνομα, στο «Η Κλεοπάτρα ήταν Αντώνης» (1966). Χρειάστηκε να περάσουν σχεδόν είκοσι χρόνια για να γυριστεί η πρώτη μαζικής απεύθυνσης ταινία με ανοιχτά ομοφυλόφιλο ήρωα, η οποία όπως ήταν φυσικό σόκαρε το κοινό της «Αλλαγής» που όμως κατέκλυσε τις αίθουσες για να δει τον «Άγγελο» (1982) του Γιώργου Κατακουζηνού. Η ταινία δίχασε και δέχτηκε κριτική για την ταύτιση της γκέι ταυτότητας του πρωταγωνιστή με τον αγοραίο έρωτα, παράμετρο που απενοχοποιήθηκε και χρησιμοποιήθηκε άριστα δραματουργικά στη «χρυσή εποχή» του ελληνικού queer σινεμά τη δεκαετία του '90.

Σκηνοθέτες όπως ο Χρήστος Βούπουρας, ο Αλέξης Μπίστικας και κυρίως ο Κωνσταντίνος Γιάνναρης εισήγαγαν μια προσέγγιση των ομοφυλόφιλων χαρακτήρων πέρα από κάθε έννοια στερεοτύπου. Συγκεκριμένα το «Από την Άκρη της Πόλης»(1998) του Γιάνναρη, ταινία-ορόσημο του είδους, ξεπέρασε κινηματογραφικά διαχρονικές αγκυλώσεις της ελληνικής κοινωνίας σε σχέση με την ιδωμένη από μια στρέιτ ματιά διαφορετικότητα, ενώ η ρωσοποντιακή ταυτότητα του πρωταγωνιστή ανέδειξε τις δυσκολίες ενσωμάτωσης του «ξένου» στοιχείου σε μια ξενοφοβική Αθήνα. Οι queer κινηματογραφιστές των ’90s ανέδειξαν μια γκέι ταυτότητα που δεν καταπιέζει τη σεξουαλικότητά της και άνοιξαν το δρόμο για να τον διευρύνει η επόμενη γενιά σκηνοθετών.

Η μοντέρνα έκφανση του queer ξεπερνά τις συνήθεις προσεγγίσεις και μπαίνει σε νέα πλαίσια. Παράλληλα με την προαναφερθείσα «Στρέλλα», παρακολουθούμε φιλμ όπως το «Μέσα στο Δάσος» (2008, Άγγελος Φραντζής) που με διαφορετικά στιλ και κοινή βάση την αφύπνιση της σεξουαλικής επιθυμίας αναδεικνύουν τον πειραματισμό ως κομμάτι της ολοκλήρωσης του χαρακτήρα των κεντρικών ηρώων των ταινιών. Την ίδια περίοδο εμφανίζεται το Outview Film Festival, αποκλειστικά LGBTQ+ θεματικής, που δίνει χώρο έκφρασης σε φιλμ που διαφορετικά θα δυσκολεύονταν να βρουν το κοινό τους. […]

(athinorama.gr)