ΤΟ QUEER ΜΑΣ ΤΣΙΡΚΟ - 3

–Τι φέρει η εγχώρια queer σκηνή στον πυρήνα της;

Κωστής Σταφυλάκης:  Ο λόγος του κουήρ φέρει ορισμένα χαρακτηριστικά: βασίζεται στη μεταστροφή και την οικειοποίηση της έννοιας του «ανθελληνισμού», κατασκευάζει μια ταυτότητα που εναντιώνεται στα σχήματα της ελληνικής ιδεολογίας και κρατά σαφείς αποστάσεις από άλλους ριζοσπαστικούς και νεοπατριωτικούς λόγους της εποχής. Ίσως μπορούμε να διαβάσουμε σε αυτή τη κατεύθυνση το μουσικό άλμπουμ της Φυτίνης «queeroes», στο bandcamp, με τίτλους τραγουδιών όπως «ο πούστης λαός».  Πίσω από τη συχνή χρήση του χιούμορ, της σάτιρας αλλά και άλλων, πιο σύνθετων στρατηγικών, διακρίνει κανείς και ένα τραυματικό πυρήνα που συνδέεται με προσωπικές εμπειρίες εντός της ελληνικής επικράτειας. Έχω την αίσθηση ότι η δημιουργία ενός χώρου όπως το AMOQA (Athens Museum of Queer Arts), το οποίο εκτός από χώρος δράσης έχει τα χαρακτηριστικά ενός τόπου συνάντησης, δείχνει ακριβώς μια υπαρκτή ανάγκη συλλογικής διαχείρισης ορισμένων εμπειριών.

  –Η Documenta 14 πώς αντιμετώπισε όλα αυτά τα στοιχεία;

Κωστής Σταφυλάκης: Ας ξεκινήσουμε με κάτι στοιχειώδες. Η Documenta δεν είχε καμία πρόθεση να ασχοληθεί, και δεν ασχολήθηκε, με το κουήρ στην εγχώρια συνθήκη. Άλλωστε δεν υπήρξε κάποιος/α στην επιμελητική ομάδα της Documenta που να ενδιαφέρεται για έρευνα πεδίου σε τέτοια ζητήματα. Ο Paul Peciado, ως υπεύθυνος του δημόσιου προγράμματος, διεκπεραίωσε το αφήγημα που είχε προκατασκευάσει, το οποίο -εδώ που τα λέμε- δε μπορεί να συναντηθεί με τον εγχώριο queer πειραματισμό. Το αφήγημα αυτό πρότεινε τη συγκρότηση ενός «αντί-αποικιακού μετώπου του Νότου» ενάντια στο νεοφιλελευθερισμό και στην επιστημολογική κυριαρχία του Βορρά.

Παρότι, το εγχείρημα επιχειρούσε δήθεν να αμφισβητήσει τις μεθόδους κατασκευής του διπόλου Βορράς/Νότος, ο Νότος εμφανιζόταν διαρκώς ως παιγνιώδης, ανατρεπτικός, παραβιαστικός, χορευτικός, γήινος κ.ο.κ. Σε αυτό το σχήμα μπορούσαν ανώδυνα να κολλήσουν οι οικοσεξουαλικές δράσεις των Annie Sprinkle και Beth Stephens και κάποιες, λιγότερο ή περισσότερο ενδιαφέρουσες, ακαδημαϊκές ή βιωματικές ομιλίες. Σε καμία περίπτωση, όμως, δε μπορούσε το νέο-πατριωτικό αφήγημα του Preciado -περί «ελληνικής ελευθερίας» που αντιστέκεται μαρτυρικά στη διαρκώς μεταλλασσόμενη «νεοφιλελεύθερη δικτατορία»- να μετατραπεί σε τόπο φιλοξενίας του ιδιαίτερου κουήρ «ανθελληνισμού» που επιχειρήσαμε να χαρτογραφήσουμε εδώ. Αντί, λοιπόν, για κάποιο διάλογο με τις τάσεις που επιχείρησα να περιγράψω, το πρόγραμμα φιλοξένησε το νέο-πατριωτικό μπουρλέσκ σχήμα «Αδέσποτες Σκύλες», οι οποίες κλαίνε για τη μαρτυρική χώρα τους που τη πρόδωσαν οι ανθέλληνες πολιτικοί και η Ευρώπη.

Ο προβληματικός φιλελληνισμός της Documenta αποξένωσε ταχύτατα πολύ κόσμο που συνδέεται με το εγχώριο κουήρ. Αρκετός από αυτό τον κόσμο ανέπτυξε μια σατυρική, αποδομητική ή διαλυτικά υπερταυτιστική στάση απέναντι στο αφήγημα της Documenta λειτουργώντας στα πλαίσια του πρότζεκτ Δοκούμενα. Τα Δοκούμενα, που ξεκίνησαν με διαδικτυακή υπονόμευση του πατριωτισμού της Documenta και της ελληνικής τέχνης, παρουσιάστηκαν στα πλαίσια της 6ης Μπιενάλε της Αθήνας εξελισσόμενα σε μια πρωτοφανή, από άποψη αριθμού, συνάντηση ανάμεσα σε εικαστικούς που παράγουν κριτικό λόγο και σε ακτιβιστές του κουήρ χώρου. Νομίζω ότι μια σκηνή από την «Ανάσταση με τα Δοκούμενα» συνοψίζει τη πραγματική σχέση ανάμεσα στη Documenta και το εγχώριο κουήρ: κατά τη διάρκεια της avant-drag performance «Ιθαγενείς έχετε ταλέντο» -σε σενάριο Κωνσταντίνου Φουκή/Ανθής Κούγια και συμμετοχή της ομάδας Τριτοτέταρτες- ένα μέλος της κριτικής επιτροπής αυτού του δυστοπικού talent show καταλαμβάνεται από ντελίριο και προβαίνει σε μια εικαστική παρέμβαση κολλώντας γράμματα που σχηματίζουν την λέξη «ελευθερία» πάνω στα κωλομέρια των διαγωνιζομένων. Κάπως έτσι κλείνει τον κύκλο της όλη αυτή η εμμονή των διεθνών καλλιτεχνικών επιμελητειών να φετιχοποιούν μια τοπικότητα ανάγοντάς την σε υποκείμενο της ιστορίας.

 (athinorama.gr)

*Ο Κωστής Σταφυλάκης είναι θεωρητικός τέχνης και εικαστικός. Είναι μέλος της επιμελητικής ομάδας της 6ης Μπιενάλε της Αθήνας «Περιμένοντας τους Βαρβάρους» που θα εγκαινιαστεί το φθινόπωρο του 2018. Ήταν συνεπιμελητής της 4ης Μπιενάλε της Αθήνας «AGORA» ενώ διδάσκει «Τέχνη και Οπτική Επικοινωνία» στο Πανεπιστήμιο Πατρών.