ΠΡΟΣΤΑΤΙΤΙΔΑ

Αναγνωρίστε τα συμπτώματα της προστατίτιδας

Αναστάσιος Μακρής (health.in.gr)

Η προστατίτιδα είναι ένα νόσημα που συχνά μπαίνει σε δεύτερη μοίρα καθώς όλο το ενδιαφέρον για τον προστάτη επικεντρώνεται στην καλοήθη και κακοήθη υπερπλασία του. Κι όμως, υπολογίζεται ότι το 25% των επισκέψεων των ανδρών στον ουρολόγο αφορά την προστατίτιδα. Πέρα από την συχνότητα, η ποικιλομορφία της νόσου και η δυσχέρεια στην αντιμετώπισή της καθιστούν σημαντική την ενημέρωση ώστε κάθε άνδρας να αναγνωρίζει τα συμπτώματα και να προσφεύγει έγκαιρα στον ιατρό.

Τι είναι ο προστάτης

Ο προστάτης είναι ένας αδένας μεγέθους καρυδιού και βάρους 15-25 γραμμαρίων που βρίσκεται ακριβώς κάτω από την ουροδόχο κύστη και μπροστά από το ορθό. Μέσα από τον αδένα διέρχεται η ουρήθρα δια της οποίας τα ούρα αποχετεύονται από την κύστη προς το πέος. Για το λόγο αυτό όταν διογκώνεται, πιέζει την ουρήθρα με αποτέλεσμα να εμφανίζονται δυσκολίες στην ούρηση.

Κύρια λειτουργία του είναι η παραγωγή του προστατικού υγρού το οποίο παίζει σημαντικό ρόλο στη θρέψη, συντήρηση και μεταφορά των σπερματοζωαρίων. Το προστατικό υγρό απελευθερώνεται προς την ουρήθρα κατά τον οργασμό οπότε ο μυϊκός ιστός που περιέχει συνθλίβει τον αδένα.

Τι είναι η προστατίτιδα

Προστατίτιδα είναι ένας γενικός όρος που αναφέρεται σε κάθε φλεγμονή του προστάτη, ασχέτως αιτιολογίας ή χρονικής διάρκειας. Η φλεγμονή μπορεί να προκληθεί από πολλά και διαφορετικά μεταξύ τους αίτια: βακτηρίδια, ιούς, μύκητες, τραυματισμούς, αυτοάνοσους μηχανισμούς κλπ.

Η ποικιλομορφία αυτή έχει ως συνέπεια αντίστοιχη ποικιλία στις εκδηλώσεις και την θεραπεία. Προς διευκόλυνση λοιπόν, η προστατίτιδα διακρίνεται σε τέσσερις διαφορετικές κατηγορίες:

Ι. Οξεία μικροβιακή προστατίτιδα

Όπως αποκαλύπτει και το όνομά της, οφείλεται σε κάποιο μικρόβιο που φτάνει στον προστάτη μετά από καθετηριασμό (ιατρογενώς), σεξουαλική επαφή (κυρίως πρωκτική), άλλη ουρολοίμωξη ή από το ορθό με αδιευκρίνιστο μηχανισμό.

Εκδηλώνεται αιφνιδίως με υψηλό πυρετό και ρίγος, πόνο στην περιοχή του προστάτη ή στη μέση. Ο πάσχον παρουσιάζει συχνουρία, καύσος κατά την ούρηση και δυσουρία ενώ συχνά υπάρχουν ίχνη αίματος στα ούρα του. Επίσης, η εκσπερμάτωση είναι επώδυνη. Πρόκειται για σοβαρή κατάσταση που απαιτεί άμεση ιατρική παρέμβαση.

II. Χρόνια μικροβιακή προστατίτιδα

Τα συμπτώματα σε αυτήν την περίπτωση είναι πιο ήπια και ασαφή, εμφανίζονται βαθμιαία και είναι διαλείποντα, δηλαδή πότε καλύτερα και πότε χειρότερα. Μεταξύ των συμπτωμάτων εμφανίζεται συχνουρία, νυχτουρία, πόνο στον προστάτη ή τη μέση, επώδυνη εκσπερμάτωση. Αν εμφανιστεί πυρετός είναι χαμηλός και συχνά το μόνο σύμπτωμα είναι οι υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις (κυστίτιδες).

Τα αίτια δεν είναι απολύτως γνωστά αλλά τραυματισμοί από ουροκαθετήρα, ατελώς θεραπευθείσες οξείες προστατίτιδες και μικρόβια προερχόμενα από άλλες εστίες είναι πιθανά αίτια.

III. Χρόνια μη-μικροβιακή προστατίτιδα

Αποτελεί την κυριότερη αλλά και την πλέον αδιευκρίνιστη κατηγορία. Τα συμπτώματα μοιάζουν με αυτά της προηγούμενης κατηγορίας αλλά δεν ανευρίσκεται κάποιο μικρόβιο. Διακρίνεται σε φλεγμονώδη (ΙΙΙα) και μη φλεγμονώδη (ΙΙΙβ). Πιστεύεται ότι σημαντική αιτία είναι ανατομικές ανωμαλίες του ουροποιητικού αλλά έχουν επιπλέον συσχετιστεί με τη νόσο αρκετοί και ετερόκλητοι παράγοντες.

IV. Ασυμπτωματική φλεγμονώδη προστατίτιδα

Δεν απαιτεί καμιά θεραπεία.

Ποιοι κινδυνεύουν

Αυξημένο κίνδυνο να προσβληθούν από προστατίτιδα διατρέχουν οι άνδρες από 25 έως 45 ετών που είχαν πρόσφατη λοίμωξη του κατώτερου ουροποιητικού ή υποβλήθηκαν πρόσφατα σε καθετηριασμό της ουροδόχου κύστεως. Επιπλέον, κινδυνεύουν όσοι πάσχουν από κάποιο σεξουαλικά μεταδιδόμενο νόσημα (πχ βλεννόρροια) και επιδίδονται σε πρωκτικό σεξ χωρίς προφύλαξη.

Aτομα που διακόπτουν συχνά την ούρησή τους ή εξαιτίας της εργασίας τους εκτίθενται σε έντονους και διαρκείς κραδασμούς (πχ κομπρεσέρ) επίσης είναι πιθανότερο να νοσήσουν. Τέλος, πιστεύεται ότι έντονες ασκήσεις όπως το τρέξιμο πιθανώς ερεθίζουν τον προστάτη.

Πως διαγιγνώσκεται

Η προστατίτιδα προσομοιάζει αρκετές παθήσεις του ουροποιητικού: υπερπλασία του προστάτη, λοιμώξεις του κατώτερου ουροποιητικού, προστατοδυνία (κυριολεκτικά επώδυνος προστάτης).

Το πρώτο βήμα στην ορθή διάγνωση είναι η λήψη ενός λεπτομερούς ιστορικού και ακολουθεί η κλινική εξέταση. Ιδιαίτερα έμφαση δίνεται στην δακτυλική εξέταση κατά την οποία εκτιμάται το μέγεθος, το σχήμα, η σύσταση και η ευαισθησία του προστάτη διαμέσου του λεπτού τοιχώματος του ορθού. Ένας διογκωμένος και ευαίσθητος προστάτης συχνά αρκεί για να τεθεί η διάγνωση της οξείας προστατίτιδας.

Οπωσδήποτε είναι μια δυσάρεστη διαδικασία για τους περισσότερους άνδρες αλλά στην πράξη είναι ανώδυνη και μπορεί να δώσει πολλές και σημαντικές πληροφορίες. Προληπτική δακτυλική εξέταση συνίσταται κάθε χρόνο στους άνδρες άνω των 40 ετών για την έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του προστάτη αλλά προσφέρει πληροφορίες και για τον καρκίνο του ορθού.

Προστατικό υγρό προς εξέταση μπορεί να ληφθεί με την μάλαξη του προστάτη. Συχνά συλλέγονται τρία δείγματα ούρων για την αναζήτηση μικροβίων και φλεγμονωδών κυττάρων: ένα στην αρχή της ούρησης, δεύτερο στη μέση και τρίτο στο τέλος μετά από μάλαξη του προστάτη.
Με αυτήν την τεχνική προσδιορίζεται το τυχόν μικρόβιο και εντοπίζεται το σημείο της φλεγμονής (ουρήθρα, κύστη ή προστάτης).

Τέλος, μπορεί να ζητηθεί ουροδυναμική μελέτη κατά την οποία αναλύεται η λειτουργία της κύστης και η διαδικασία της ούρησης.

Σημειώνεται ότι παρότι τα επίπεδα του ειδικού προστατικού αντιγόνου (PSA) στο αίμα συχνά ανεβαίνουν, η προστατίτιδα ούτε σχετίζεται ούτε εξελίσσεται προς καρκίνο.

Αντιμετώπιση

Η ορθή διάγνωση είναι σημαντική γιατί διαφέρει ο τρόπος αντιμετώπισης κάθε προστατίτιδας ανάλογα με το αίτιο. Τυχόν πλημμελής αντιμετώπιση ενίοτε συνεπάγεται κι άλλες δυσάρεστες επιπλοκές πέρα από την υποβάθμιση της ποιότητας ζωής του πάσχοντα: η οξεία μπορεί να προκαλέσει βακτηριαιμία και σηψαιμία ή να μεταπέσει σε χρονία, η χρονία συχνά συνοδεύεται από χαμηλή ποιότητα σπέρματος και στειρότητα.

Στις μικροβιακές προστατίτιδες η θεραπεία επικεντρώνεται στα αντιβιοτικά. Το κατάλληλο αντιβιοτικό πρέπει να είναι δραστικό κατά του υπεύθυνου μικροοργανισμού και να μπορεί να διεισδύει στο προστατικό ιστό. Η αγωγή διαρκεί 2-4 εβδομάδες στην οξεία προστατίτιδα και 6-12 εβδομάδες στην χρονία. Η μεγάλη διάρκεια είναι απαραίτητη προκειμένου η νόσος να μην υποτροπιάσει.

Όταν παρουσιάζονται συχνές υποτροπές συνίσταται η μακροχρόνια προληπτική λήψη μικρής δόσης αντιβιοτικού.

Στη μη-μικροβιακή προστατίτιδα είναι εμφανές ότι η χορήγηση αντιβιοτικών είναι περιττή. Ωστόσο, μερικές φορές δίνονται για ένα χρονικό διάστημα καθώς ορισμένοι ασθενείς, πιθανώς με λανθάνουσα λοίμωξη, ωφελούνται.

Αν υπάρχει δυσκολία στην ούρηση χορηγούνται α-αποκλειστές, δηλαδή τα ίδια φάρμακα που δίνονται στην καλοήθη υπερτροφία του προστάτη. Τέλος, χρήσιμα είναι τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη στον έλεγχο του πόνου.

Δυστυχώς η προστατίτιδα δεν θεραπεύεται πάντοτε με τις προαναφερθείσες μεθόδους και λίγες περιπτώσεις θα απαιτήσουν χειρουργική παρέμβαση. Αυτό ισχύει κυρίως όπου παρατηρούνται ανατομικές ανωμαλίες στις ουροφόρους οδούς που μπορούν να διορθωθούν.

Πάντως, στη πλειονότητα των περιπτώσεων τουλάχιστον τα συμπτώματα τίθενται υπό έλεγχο και ταλαιπωρούν λιγότερο τους πάσχοντες. Προς την κατεύθυνση αυτή συνιστώνται συμπληρωματικά ασκήσεις διάτασης και χαλάρωσης των μυών της πυέλου, τεχνικές βιοανάδρασης, θερμά λουτρά και μαλάξεις του προστάτη.

Παρότι δεν υπάρχει σαφής τεκμηρίωση, πολλοί ασθενείς ωφελούνται από την αυξημένη κατανάλωση ύδατος, την αποφυγή αλκοόλ, καφεΐνης και καρυκευμάτων, την τακτική ούρηση και την φυσιολογική σεξουαλική δραστηριότητα.