ΚΑΡΦΙΤΣΕΣ ΣΤΗΝ ΑΜΜΟ

Τέσσερις συμμαθητές από ένα γυμνάσιο ιησουιτών στη Λίμα του Περού έρχονται αντιμέτωποι με μια πολύ αυστηρή καθηγήτρια. Η οποία θα τους κάνει τη ζωή κόλαση. Εκείνοι σκέφτονται να την εκδικηθούν και το τρενάκι του τρόμου ξεκινά. Ετσι, σαν παιχνίδι.

Είναι εντελώς διαφορετικοί χαρακτήρες, αλλά δεν ξεκολλάει ο ένας από τον άλλον. Θέλουν απεγνωσμένα να αρπάξουν τη ζωή απ' τον λαιμό και να γίνουν σημαντικοί. Να αποκτήσουν υπόσταση. Οι καταπιεσμένες εφηβικές ορμόνες αλυχτούν και υπαγορεύουν την άμεση δράση. Ο Μάνου προέρχεται από ένα διαλυμένο σπίτι. Ο πατέρας του, επαγγελματίας στρατιωτικός, έχασε τα λογικά του στον εμφύλιο με το Φωτεινό Μονοπάτι. Είναι ο αδιαμφισβήτητος ηγέτης της παρέας. Οι γονείς τού Κάρλος ξεχειλίζουν από συναισθηματική ανεπάρκεια. Το παιδί μεγαλώνει προσπαθώντας να γίνει «κανονικό» και είναι εκείνο που υπεκφεύγει από τις αποφάσεις της ομάδας. Ο Μόκο έχασε τη μητέρα του μικρός και έκτοτε ο πατέρας του πνίγεται στο αλκοόλ. Πουλάει πορνό στο σχολείο, ενώ είναι εθισμένος στα μπλοκμπάστερ της δεκαετίας του '80. Είναι ο παρορμητικός της συντροφιάς. Την τετράδα κλείνει ο Μπέτο. Ο οποίος διάβαζει μανιωδώς λογοτεχνία, δίνει αγώνα για να κρύψει την ομοφυλοφιλία του, ενώ οι γονείς του τον προορίζουν για ταλαντούχο οικογενειάρχη. Αναμφισβήτητα διεκδικεί τον ρόλο του διανοουμένου. Τέσσερα σπασικλάκια.

Η γραφή του Σαντιάγο Ρονκαλιόλο κινείται στη γλιστερή επιφάνεια συνάντησης της ποπ κουλτούρας με το κοινωνικοπολιτικό σχόλιο και κρατιέται όρθια. Το πλαίσιο της αφήγησης τοποθετείται στη Λίμα των αρχών της δεκαετίας του '90, σ' ένα σχολείο αρρένων. Στην αρχή σχεδόν κάθε κεφαλαίου οι πρωταγωνιστές διηγούνται σε μεγαλύτερη ηλικία, μπροστά σε μια αόρατη κάμερα, κατευθείαν στα μάτια του αναγνώστη δηλαδή, τα πεπραγμένα. Η μνήμη δεν ξεκαθαρίζει ποιος έκανε τι. Μα όλοι γνωρίζουν τι συνέβη. Τότε, λοιπόν, η ευρύτερη περιοχή του σχολείου που φιλοξενούσε κατά κύριο λόγο μεσοαστικές οικογένειες συμπιεζόταν από τις ραγδαία αναπτυσσόμενες φτωχογειτονιές των προσφύγων του εμφυλίου και των εργατών. Εκείνη την εποχή το Περού ταλανίζεται από εκτεταμένη βία, τρομοκρατία και υπερσυντηρητικές καθεστηκυίες αντιλήψεις. Ο διάλογος είχε χαθεί. Στην παρέα των τεσσάρων μαθητών καθρεφτίζεται, έστω και μιμητικά, η χαοτική αναδιάταξη του κοινωνικού ιστού. Σημείο αναφοράς αυτού του αναβρασμού είναι η δεσποινίς Πρίνγκλιν. Καθηγήτρια του σχολείου, στο μάθημα μάλιστα της σεξουαλικής αγωγής. Μια στριφνή εκπαιδευτικός που έχει κρυφές εσωτερικές πληγές. Παρ' όλα αυτά, προβάλλει το αυταρχικό πρόσωπο του σχολείου, με διάθεση τιμωρητική. Νέμεσις και συνάμα ο βασικός επεξεργαστής εκ μέρους του συστήματος των παραβατικών κραδασμών.

Αργά και σταθερά στο βιβλίο αναπτύσσονται οι άξονες της αντιπαράθεσης. Που εκκινεί από μια τυπική, θα λέγαμε σήμερα, στάση εφηβικής απειθαρχίας. Και τότε δεν ήταν κάτι που δεν μπορούσε να ελεγχθεί. Ομως η Ιστορία μάς έχει δείξει πως μια σπίθα χρειάζεται για να ξεδιπλωθεί το σπιράλ του θανάτου και της τυφλής εκδίκησης. Κάποιες αιτίες μπορούν να διερευνηθούν υπό το πρίσμα του πολιτικού καθορισμού τους. Οι συντριπτική πλειοψηφία τους όμως, έχει βαθύτερες ρίζες. Εδράζεται πάνω στις σκοτεινές γωνιές της επιβολής εξουσίας και της ανάγκης για ναρκισσιστική επιβεβαίωση.

Ο συγγραφέας ρίχνεται μεθοδικά στη γιγάντωση της πόλωσης. Αναπτύσσει ένα κειμενικό σχήμα που υπονομεύει τους προκαθορισμένους ρόλους. Το τίμημα της ενηλικίωσης δεν είναι μόνο σωματικό, είναι και πνευματικό. Το ένα αποτελεί τη συμπληρωματική πλευρά του άλλου. Σ' αυτή τη σύγκρουση ο συγγραφέας δεν αφήνει ανοιχτές ερμηνείες. Ούτε ξεπέφτει στην ηθική παγίδα του καλού και του κακού. Ο Ρονκαλιόλο δίνει τις ρεαλιστικές, καθημερινές διαστάσεις της πάλης για ταυτότητα. Για την ωμή διαμόρφωση του δημόσιου λόγου και των εσωτερικών διαστάσεων των συλλογικών υποκειμένων. Η βία αρχικά και η διαδικασία της κατανόησης έπειτα, στη λεκτική και σωματική τους μορφή, αποτελούν το πρώτο στάδιο επαφής διαφορετικών κοινωνικών στρωμάτων και ατόμων.

Τα στάδια της ζύμωσής μας εντός κοινωνικού πλέγματος είναι το μέγα ερώτημα που διατρέχει το ολοκαίνουργιο μυθιστόρημα του Σαντιάγο Ρονκαλιόλο «Καρφίτσες στην άμμο». Οι απώλειες και τα κέρδη. Μια παρεξήγηση είναι ικανή να κάνει τον κόσμο να γυρίζει. (tanea.gr)