ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΟΝ ΓΑΜΟ

Δικαίωμα στο γάμο

Σ’ εμάς ο Ξαβιέ Μπετέλ είναι περισσότερο γνωστός από τη… συνομιλία που ανέπτυξε, τον περασμένο Αύγουστο, μέσω Τwitter με τον σημερινό βουλευτή της κυβέρνησης Νίκο Νικολόπουλο, ο οποίος σε ένα ομοφοβικό παραλήρημα είχε περιγράψει την Ευρώπη ως «Ευρώπη των π@στ@ριών» με αφορμή τη σχέση του Λουξεμβούργιου πρωθυπουργού.

Άννα Ζαρίφη (Free Sunday, 17-5-2015)

Την Παρασκευή , όπως μετέδωσε το Γαλλικό Πρακτορείο επικαλούμενο πηγές από το περιβάλλον του Μπετέλ, ο πρωθυπουργός γιόρτασε με τον πιο επίσημο τρόπο απόφαση με την οποία νομιμοποιήθηκε ο γάμος μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου στη χώρα του. Παντρεύτηκε τον Βέλγο σύντροφό του, αρχιτέκτονα Γκοτιέ Ντεστενέ, με τον οποίο είχαν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης από το 2010. Κι έτσι το μικρό Λουξεμβούργο έγινε μια χώρα όπου ο συντηρητικός πρωθυπουργός όχι μόνο υποστήριξε τη νομιμοποίηση των γάμων ατόμων του ίδιου φύλου αλλά προχώρησε και ο ίδιος στο βήμα.

Βέβαια, ο Μπετέλ ανέλαβε την πρωθυπουργία μετά από προεκλογική εκστρατεία στην οποία η σεξουαλικότητά του δεν ήταν ούτε μυστική ούτε αποτέλεσε θέμα. Είχε ο ίδιος αποκαλύψει τον σεξουαλικό προσανατολισμό του κατά τη διάρκεια μιας ραδιοφωνικής συνέντευξης όταν ήταν ακόμη μέλος του δημοτικού συμβουλίου της πόλης του Λουξεμβούργου, πριν γίνει δήμαρχος και πολύ πριν αποκαθηλώσει τον Ζαν Κλοντ Γιούνκερ από την πρωθυπουργία. «Έχω μόνο μια ζωή και δεν θέλω να την κρύψω» δηλώνει έκτοτε, προσθέτοντας: «Αλλά δεν υπήρξα ποτέ ο “γκέι υποψήφιος”. Οι άνθρωποι δεν με ψηφίζουν επειδή είμαι γκέι ή ετεροφυλόφιλος».

Σίγουρα το κάνει να ακούγεται πιο απλό απ’ ό,τι είναι στην πραγματικότητα. Εξάλλου είναι μόλις τρεις οι πολιτικοί που έχουν σπάσει ένα από τα τελευταία σύνορα της γκέι ορατότητας, φτάνοντας στην κορυφή. Από το 2009 το έχουν επιτύχει ο πρωθυπουργός του Βελγίου Έλιο ντι Ρούπο, η πρώην πρωθυπουργός της Ισλανδίας Γιοχάνα Σιγκουρνταρντότιρ και ο Μπετέλ. Η εκλογή ενός ανοιχτά ομοφυλόφιλου πολιτικού στο ανώτατο αξίωμα μιας χώρας αποτελεί ένα ακόμη βήμα στην εξέλιξη των πεποιθήσεων στην Ευρώπη. Παρά το γεγονός ότι έχει σημειωθεί πρόοδος στην καταπολέμηση των αντι-γκέι προκαταλήψεων στους τομείς της εργασίας και του αθλητισμού, η πολιτική παραμένει σε πολλά μέρη το τελευταίο προπύργιο, ενώ εστίες ομοφοβικής ρητορικής και βίας εξακολουθούν να αμαυρώνουν την καθημερινότητα ακόμα και των πιο ανεκτικών εθνών. Η πρόσφατη άνοδος των ακροδεξιών κομμάτων συχνά συνοδεύεται και από επιθέσεις κατά ομοφυλοφίλων, εκτός από μετανάστες.

Το βελγικό Κοινοβούλιο επικύρωσε τη νομοθεσία με 56 ψήφους υπέρ έναντι 4 κατά τον περασμένο Ιούνιο και ο νόμος τέθηκε σε ισχύ τον Ιανουάριο. Ο Μπετέλ βρισκόταν στη θέση του μόλις έξι μήνες τότε, αλλά αντιμετώπισε τις ανησυχίες ότι θα μπορούσε να θεωρηθεί προσωπική του ατζέντα σημειώνοντας ότι η πρόταση συντάχθηκε από την προηγούμενη κυβέρνηση και προσθέτοντας ότι πάντα κάποιοι θα γκρινιάζουν ότι υπάρχουν πιο σοβαρά ζητήματα. Σε κάθε περίπτωση, δύσκολα η σεξουαλικότητά του θα αποτελέσει «πολιτικό πρόβλημα» στη μικροσκοπική χώρα, με το Νο 2 της κυβέρνησης συνασπισμού, επικεφαλής του Κόμματος των Σοσιαλιστών Εργατών Ετιέν Σνάιντερ, αναπληρωτή πρωθυπουργό που υπηρετεί ως υπουργός Οικονομίας και υπουργός Άμυνας, να είναι επίσης ανοιχτά γκέι.

Πάντως, η αποδοχή και η ανεκτικότητα είναι ισχυρότερες στη Δυτική και τη Βόρεια Ευρώπη. Στο Νότο, Ισπανία και Πορτογαλία έχουν αναγνωρίσει το δικαίωμα στο γάμο μεταξύ ανθρώπων του ίδιου φίλου, ενώ, από την άλλη, η Ιταλία –με το βλέμμα στραμμένο στο Βατικανό– ακόμα δεν προσφέρει σχεδόν καμία νομική προστασία ή ανάλογα δικαιώματα. Στη χώρα μας, όπου δεν αναγνωρίζεται κανένα δικαίωμα, προσδοκίες καλλιεργήθηκαν και πρόσφατα, μετά από ανακοίνωση του υπουργείου Δικαιοσύνης, σύμφωνα με την οποία μέχρι τις 15 Ιουνίου η ειδική νομοπαρασκευαστική επιτροπή με τους πέντε «σοφούς» που σύστησε ο υπουργός Νίκος Παρασκευόπουλος θα πρέπει να έχει συντάξει το νομοσχέδιο για τη θέσπιση συμφώνου συμβίωσης για ομόφυλα ζευγάρια. Πολλοί βέβαια περιμένουν να το δουν πρώτα για να το πιστέψουν.

Το 2001 η Ολλανδία έγινε η πρώτη χώρα στην Ευρώπη που επέτρεψε το γάμο ατόμων του ίδιου φύλου, τρία χρόνια πριν από την πρώτη Πολιτεία των ΗΠΑ, την προοδευτική Μασαχουσέτη. Παρίσι και Βερολίνο εξέλεξαν γκέι δημάρχους, ενώ ακολούθησε η επικύρωση από χώρες όπως η Βρετανία και η Γαλλία. Στη Γερμανία η καταχωρισμένη συμβίωση για ομόφυλα ζευγάρια έγινε νόμιμη το 2001, παρέχοντας αρκετά από τα δικαιώματα που έχουν τα ετεροφυλόφιλα παντρεμένα ζευγάρια.

Αυτή την οδό εξάλλου ακολούθησε και ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Γκίντο Βεστερβέλε, που επισημοποίησε την ένωσή του με τον επί πολλά χρόνια σύντροφό του Μίκαελ Μρονζ, σε ιδιωτική τελετή, στη Βόννη το 2010. Είχε δημοσιοποιήσει ότι είναι γκέι το 2004, κατά τη διάρκεια ενός δείπνου για τα 50ά γενέθλια της Γερμανίδας καγκελαρίου. Αυτό ουδόλως τον σταμάτησε από το να αναλάβει υπουργός Εξωτερικών στο δεύτερο Υπουργικό Συμβούλιο της Μέρκελ και να υπηρετήσει ως αντικαγκελάριος από το 2009 έως το 2011, ο πρώτος ανοιχτά ομοφυλόφιλος πολιτικός που κατείχε μία από αυτές τις θέσεις. Παρέμεινε πρόεδρος του Ελεύθερου Δημοκρατικού Κόμματος της Γερμανίας (FDP) από τον Μάιο του 2001 έως το 2011 και ήταν μέλος της γερμανικής Βουλής την περίοδο 1996-2013.

Η συμμετοχή στους «28» της Ε.Ε., η οποία απαιτεί –αλλά δεν επιβάλλει– συμμόρφωση με τα πρότυπα της μη διάκρισης, έχει συμβάλει στη βελτίωση της κατάστασης σε ορισμένες χώρες, όπως, για παράδειγμα, η Πολωνία, που εντάχθηκε στο μπλοκ πριν από μία δεκαετία και όπου ο γκέι γάμος απαγορεύεται συνταγματικά. Ωστόσο οι παρελάσεις υπερηφάνειας έχουν γίνει μέρος του πολιτισμικού ημερολογίου της Βαρσοβίας και ένας γκέι άντρας και μια τρανσέξουαλ γυναίκα έχουν εκλεγεί στο Κοινοβούλιο. Στη χώρα μας, από την άλλη, δεν ζει ούτε ένας γκέι πολιτικός…

Μια έρευνα του 2012 ζήτησε από τους κατοίκους της Ε.Ε. να βαθμολογήσουν σε μια κλίμακα από το 1 έως το 10 πόσο άνετα θα ένιωθαν αν είχαν έναν γκέι, μια λεσβία ή έναν αμφιφυλόφιλο στο υψηλότερο δημόσιο αξίωμα της χώρας τους, με το 10 να σηματοδοτεί το «εντελώς άνετα». Από τα 27 κράτη-μέλη τότε, δεκαεπτά σκόραραν τον μέσο όρο 5 ή υψηλότερο, με εννέα έθνη να φτάνουν το 7.

Από αυτές τις εννέα χώρες αλλά και από τα διοικητικά συμβούλια αμερικανικών κολοσσών, που δεν διστάζουν να βγουν μπροστά με γκέι επικεφαλής, φαίνεται ότι έχει αρχίσει να ραγίζει το ταβάνι των διακρίσεων. Με πρώτο και καλύτερο τον διευθύνοντα σύμβουλο της Apple, Τιμ Κουκ, που αποκάλυψε τον σεξουαλικό προσανατολισμό του γράφοντας «είμαι ομοφυλόφιλος και είμαι υπερήφανος γι’ αυτό» σε ένα άρθρο περιοδικού πέρυσι, επισημαίνοντας ότι με τον τρόπο αυτό επιθυμεί να βοηθήσει όσους φοβούνται να φανερώσουν τις σεξουαλικές προτιμήσεις τους. Η κίνησή του ήταν ιδιαίτερα συμβολική, καθώς ήταν ο πρώτος διευθύνων σύμβουλος μιας εταιρείας από τη λίστα των 500 του περιοδικού «Fortune» που αποκάλυπτε ότι είναι ομοφυλόφιλος. Μια κίνηση που από πολλούς ερμηνεύτηκε ότι θα μπορούσε να αλλάξει την ατμόσφαιρα της εταιρικής Αμερικής.