ΤΙ ΝΑ ΠΡΟΣΕΞΟΥΝ ΤΙΣ ΓΙΟΡΤΕΣ ΟΣΟΙ ΠΑΣΧΟΥΝ ΑΠΟ ΧΡΟΝΙΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ

Τι να προσέξουν τις γιορτές όσοι έχουν πίεση, ζάχαρο

Ρεπορτάζ: Ρούλα Τσουλέα (tanea.ygeia.gr)

Οι γιορτές μπορεί να είναι δύσκολες για όσους πάσχουν από χρόνια νοσήματα που επηρεάζονται από τη διατροφή, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, η υπέρταση και η υπερχοληστερολαιμία. Με λίγη εγκράτεια και «έξυπνες» επιλογές, όμως, μπορεί κανείς να αποφύγει τις παγίδες. 

Ο επίκουρος καθηγητής Καρδιολογίας Κωνσταντίνος Τσιούφης, υπεύθυνος της Μονάδας Υπέρτασης στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο Αθηνών, ο επίκουρος καθηγητής Παθολογίας Νικόλαος Τεντολούρης, υπεύθυνος στο Διαβητολογικό Κέντρο του Λαϊκού Νοσοκομείου Αθηνών και γενικός γραμματέας της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης Παθήσεων Διαβητικού Ποδιού (ΕΜΕΔΙΠ), και ο κλινικός διαιτολόγος-βιολόγος Χάρης Δημοσθενόπουλος, προϊστάμενος του Διαιτολογικού Τμήματος του Λαϊκού, εξηγούν τι πρέπει να κάνουμε.

Τι κινδύνους κρύβει η υπερκατανάλωση φαγητού για όσους έχουν πίεση, «ζάχαρο» ή/και αυξημένη χοληστερόλη;

Είναι γνωστό ότι η υπερφόρτωση του στομαχιού με μεγάλη ποσότητα τροφής μπορεί να προκαλέσει οξείες αιμοδυναμικές μεταβολές, με αύξηση των παλμών και της αρτηριακής πίεσης, ενώ ορατός είναι και ο κίνδυνος κατακόρυφης, απότομης αύξησης των επιπέδων σακχάρου στο αίμα (υπεργλυκαιμία).

Και η υπερκατανάλωση αλκοόλ;

Αν και κάθε πάσχων μπορεί να καταναλώνει 1-2 ποτηράκια κρασί την ημέρα με το φαγητό του, δεν πρέπει να πιει σε ένα χριστουγεννιάτικο ή πρωτοχρονιάτικο τραπέζι τα αναλογούντα σε μία εβδομάδα. 

Η οξεία κατανάλωση μεγάλης ποσότητας αλκοόλ αυξάνει σημαντικά την πίεση, απορρυθμίζει τους ρυθμισμένους υπερτασικούς και εμποδίζει τη δράση των αντιυπερτασικών φαρμάκων. 

Οι διαβητικοί πρέπει να συμβουλευθούν τον γιατρό τους για την κατανάλωση αλκοόλ, διότι ορισμένα αντιδιαβητικά φάρμακα (όπως οι ινσουλίνες και οι σουλφονυλουρίες) αλληλεπιδρούν με το αλκοόλ και οδηγούν σε σημαντική ελάττωση του σακχάρου (υπογλυκαιμία). Στους υπόλοιπους διαβητικούς, η υπερκατανάλωση μπορεί να οδηγήσει σε υπεργλυκαιμία.

Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο;

Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται στους ηλικιωμένους και σε όσους έχουν γνωστό ιστορικό στεφανιαίας νόσου ή καρδιακής ανεπάρκειας. Σε αυτούς τους ασθενείς, ένα λουκούλλειο γεύμα μπορεί να προκαλέσει είτε μεγάλη αύξηση της πίεσης, με συνέπεια δύσπνοια και στηθαγχικό επεισόδιο, είτε πτώση της πίεσης, με συνοδό αίσθημα ζάλης και λιποθυμίας.

Αυξημένο κίνδυνο διατρέχουν επίσης οι υπερτασικοί που δεν έχουν ρυθμισμένη την πίεσή τους ή εκείνοι δεν είναι τακτικοί στη λήψη των φαρμάκων τους. 

Οσον αφορά τους διαβητικούς, το αλκοόλ αντενδείκνυται σε όσους έχουν διαβητική νευροπάθεια, ενώ από το πολύ φαγητό και ποτό κινδυνεύουν περισσότερο όσοι έχουν αρρύθμιστο σάκχαρο.

Μπορεί να υπάρξει πρόβλημα με ένα μόνο «γερό» φαγοπότι;

Οι επιπτώσεις της διατροφής σε υπέρταση και χοληστερόλη είναι συνάρτηση των θερμίδων, του αλατιού και του αλκοόλ ανά γεύμα και συνολικά το επίμαχο 24ωρο, και των συνθηκών θερμοκρασίας - υγρασίας που επικρατούν. Συνήθως η μεγάλη ποσότητα τροφής συνοδεύεται από πολλές θερμίδες, περισσότερο αλάτι και περισσότερο αλκοόλ. 

Αν ένας ασθενής τρώει πολύ σε κάθε γεύμα και επί σειρά ημερών, είναι σίγουρο ότι θα αυξήσει την πίεση και την «κακή» (LDL) χοληστερόλη του. 

Υπάρχει επίσης κίνδυνος έπειτα από ένα πολύ πλούσιο γεύμα με πολύ αλκοόλ να προκληθεί κολπική μαρμαρυγή – μία μορφή καρδιακής αρρυθμίας κατά την οποία η καρδιά συνήθως κτυπά πολύ γρήγορα και μπορεί να προκαλέσει δυσφορία ή ζάλη. 

Αν η αρρυθμία αυτή παραμείνει πέραν του 24ώρου, δημιουργούνται μικροθρόμβοι στη καρδιά που μπορεί να προκαλέσουν ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο – γι’ αυτό οι ασθενείς με τέτοια συμπτώματα πρέπει να ελέγχονται αμέσως από έναν γιατρό. 

Οσον αφορά τις επιπτώσεις στο σάκχαρο, αυτό αυξάνεται έπειτα από κάθε γεύμα. Συνεπώς, αν αυτό είναι πολύ πλούσιο σε υδατάνθρακες (από ψωμιά, πατάτες, ζυμαρικά, γλυκά, φρούτα κ.λπ.) μπορεί να υπάρξει κρίση υπεργλυκαιμίας.

Πότε πρέπει να απευθυνθεί κάποιος στον γιατρό;

Η μεγάλη αύξηση της πίεσης (π.χ. στα 180 mmHg) αμέσως έπειτα από ένα γεύμα, δεν σηματοδοτεί κατ’ ανάγκην κάτι σοβαρό, εκτός κι αν συνοδεύεται από συμπτώματα όπως πόνος στο στήθος, δύσπνοια, έντονη κεφαλαλγία ή ζάλη, οπότε ο ασθενής πρέπει να μεταφερθεί γρήγορα στο νοσοκομείο. 

Αν όμως αισθάνεται καλά, πρέπει να επιβεβαιώσει με δύο ακόμα μετρήσεις την αυξημένη πίεση και να πάρει εκτάκτως μία ακόμη δόση από τα αντιυπερτασικά φάρμακά του, ενώ μετάπρέπει να επικοινωνήσει με τον θεράποντα γιατρό του για πιθανή τροποποίηση της αγωγής του. 

Εάν, εξάλλου, 2 ώρες μετά το φαγητό παρουσιάσει κάποιος πολύ υψηλό σάκχαρο (πάνω από 250 mg/dl), πρέπει να επικοινωνήσει με τον γιατρό του.

Αριθμοί 

3,5 εκατ. ενήλικοι στην Ελλάδα έχουν αυξημένη ολική χοληστερόλη

754.000 Έλληνες έχουν διαβήτη

634.000 Έλληνες έχουν διαταραγμένη ανοχή στη γλυκόζη (προδιαβήτη)

2,5 εκατομμύρια Έλληνες είναι υπερτασικοί

Φυσιολογικές τιμές

Ολική χοληστερόλη = έως 200 mg/dl

Σάκχαρο (γλυκόζη) = έως 100 mg%

Αρτηριακή πίεση = 80-120 mmHg

Τι να κάνετε αν έχετε πίεση ή/και χοληστερίνη

* Απολαύστε το γιορτινό τραπέζι τρώγοντας και από τα μη συνιστώμενα στη καθημερινή διατροφή, προσέχοντας όμως η συνολική ποσότητα του γεύματος να είναι λογική.

* Αποφύγετε τις υπερβολές σε αλάτι και αλκοόλ.

* Φροντίστε να είναι υγιεινά τα υπόλοιπα γεύματα της ημέρας και των υπολοίπων ημερών. Η βάση της διατροφής σας πρέπει να είναι τα χόρτα, τα ψάρια, τα λευκάάπαχα κρέατα και τα φρούτα.

Τι να κάνετε αν έχετε «ζάχαρο»

* Να μετράτε προσεκτικά το σάκχαρό σας καθ’ όλη την περίοδο των γιορτών. Τις μέρες που θα παρευρίσκεστε σε κάποιο τραπέζι, μετρήστε το πριν, στη διάρκεια και 2 ώρες μετά από αυτό, ιδίως εάν πιείτε αλκοόλ.

* Αν πιείτε αλκοόλ, θα πρέπει να παρακολουθείτε τακτικά το σάκχαρό σας επί 24 ώρες μετά.

* Μην παραλείπετε καμία δόση των αντιδιαβητικών φαρμάκων σας

* Να τρώτε σε τακτά χρονικά διαστήματα

* Να τρώτε λογικές ποσότητες φαγητού, ιδίως όσον αφορά οτιδήποτε έχει άμυλο

* Φροντίστενα περιέχει κάθε γεύμα πρωτεΐνες (λ.χ. πουλερικά, ψάρια, όσπρια, κρέας, τυρί, γιαούρτι)

* Να πίνετε μικρές ποσότητες αλκοόλ (1 ποτό οι γυναίκες, 1-2 οι άντρες), εφ’ όσον δεν έχετε αντένδειξη και εφ’ όσον είναι καλά ρυθμισμένο το σάκχαρό σας

* Μην πίνετε ποτέ αλκοόλ με άδειο στομάχι.

* Πριν πάτε σε ένα τραπέζι, φάτε κάτι (λ.χ. ένα γιαούρτι με ένα φρούτο) για να «κόψετε» την πείνα σας

* Μην τρώτε περισσότερο από ένα γλυκό την ημέρα (λ.χ. μελομακάρονο,κουραμπιέ). Αν, όμως, δεν έχετε ρυθμισμένο σάκχαρο, να το αποφύγετε εντελώς.

«Έξυπνοι» διατροφικοί χειρισμοί

* Να τρώτε σε τακτά χρονικά διαστήματα για να μην πεινάτε

* Πριν καθίσετε στο τραπέζι να πίνετε 1-2 ποτήρια νερό («κόβουν» την όρεξη)

* Να αρχίζετε κάθε γεύμα με μεγάλη ποσότητα σαλατικών και λαχανικών.

* Αν πρόκειται να φάτε γλυκό, αφαιρέστε τους υδατάνθρακες (λ.χ. ψωμί, πατάτες, ρύζι, ζυμαρικά) από τα προηγούμενα πιάτα

* Να καταναλώνετε χαμηλές σε λίπος πρωτεΐνες (λ.χ. πουλερικά, ψάρια),

* Μην υποτιμάτε το λίπος - φανερό ή «κρυφό». Κρεατικά, ντρέσινγκ σε σάλτσες, αλλαντικά και τυριά (λ.χ. φέτα, κίτρινα), σαλάτες, αλείμματα με μαγιονέζα, ξηροί καρποί και γλυκά περιέχουν λίπη.

* Να προτιμάτε τις σαλάτες με σολομό ή τόνο και ελαιόλαδο, αντί για εκείνες με τυρί, αλλαντικά, ντρέσινγκ ή σος

* Να αποφεύγετε τα λιπαρά μέρη του κρέατος (λ.χ. μπούτι, πέτσα), να προτιμάτε τα πιο άπαχα (π.χ. στήθος)

* Να αποφεύγετε τα αλμυρά σνακ με το αλκοόλ

* Να αποφεύγετε τα παναρισμένα και τα τηγανητά τρόφιμα.

* Να επιλέγετε γαλακτοκομικά λίγων λιπαρών (π.χ. ανθότυρο, μανούρι, γιαούρτι λίγων λιπαρών, τυριά με 12% περιεκτικότητα σε λιπαρά, ημιαποβουτυρωμένο γάλα)

* Μειώστε το αλάτι στο μαγείρεμα και βγάλτε την αλατιέρα από το τραπέζι.

* Να βράζετε τα ζυμαρικά, το ρύζι, τα λαχανικά και τα όσπρια χωρίς προσθήκη αλατιού στο νερό. Αντ’ αυτού προσθέστε μυρωδικά, χυμό λεμονιού ή μικρή ποσότητα άσπρου κρασιού.

* Μην βάζετε στη γέμιση κιμά ή αλλαντικά, αλλά ρύζι, κάστανα, ξηρούς καρπούς και σταφίδες.

* Μην μαγειρεύετε τις πατάτες μαζί με το κρέας, αλλά μόνες τους

Tips

* Ζυγιστείτε στην αρχή της εορταστικής περιόδου και κάθε μέρα έως το τέλος της.

* Φροντίστε να περπατάτε καθημερινά επί τουλάχιστον μισή ώρα

* Μείνετε μακριά από το κάπνισμα (παθητικό ή ενεργητικό)