Μια έκθεση «σπάει» τον κώδικαΤης Μαίρης Αδαμοπούλου (tanea.gr, 12/11/2011)
Τρία «αινίγματα» αναζητούν λύσεις μέσα από το εικαστικό γεγονός της χρονιάς, που έκανε ρεκόρ εισιτηρίων πριν καν ανοίξει τις πύλες του. Ο homo universalis της Αναγέννησης αποκαλύπτεται στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου
Είναι η μεγαλύτερη που έχει γίνει ποτέ. Εχει κάνει ρεκόρ προπώλησης εισιτηρίων. Τα ασφάλιστρα για τα εννέα έργα-σταρ που φιλοξενεί έφτασαν το αστρονομικό ποσό των 3,85 δισ. ευρώ. Για χάρη της η Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου προγραμματίζει να παραμείνει ανοιχτή έως και ανήμερα την Πρωτοχρονιά, ενώ έχει προβλέψει ιδιαίτερα διευρυμένο ωράριο για να καταφέρει να εξυπηρετήσει όλους όσοι θελήσουν να την επισκεφθούν.
Είναι η έκθεση-αφιέρωμα στην παραγωγικότερη περίοδο του homo universalis Λεονάρντο ντα Βίντσι. Στα 17 χρόνια (1482-1499) που ο κορυφαίος ζωγράφος, γλύπτης, μηχανικός, αρχιτέκτονας, βοτανολόγος κι εφευρέτης παρέμεινε στην αυλή του ισχυρού άνδρα του Μιλάνου, Λουδοβίκου Σφόρτσα.
Οι πρώτες κριτικές από τους ειδικούς που την επισκέφθηκαν από την Τετάρτη, οπότε κι υποδέχεται επισήμως τους φιλότεχνους, μιλούν για μια έκθεση-εμπειρία την οποία «μόνο μία φορά μπορεί να έχει κάποιος στη ζωή του». Οι κόντρες μεταξύ των ειδικών γεμίζουν σελίδες επί σελίδων στις εφημερίδες για το αν όλα τα έργα που παρουσιάζονται στην έκθεση είναι αυθεντικά του αναγεννησιακού καλλιτέχνη.
Βεβαίως ολόκληρη η έκθεση-φαινόμενο δεν αποτελείται μόνο από εννέα έργα τέχνης. Πλαισιώνεται με ακόμη 50 σχέδια του πρωτοποριακού καλλιτέχνη, που έφερε μία από τις μεγαλύτερες καινοτομίες στην ιστορία της τέχνης: απεικόνισε στον καμβά του πρόσωπα που αισθάνονται και σκέφτονται, που αντιδρούν σε όσα συμβαίνουν γύρω τους, με χαρακτηριστικότερο ίσως παράδειγμα τους μαθητές του Ιησού στον «Μυστικό Δείπνο» που θορυβούνται, λογομαχούν, οπισθοχωρούν, φωνάζουν στην ανακοίνωση της προδοσίας, ενώ μέχρι τότε απεικονίζονταν γαλήνιοι στο τραπέζι.
Είναι δυνατόν όμως ο πολυπράγμων Λεονάρντο να άφησε πίσω του τόσο φτωχό - σε αριθμό - ζωγραφικό έργο; Είναι. Διότι ο ιδιοφυής ντα Βίντσι δεν μπορούσε να συγκεντρωθεί σε έναν μόνο τομέα. Η πολυδιάσπαση των ενδιαφερόντων του δεν του επέτρεπε να ολοκληρώσει τους πίνακές του. Εξάλλου τον γοήτευαν περισσότερο η έρευνα και οι ανακαλύψεις παρά η εφαρμογή τους.
Αποτέλεσμα; Ο Λεονάρντο καταδιώκεται σε όλη του τη ζωή από παραγγελιοδόχους που του ζητούσαν να ολοκληρώσει τα έργα για τα οποία είχε προπληρωθεί, την ώρα που ο Μιχαήλ Αγγελος σε όλη τη διάρκεια του βίου του κυνηγούσε πάτρωνες που δεν τον είχαν πληρώσει! Τα μεγάλα αινίγματα που ωστόσο καλείται να λύσει η έκθεση-υπερπαραγωγή είναι τρία. Είναι δυνατόν ένας πίνακας που αγοράστηκε προς 52 ευρώ να αποδεικνύεται αυθεντικό έργο του δημιουργού της «Μόνα Λίζα» και να εκτιμάται σε 145 εκατ. ευρώ; Είναι δυνατόν ένας ομοφυλόφιλος, όπως ο Λεονάρντο - είχε κατηγορηθεί δυο φορές για σοδομισμό κι είχε φυλακιστεί, ενώ λέγεται πως αυτός ήταν κι ο λόγος που εγκατέλειψε τη Φλωρεντία και μετακόμισε στο Μιλάνο -, να έχει αναπτύξει σχέση πάθους με τις γυναίκες, τουλάχιστον μέσα από τους καμβάδες του; Είναι δυνατόν ο καλλιτέχνης που μετά βίας ζωγράφισε 20 έργα τέχνης, να έφτιαξε δύο με το ίδιο θέμα; Η έκθεση μπορεί να μην έχει στους τοίχους της τα δυο πιο διάσημα έργα του Λεονάρντο: τον «Μυστικό Δείπνο» και τη «Μόνα Λίζα», που φαίνεται να αντικαθίσταται από την εξίσου γοητευτική «Κυρία με την ερμίνα». Ομως δεν σημαίνει πως δεν θα επιχειρήσει να ρίξει φως στα μυστήρια του σπουδαίου αναγεννησιακού καλλιτέχνη.
Τη δικαίωση μέσω της λονδρέζικης έκθεσης ψάχνει να βρει ένας «Χριστός Σωτήρας του Κόσμου» που το 1958 άλλαξε χέρια για 52 ευρώ. Το 2005 πέρασε στην ιδιοκτησία ενός ανώνυμου αμερικανικού κονσόρτσιουμ (κοινοπραξία) και μόλις φέτος, κι αφού συντηρήθηκε, θεωρήθηκε πως δεν είναι δημιουργία του Λεονάρντο. Και μόνο η ιδέα ότι στη λίστα των αυθεντικών έργων προστίθεται ακόμη ένα - άποψη που βρίσκει αντίθετη μερίδα των ειδικών - αποδείχθηκε αρκετή για να εκτινάξει την αξία του έργου στα 145 εκατ. ευρώ.
Αν και επισήμως δεν έχει εκτιμηθεί ο «Χριστός Σωτήρας», η αγορά βοά πως η παρουσία του και μόνο στην έκθεση αρκεί για να του προσδώσει κύρος και να ανεβάσει την τιμή του, ώστε μετά το πέρας της να πωληθεί και να αναδειχθεί σε ένα από τα ακριβότερα έργα τέχνης. Ωστόσο οι υποστηρικτές - όλοι τους καταξιωμένοι επιστήμονες - επιμένουν πως αναγνωρίζουν το αριστερό χέρι του καλλιτέχνη στο έργο, ενώ οι αντίπαλοι βλέπουν το χέρι ενός ταλαντούχου μαθητή του και εκτιμούν πως η Πινακοθήκη παίρνει μεγάλο ρίσκο που το εκθέτει.
Δεύτερο μυστήριο που αναδεικνύεται στην έκθεση είναι το γεγονός ότι από τα πέντε πορτρέτα που κατάφεραν να διανύσουν τα 500 χρόνια που τα χωρίζουν από την εποχή μας, τα τέσσερα είναι γυναικεία και το πέμπτο απεικονίζει έναν νεαρό μουσικό. Γιατί όμως ο ομοφυλόφιλος Λεονάρντο - άποψη που έχει υποστηριχθεί και από τον πατέρα της ψυχανάλυσης Ζίγκμουντ Φρόιντ - ζωγραφίζει γυναίκες;
Μπορούσε ο ομοφυλόφιλος Λεονάρντο να γοητευτεί - ή και να διεγερθεί - από μια γυναίκα; Διότι πολλοί πιστεύουν πως είναι τόσος ο θαυμασμός του για τη 16χρονη ερωμένη του Λουδοβίκου Σφόρτσα, Σεσίλια Γκαλεράνι - γνωστή και ως «Κυρία με την ερμίνα», η οποία θεωρείται το αντίπαλον δέος της «Μόνα Λίζα» -, που έχει αποτυπωθεί με τέτοιο τρόπο, σαν να ήθελε κι εκείνος να κοιμηθεί μαζί της. Η αναζήτηση μίας ακόμη καινοτομίας είναι η απάντηση. Διότι ο πρωτοπόρος Λεονάρντο μέσα από τα γυναικεία πορτρέτα του κατάφερε να ξεπεράσει ακόμη και τον δάσκαλό του Αντρέα ντελ Βερόκιο, που δημιουργούσε πορτρέτα εκπληκτικά μεν, άψυχα δε. Εκείνος είδε τις γυναίκες σφαιρικά ως ανθρώπινα όντα. Δεν στάθηκε στην εξωτερική τους ομορφιά, αλλά προσπάθησε να μετατρέψει τα μάτια τους σε παράθυρα της ψυχής. Και για να το πετύχει επιλέγει να ντύνει ακόμη και τις αριστοκράτισσες με απλά ρούχα, ώστε να μην αποσπά το βλέμμα του θεατή από το πρόσωπο.
Και το μυστήριο με την «Παναγία των Βράχων» που εμφανίζεται εις διπλούν - παρά το γεγονός ότι ο Λεονάρντο ζωγράφισε ελάχιστα έργα; Η μία εκδοχή αποτελεί την πρώτη παραγγελία που δέχτηκε το 1480 από την Αδελφότητα των Φραγκισκανών Μοναχών στο Μιλάνο. Οταν ο καλλιτέχνης ολοκλήρωσε το έργο του, θεώρησε ότι η αμοιβή που είχε συμφωνήσει ήταν χαμηλή κι αποφάσισε να το πουλήσει σε ιδιώτη - τελικά αυτό κατέληξε στο Μουσείο του Λούβρου, το οποίο και το δανείζει τώρα στο Λονδίνο. Το δεύτερο έργο - που ανήκει στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου - φιλοτεχνήθηκε 23 χρόνια αργότερα με το ίδιο θέμα ελαφρά τροποποιημένο για να καλύψει το κενό στο παρεκκλήσι. Ωστόσο οι θεωρίες και τα μυστικά που πολλοί «βλέπουν» πίσω ειδικά από το έργο του Λούβρου δεν έχουν τελειωμό κι έγιναν ιδιαίτερα δημοφιλή μετά τη δημοσίευση του «Κώδικα Ντα Βίντσι».
Είναι η μεγαλύτερη που έχει γίνει ποτέ. Εχει κάνει ρεκόρ προπώλησης εισιτηρίων. Τα ασφάλιστρα για τα εννέα έργα-σταρ που φιλοξενεί έφτασαν το αστρονομικό ποσό των 3,85 δισ. ευρώ. Για χάρη της η Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου προγραμματίζει να παραμείνει ανοιχτή έως και ανήμερα την Πρωτοχρονιά, ενώ έχει προβλέψει ιδιαίτερα διευρυμένο ωράριο για να καταφέρει να εξυπηρετήσει όλους όσοι θελήσουν να την επισκεφθούν.
Είναι η έκθεση-αφιέρωμα στην παραγωγικότερη περίοδο του homo universalis Λεονάρντο ντα Βίντσι. Στα 17 χρόνια (1482-1499) που ο κορυφαίος ζωγράφος, γλύπτης, μηχανικός, αρχιτέκτονας, βοτανολόγος κι εφευρέτης παρέμεινε στην αυλή του ισχυρού άνδρα του Μιλάνου, Λουδοβίκου Σφόρτσα.
Οι πρώτες κριτικές από τους ειδικούς που την επισκέφθηκαν από την Τετάρτη, οπότε κι υποδέχεται επισήμως τους φιλότεχνους, μιλούν για μια έκθεση-εμπειρία την οποία «μόνο μία φορά μπορεί να έχει κάποιος στη ζωή του». Οι κόντρες μεταξύ των ειδικών γεμίζουν σελίδες επί σελίδων στις εφημερίδες για το αν όλα τα έργα που παρουσιάζονται στην έκθεση είναι αυθεντικά του αναγεννησιακού καλλιτέχνη.
Βεβαίως ολόκληρη η έκθεση-φαινόμενο δεν αποτελείται μόνο από εννέα έργα τέχνης. Πλαισιώνεται με ακόμη 50 σχέδια του πρωτοποριακού καλλιτέχνη, που έφερε μία από τις μεγαλύτερες καινοτομίες στην ιστορία της τέχνης: απεικόνισε στον καμβά του πρόσωπα που αισθάνονται και σκέφτονται, που αντιδρούν σε όσα συμβαίνουν γύρω τους, με χαρακτηριστικότερο ίσως παράδειγμα τους μαθητές του Ιησού στον «Μυστικό Δείπνο» που θορυβούνται, λογομαχούν, οπισθοχωρούν, φωνάζουν στην ανακοίνωση της προδοσίας, ενώ μέχρι τότε απεικονίζονταν γαλήνιοι στο τραπέζι.
Είναι δυνατόν όμως ο πολυπράγμων Λεονάρντο να άφησε πίσω του τόσο φτωχό - σε αριθμό - ζωγραφικό έργο; Είναι. Διότι ο ιδιοφυής ντα Βίντσι δεν μπορούσε να συγκεντρωθεί σε έναν μόνο τομέα. Η πολυδιάσπαση των ενδιαφερόντων του δεν του επέτρεπε να ολοκληρώσει τους πίνακές του. Εξάλλου τον γοήτευαν περισσότερο η έρευνα και οι ανακαλύψεις παρά η εφαρμογή τους.
Αποτέλεσμα; Ο Λεονάρντο καταδιώκεται σε όλη του τη ζωή από παραγγελιοδόχους που του ζητούσαν να ολοκληρώσει τα έργα για τα οποία είχε προπληρωθεί, την ώρα που ο Μιχαήλ Αγγελος σε όλη τη διάρκεια του βίου του κυνηγούσε πάτρωνες που δεν τον είχαν πληρώσει! Τα μεγάλα αινίγματα που ωστόσο καλείται να λύσει η έκθεση-υπερπαραγωγή είναι τρία. Είναι δυνατόν ένας πίνακας που αγοράστηκε προς 52 ευρώ να αποδεικνύεται αυθεντικό έργο του δημιουργού της «Μόνα Λίζα» και να εκτιμάται σε 145 εκατ. ευρώ; Είναι δυνατόν ένας ομοφυλόφιλος, όπως ο Λεονάρντο - είχε κατηγορηθεί δυο φορές για σοδομισμό κι είχε φυλακιστεί, ενώ λέγεται πως αυτός ήταν κι ο λόγος που εγκατέλειψε τη Φλωρεντία και μετακόμισε στο Μιλάνο -, να έχει αναπτύξει σχέση πάθους με τις γυναίκες, τουλάχιστον μέσα από τους καμβάδες του; Είναι δυνατόν ο καλλιτέχνης που μετά βίας ζωγράφισε 20 έργα τέχνης, να έφτιαξε δύο με το ίδιο θέμα; Η έκθεση μπορεί να μην έχει στους τοίχους της τα δυο πιο διάσημα έργα του Λεονάρντο: τον «Μυστικό Δείπνο» και τη «Μόνα Λίζα», που φαίνεται να αντικαθίσταται από την εξίσου γοητευτική «Κυρία με την ερμίνα». Ομως δεν σημαίνει πως δεν θα επιχειρήσει να ρίξει φως στα μυστήρια του σπουδαίου αναγεννησιακού καλλιτέχνη.
Τη δικαίωση μέσω της λονδρέζικης έκθεσης ψάχνει να βρει ένας «Χριστός Σωτήρας του Κόσμου» που το 1958 άλλαξε χέρια για 52 ευρώ. Το 2005 πέρασε στην ιδιοκτησία ενός ανώνυμου αμερικανικού κονσόρτσιουμ (κοινοπραξία) και μόλις φέτος, κι αφού συντηρήθηκε, θεωρήθηκε πως δεν είναι δημιουργία του Λεονάρντο. Και μόνο η ιδέα ότι στη λίστα των αυθεντικών έργων προστίθεται ακόμη ένα - άποψη που βρίσκει αντίθετη μερίδα των ειδικών - αποδείχθηκε αρκετή για να εκτινάξει την αξία του έργου στα 145 εκατ. ευρώ.Αν και επισήμως δεν έχει εκτιμηθεί ο «Χριστός Σωτήρας», η αγορά βοά πως η παρουσία του και μόνο στην έκθεση αρκεί για να του προσδώσει κύρος και να ανεβάσει την τιμή του, ώστε μετά το πέρας της να πωληθεί και να αναδειχθεί σε ένα από τα ακριβότερα έργα τέχνης. Ωστόσο οι υποστηρικτές - όλοι τους καταξιωμένοι επιστήμονες - επιμένουν πως αναγνωρίζουν το αριστερό χέρι του καλλιτέχνη στο έργο, ενώ οι αντίπαλοι βλέπουν το χέρι ενός ταλαντούχου μαθητή του και εκτιμούν πως η Πινακοθήκη παίρνει μεγάλο ρίσκο που το εκθέτει.
Δεύτερο μυστήριο που αναδεικνύεται στην έκθεση είναι το γεγονός ότι από τα πέντε πορτρέτα που κατάφεραν να διανύσουν τα 500 χρόνια που τα χωρίζουν από την εποχή μας, τα τέσσερα είναι γυναικεία και το πέμπτο απεικονίζει έναν νεαρό μουσικό. Γιατί όμως ο ομοφυλόφιλος Λεονάρντο - άποψη που έχει υποστηριχθεί και από τον πατέρα της ψυχανάλυσης Ζίγκμουντ Φρόιντ - ζωγραφίζει γυναίκες;
Μπορούσε ο ομοφυλόφιλος Λεονάρντο να γοητευτεί - ή και να διεγερθεί - από μια γυναίκα; Διότι πολλοί πιστεύουν πως είναι τόσος ο θαυμασμός του για τη 16χρονη ερωμένη του Λουδοβίκου Σφόρτσα, Σεσίλια Γκαλεράνι - γνωστή και ως «Κυρία με την ερμίνα», η οποία θεωρείται το αντίπαλον δέος της «Μόνα Λίζα» -, που έχει αποτυπωθεί με τέτοιο τρόπο, σαν να ήθελε κι εκείνος να κοιμηθεί μαζί της. Η αναζήτηση μίας ακόμη καινοτομίας είναι η απάντηση. Διότι ο πρωτοπόρος Λεονάρντο μέσα από τα γυναικεία πορτρέτα του κατάφερε να ξεπεράσει ακόμη και τον δάσκαλό του Αντρέα ντελ Βερόκιο, που δημιουργούσε πορτρέτα εκπληκτικά μεν, άψυχα δε. Εκείνος είδε τις γυναίκες σφαιρικά ως ανθρώπινα όντα. Δεν στάθηκε στην εξωτερική τους ομορφιά, αλλά προσπάθησε να μετατρέψει τα μάτια τους σε παράθυρα της ψυχής. Και για να το πετύχει επιλέγει να ντύνει ακόμη και τις αριστοκράτισσες με απλά ρούχα, ώστε να μην αποσπά το βλέμμα του θεατή από το πρόσωπο.
Και το μυστήριο με την «Παναγία των Βράχων» που εμφανίζεται εις διπλούν - παρά το γεγονός ότι ο Λεονάρντο ζωγράφισε ελάχιστα έργα; Η μία εκδοχή αποτελεί την πρώτη παραγγελία που δέχτηκε το 1480 από την Αδελφότητα των Φραγκισκανών Μοναχών στο Μιλάνο. Οταν ο καλλιτέχνης ολοκλήρωσε το έργο του, θεώρησε ότι η αμοιβή που είχε συμφωνήσει ήταν χαμηλή κι αποφάσισε να το πουλήσει σε ιδιώτη - τελικά αυτό κατέληξε στο Μουσείο του Λούβρου, το οποίο και το δανείζει τώρα στο Λονδίνο. Το δεύτερο έργο - που ανήκει στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου - φιλοτεχνήθηκε 23 χρόνια αργότερα με το ίδιο θέμα ελαφρά τροποποιημένο για να καλύψει το κενό στο παρεκκλήσι. Ωστόσο οι θεωρίες και τα μυστικά που πολλοί «βλέπουν» πίσω ειδικά από το έργο του Λούβρου δεν έχουν τελειωμό κι έγιναν ιδιαίτερα δημοφιλή μετά τη δημοσίευση του «Κώδικα Ντα Βίντσι».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου