Δημήτρης Μητρόπουλος
Φωτό: Nelly’s
.
ΠΑΣΑΚΑΛΙΑ (Μέρες του 1903)
PRELUDIO (Εν τη οδώ)
ΠΕΝΤΑΛ (Έτσι πολύ ατένισα)*
από το cd ΛΟΓΟΣ ΜΟΥΣΙΚΟΣ – LINGUA MUSICALIS (Μάρτιος 2002)
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης – Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας
ΠΑΣΑΚΑΛΙΑ (Μέρες του 1903)
PRELUDIO (Εν τη οδώ)
ΠΕΝΤΑΛ (Έτσι πολύ ατένισα)*
από το cd ΛΟΓΟΣ ΜΟΥΣΙΚΟΣ – LINGUA MUSICALIS (Μάρτιος 2002)
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης – Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας
.
Όταν ο Μητρόπουλος μελοποιούσε ποιήματα του μεγάλου Αλεξανδρινού...
«Θαυμαστέ μου κ. Καβάφη!»
Ελευθεροτυπία, 8-02-2001
«Θαυμαστέ μου Κύριε Καβάφη! Λαβαίνω το θάρρος - να σας γράψω, αν και δεν με γνωρίζετε, γιατί έχω τόσες καλές πληροφορίες για τη μεγάλη καλωσύνη, απλότητα και καταδεκτικότητα που δείχνετε προς τους νέους καλλιτέχνας που ατενίζουν σε σας με θαυμασμό! Προ ενός ήδη χρόνου έγραψα μουσική απάνω σε 14 τραγούδια σας και επειδή είχαν πολύ επιτυχία εδώ εις την audition που έκαμα θα 'θελα πολύ να τα τυπόσω τώρα, και ήθελα εν πρώτοις την άδειάν σας, και Δεύτερον ει δυνατόν να μου στείλετε μεταφρασμένα αυτά τα ίδια τραγούδια στη Γαλλική, ή ακόμη και στην Αγγλική, γιατί έτσι θα μπορούσα να τα χρησιμοποιήσω και στο Παρίσι που σκοπεύω να πάω (...) Εστέ βέβαιος ότι η Μουσική μου είναι τόσο σύγχρονη όσο και η ατμόσφαιρα η καινούρια που αναδίνουν τα τραγούδια σας. Ο Κύριος Αντώνιος Μπενάκης τα ήκουσεν και μπορεί να σας πη ο ίδιος την εντύπωσίν του (...)».
Σε ελάχιστους είναι γνωστό ότι ο πρώτος Ελληνας συνθέτης που μελοποίησε ποιήματα του Κωνσταντίνου Καβάφη ήταν ο Δημήτρης Μητρόπουλος. Εξ ου και η επιστολή, μία εκ των δύο που σώζονται με ημερομηνίες 15 Ιουλίου και 16 Αυγούστου 1926. Τις αναδημοσιεύει η νεοεκδοθείσα (από τη «Νεφέλη») εξαμηνιαία επιθεώρηση μουσικής, «Μουσικός Λόγος», στο μόλις δεύτερο τεύχος της.
Οι επιστολές συνοδεύονται από το σύντομο επεξηγηματικό σημείωμα της Στεφανίας Μεράκου, μουσικολόγου και υπεύθυνης του Αρχείου Ελληνικής Μουσικής της Μεγάλης Βιβλιοθήκης της Ελλάδος Λίλιαν Βουδούρη. Στη συλλογή αυτού του αρχείου ανήκουν οι επιστολές, ενώ αντίστοιχα το χειρόγραφο με τα 14 τραγούδια που, βασισμένα σε ποιήματα του Καβάφη, είχε συνθέσει το 1925-26 ο Μητρόπουλος φυλάσσεται στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη.
Τα «ποιήματα, ερωτικά, τολμηρά, ρεαλιστικά, ελευθερωμένα από δεσμεύσεις και κοινωνικές προκαταλήψεις, προτρέπουν-εμπνέουν-οδηγούν τον Μητρόπουλο σε συνθετικούς νεωτερισμούς», σημειώνει η κ. Μεράκου, παραθέτοντας και τους τίτλους των ποιημάτων όπως αναγράφονταν στο χειρόγραφο. Πρόκειται για τα «Ηδονή», «Για νάρθουν», «Μια νύχτα», «Η αρχή των», «Να μείνει», «Εν απογνώσει», «Γκρίζα», «Μέρες του 1903», «Το διπλανό τραπέζι», «Μακρυά», «Εν τη οδώ», «Ο ήλιος του απογεύματος», «Ετσι πολύ ατένισα», «Επήγα Coda».
Από το περιεχόμενο της πρώτης επιστολής προκύπτει ότι ο Μητρόπουλος είχε ήδη αποφασίσει ότι η έκδοση θα περιλάμβανε τα 10 μόνο από τα 14 τραγούδια. Στέλνει ως εκ τούτου την επιστολή, Ιούλιο του '26, ζητώντας από τον Καβάφη να του παρέχει μεταφράσεις των τραγουδιών για τις ανάγκες της έκδοσης.
Απάντηση του Καβάφη δεν βρέθηκε στο αρχείο του συνθέτη στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη. Από το περιεχόμενο όμως της δεύτερης επιστολής συμπεραίνει κανείς ότι ο Καβάφης έστειλε τις μεταφράσεις των ποιημάτων του, πλην τριών («Επήγα», «Μακρυά» και «Το διπλανό τραπέζι»). Διαβάζουμε στη δεύτερη επιστολή: «Φίλτατε Κύριε Καβάφη - Σας ευχαριστώ απείρως για τις μεταφράσεις - των ποιημάτων σας τας οποίας έλαβα - Δεν μου γράφετε όμως για τις υπόλοιπες - τρεις; (...)Αλλωστε πρέπει να σας εξηγήσω πως δεν πρόκειται - καμία από τις μεταφράσεις αυτές να τραγουδηθούν - αλλά μόνον στην αρχή της εκδόσεώς μου, θα βάλω - όλες αυτές τις μεταφράσεις μαζύ μόνον και μόνον - για να ξέρουν οι ξένοι το περιεχόμενον των - ποιημάτων (...)».
Η πρώτη δημόσια εκτέλεση του έργου έγινε τελικώς, όπως διαβάζουμε, «στην Αθήνα στις 6 Ιουνίου του 1927 με την Πόπη Σερτσίου και τον Μητρόπουλο στο πιάνο». Δυστυχώς η αντίδραση των κριτικών ήταν αποθαρρυντική: «Ο Ν.Δ. στην τακτική του στήλη στην εφημερίδα Πολιτεία στις 8 Ιουνίου 1927 γράφει μεταξύ άλλων ότι "...είναι αδύνατον να ξεχωρίσει κανείς τα θέματα και να ανακαλύψει αλληλουχίαν μελωδίας. Εξ άλλου η εξεζητημένη ατονικότης ...και η φουτουριστική αρμονία φθάνουσα μέχρι παραφωνιών, παρέχουν μίαν δυσάρεστον και εκνευριστικήν εντύπωσιν...".»
«Θαυμαστέ μου κ. Καβάφη!»
Ελευθεροτυπία, 8-02-2001
«Θαυμαστέ μου Κύριε Καβάφη! Λαβαίνω το θάρρος - να σας γράψω, αν και δεν με γνωρίζετε, γιατί έχω τόσες καλές πληροφορίες για τη μεγάλη καλωσύνη, απλότητα και καταδεκτικότητα που δείχνετε προς τους νέους καλλιτέχνας που ατενίζουν σε σας με θαυμασμό! Προ ενός ήδη χρόνου έγραψα μουσική απάνω σε 14 τραγούδια σας και επειδή είχαν πολύ επιτυχία εδώ εις την audition που έκαμα θα 'θελα πολύ να τα τυπόσω τώρα, και ήθελα εν πρώτοις την άδειάν σας, και Δεύτερον ει δυνατόν να μου στείλετε μεταφρασμένα αυτά τα ίδια τραγούδια στη Γαλλική, ή ακόμη και στην Αγγλική, γιατί έτσι θα μπορούσα να τα χρησιμοποιήσω και στο Παρίσι που σκοπεύω να πάω (...) Εστέ βέβαιος ότι η Μουσική μου είναι τόσο σύγχρονη όσο και η ατμόσφαιρα η καινούρια που αναδίνουν τα τραγούδια σας. Ο Κύριος Αντώνιος Μπενάκης τα ήκουσεν και μπορεί να σας πη ο ίδιος την εντύπωσίν του (...)».
Σε ελάχιστους είναι γνωστό ότι ο πρώτος Ελληνας συνθέτης που μελοποίησε ποιήματα του Κωνσταντίνου Καβάφη ήταν ο Δημήτρης Μητρόπουλος. Εξ ου και η επιστολή, μία εκ των δύο που σώζονται με ημερομηνίες 15 Ιουλίου και 16 Αυγούστου 1926. Τις αναδημοσιεύει η νεοεκδοθείσα (από τη «Νεφέλη») εξαμηνιαία επιθεώρηση μουσικής, «Μουσικός Λόγος», στο μόλις δεύτερο τεύχος της.
Οι επιστολές συνοδεύονται από το σύντομο επεξηγηματικό σημείωμα της Στεφανίας Μεράκου, μουσικολόγου και υπεύθυνης του Αρχείου Ελληνικής Μουσικής της Μεγάλης Βιβλιοθήκης της Ελλάδος Λίλιαν Βουδούρη. Στη συλλογή αυτού του αρχείου ανήκουν οι επιστολές, ενώ αντίστοιχα το χειρόγραφο με τα 14 τραγούδια που, βασισμένα σε ποιήματα του Καβάφη, είχε συνθέσει το 1925-26 ο Μητρόπουλος φυλάσσεται στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη.
Τα «ποιήματα, ερωτικά, τολμηρά, ρεαλιστικά, ελευθερωμένα από δεσμεύσεις και κοινωνικές προκαταλήψεις, προτρέπουν-εμπνέουν-οδηγούν τον Μητρόπουλο σε συνθετικούς νεωτερισμούς», σημειώνει η κ. Μεράκου, παραθέτοντας και τους τίτλους των ποιημάτων όπως αναγράφονταν στο χειρόγραφο. Πρόκειται για τα «Ηδονή», «Για νάρθουν», «Μια νύχτα», «Η αρχή των», «Να μείνει», «Εν απογνώσει», «Γκρίζα», «Μέρες του 1903», «Το διπλανό τραπέζι», «Μακρυά», «Εν τη οδώ», «Ο ήλιος του απογεύματος», «Ετσι πολύ ατένισα», «Επήγα Coda».
Από το περιεχόμενο της πρώτης επιστολής προκύπτει ότι ο Μητρόπουλος είχε ήδη αποφασίσει ότι η έκδοση θα περιλάμβανε τα 10 μόνο από τα 14 τραγούδια. Στέλνει ως εκ τούτου την επιστολή, Ιούλιο του '26, ζητώντας από τον Καβάφη να του παρέχει μεταφράσεις των τραγουδιών για τις ανάγκες της έκδοσης.
Απάντηση του Καβάφη δεν βρέθηκε στο αρχείο του συνθέτη στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη. Από το περιεχόμενο όμως της δεύτερης επιστολής συμπεραίνει κανείς ότι ο Καβάφης έστειλε τις μεταφράσεις των ποιημάτων του, πλην τριών («Επήγα», «Μακρυά» και «Το διπλανό τραπέζι»). Διαβάζουμε στη δεύτερη επιστολή: «Φίλτατε Κύριε Καβάφη - Σας ευχαριστώ απείρως για τις μεταφράσεις - των ποιημάτων σας τας οποίας έλαβα - Δεν μου γράφετε όμως για τις υπόλοιπες - τρεις; (...)Αλλωστε πρέπει να σας εξηγήσω πως δεν πρόκειται - καμία από τις μεταφράσεις αυτές να τραγουδηθούν - αλλά μόνον στην αρχή της εκδόσεώς μου, θα βάλω - όλες αυτές τις μεταφράσεις μαζύ μόνον και μόνον - για να ξέρουν οι ξένοι το περιεχόμενον των - ποιημάτων (...)».
Η πρώτη δημόσια εκτέλεση του έργου έγινε τελικώς, όπως διαβάζουμε, «στην Αθήνα στις 6 Ιουνίου του 1927 με την Πόπη Σερτσίου και τον Μητρόπουλο στο πιάνο». Δυστυχώς η αντίδραση των κριτικών ήταν αποθαρρυντική: «Ο Ν.Δ. στην τακτική του στήλη στην εφημερίδα Πολιτεία στις 8 Ιουνίου 1927 γράφει μεταξύ άλλων ότι "...είναι αδύνατον να ξεχωρίσει κανείς τα θέματα και να ανακαλύψει αλληλουχίαν μελωδίας. Εξ άλλου η εξεζητημένη ατονικότης ...και η φουτουριστική αρμονία φθάνουσα μέχρι παραφωνιών, παρέχουν μίαν δυσάρεστον και εκνευριστικήν εντύπωσιν...".»
.
Κ.Π Καβάφης
Κ.Π Καβάφης
Βλέπω ότι είναι σε εξέλιξη μουσικός μαραθώνιος. Πολύ ωραία!
ΑπάντησηΔιαγραφήΝαι, ναι! Πολύ ωραία! :-)
ΑπάντησηΔιαγραφήΤην συνάντηση Μητρόπουλου-Καβάφη στο σπίτι της Ελένης Ουράνη (που έγραφε με το ανδρικό ψευδώνυμο Άλκης Θρύλος) και την εκτέλεση των 10 Inventions τραγουδισμένων από τον ίδιο τον Μητρόπουλο πλάθει με την φαντασία του ο Μένης Κουμανταρέας στην πρώτη από τις τρεις νουβέλες στο βιβλίο του "To show είναι των Ελλήνων". Παραθέτω ένα απόσπασμα, όπου ο Μητρόπουλος (που δεν κατονομάζεται από τον Κουμανταρέα) μόλις έχει κατέβει από το πιάνο:
ΑπάντησηΔιαγραφή"Αύρα, εσύ πώς άκουσες τη μουσική του Δημητράκη;" [...]
"Είναι δύσκολη μουσική, [...] εγκεφαλική θα μπορούσε να πει κανείς, που όμως ηλεκτρίζει. Οι στίχοι συμβαδίζουν με τις αρμονίες το ίδιο τολμηρά. Τι άλλο να πω, ενδιαφέρον, πολύ ενδιαφέρον".
Το άλλο που θα μπορούσε να πει, μα το σκέφτεται μόνο, ότι στην ποίηση αυτού του ανθρώπου τα πάντα συντελούνται στο πλαίσιο μιας ανδρικής συναλλαγής. Η γυναίκα σε αυτό το σκηνικό είναι πανηγυρικά απούσα. Όλα γίνονται μεταξύ ανδρών: συννενόηση, συνενοχή, συνουσία. Κι αυτό, όσο να 'ναι, κρυφά την τρώει και την ενοχλεί.
Ρίξτε μια ματιά κι εδώ:
ΑπάντησηΔιαγραφήhttp://gaynewsingreek.blogspot.com/2009/02/blog-post_20.html