.
ΥΠΟΜΝΗΜΑ GROSS
Ι. Εισαγωγή
i. Πλαίσιο της έκθεσής μου σχετικά με το δικαίωμα των λεσβιών, ομοφυλόφιλων, αμφιφυλόφιλων και τρανσέξουαλ (ΛΟΑΤ).
1. Στις 16 Σεπτεμβρίου 2005 ορίσθηκα εισηγητής της Επιτροπής Νομικών Υποθέσεων και Ανθρώπινων Δικαιωμάτων για το θέμα της "Νομικής αναγνώρισης σχέσεων ομοφύλων στην Ευρώπη" επί τη βάσει μιας πρωτοβουλίας για σύσταση (Doc 10640) που εισηγήθηκαν ο κ. Jurgens και άλλοι. Το 2006, μια νέα πρωτοβουλία για μια σύσταση που αφορά την "Ελευθερία των συγκεντρώσεων και της έκφρασης των λεσβιών, ομοφυλόφιλων, αμφιφυλόφιλων και τρανσεξουαλικών προσώπων στα κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης" (Doc 10832) παραπέμφθηκε στην Επιτροπή για να την λάβω υπόψη μου στην έκθεσή μου για την "νομική αναγνώριση των σχέσεων ομοφύλων στην Ευρώπη".
2. Μία τρίτη κίνηση έχει παραπεμφεί μόλις στην Επιτροπή για έκθεση: "Αθέμιτη διάκριση λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου" (Doc 11423). Θεωρώ ότι αυτή η πρωτοβουλία θα πρέπει να συμπεριληφθεί στην τρέχουσα έκθεση καθώς καλύπτει και τα δύο θέματα με τα οποία ασχολούμαι. Συνεπώς, θα ήθελα να παρακαλέσω την Επιτροπή να ζητήσει απο το Γραφείο της Διάσκεψης να αλλάξει τον τίτλο. Αν η αίτησή μου γίνει δεκτή θα ετοιμάσω μια έκθεση για την "Αθέμιτη διάκριση λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου", η οποια θα περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, τα θέματα της "ελευθερίας των συγκεντρώσεων και της έκφρασης για λεσβίες, ομοφυλόφιλους, αμφισεξουαλικούς, τρανσεξουαλικούς" και την "νομική αναγνώριση των σχέσεων ομοφύλων στην Ευρώπη". Το εύρος της έκθεσής μου εξαρτάται λοιπόν από την τύχη αυτής της τρίτης κίνησης.
ii. Προτετοιμασία της έκθεσης
3. Στο πλαίσιο της προετοιμασίας της έκθεσής μου, έχω επισκεφθεί μέχρι στιγμής την Ισπανία (Μάης 2006) και την Λετονία (Οκτώβρης 2007) και έχω παρουσιάσει στην Επιτροπή ένα εισαγωγικό υπόμνημα για την "Νομική αναγνώριση των σχέσεων των ομόφυλων στην Ευρώπη" (AS/Jur (2007) 30) τον Ιούνη του 2007.
4. Δεδομένων των μεγάλων αντιδράσεων και αντίθετων θέσεων που ήγειρε αυτό το θέμα σε ένα αριθμό χωρών, τον Ιανουάριο του 2007 πρότεινα στηνΕπιτροπή να συλλέξω και να ανταλλάξω απόψεις, τον Μάρτιο του 2008 με ειδικούς επί των θεμάτων αυτών, προκειμένου να προσδιοριστούν οι παράγοντες που εξασφαλίζουν (θετικές) μεταβολές στην αντιμετώπιση και την νομοθεσία ενός αριθμού χωρών, όπως και τις δυσκολίες που παρουσιάζονται σε αυτά τα πεδία. Αυτή η ανταλλαγή απόψεων θα πρέπει επίσης να περιλάβει και μια ανοιχτή και άμεση συζήτηση ανάμεσα στα μέλη της Επιτροπής για το θέμα αυτό.
5. Τα επόμενα βήματα για την προετοιμασία της έκθεσής μου και το χρονοδιάγραμμα της παρουσίασής της εξαρτώνται φυσικά από το τελικό εύρος της (βλ. παραπάνω σχετικά με την "τύχη" της τρίτης πρωτοβουλίας για τις "Αθέμιτες διακρίσεις λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου").
ΙΙ. Αθέμιτες διακρίσεις λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού:αρχικές παρατηρήσεις
6. Και τα δύο θέματα ("Ελευθερία των συγκεντρώσεων και της έκφρασης για τις λεσβίες τους ομοφυλόφιλους , τους αμφισεξουαλικούς και τα τρανσεξουαλικά άτομα στα κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης" και "ομόφυλες σχέσεις στην Ευρώπη") αφορούν τα δικαιώματα των λεσβιών, των ομοφυλόφιλων, των αμφισεξουαλικών και των τρανσεξουαλικών προσώπων και εγείρουν το θέμα των αθέμιτων διακρίσεων λόγω σεξουαλικού προσανατολισμου.
7. H εχθρική αντιμετώπιση των λεσβιών, των ομοφυλόφιλων, των αμφισεξουαλικών και των τρανσεξουαλικών προσώπων, αλλά και οι υπερμαχοι των ανθρώπινων δικαιωμάτων των ΛΟΑΤ είναι παρόντες σε έναν αριθμό κρατών του Συμβουλίου της Ευρώπης (ΣυμβΕυρ) και οι ΛΟΑΤ υφίστανται αθέμιτες διακρίσεις, δέχονται ομοφοβικές δηλώσεις, λόγο μίσους ή καθίστανται θύματα βίας. Η αθέμιτη διάκριση είναι ολοκάθαρη στο νομικό, το πολιτικό και το κοινωνικό πεδίο.
8. Οι δηλώσεις του Πατριάρχη Αλέξιου ΙΙ ενώπιον της Κοινοβουλευτικής Διάσκεψης του ΣυμβΕυρ τον προηγούμενο Οκτώβρη, κατά τον οποίο συνέκρινε την ομοφυλοφιλία με μια "αρρώστια" όπως η κλεπτομανία, καθώς και οι δηλώσεις που έγιναν από έναν αριθμό Λεττονών βουλευτών, ιδιαίερα του κ. Janis Smits, προέδρου της Επιτροπής Νομικών Υποθέσεων και Δικαιωμάτων του Ανθρώπου του λεττονικού κοινοβουλίου, κατά τη διάρκεια της επίσκεψής μου στη χώρα τον Οκτώβρη του 2007 είναι περίφημα παραδείγματα ομοφυλοφοβικών απόψεων που εκφράζονται από δημόσια πρόσωπα στην Ευρώπη. Οι τελευταίοι αναφέρθηκαν στην ομοφυλοφιλία και τις Παρελάσεις Υπερηφάνειας ως "μεταδιδόμενη πανούκλα" και "εισαγόμενο πρόβλημα απο το εξωτερικό" και αρνήθηκαν ότι επρόκειτο για ένα ζήτημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Πρέπει να προσθέσω ότι αυτές οι απόψεις δεν υποστηρίχθηκαν από όλα τα μέλη του Λεττονικού Κοινοβουλίου που συναντήθηκα.
9. Σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να θυμηθούμε το καθήκον του ΣυμβΕυρ να προωθήσει ένα σαφές μήνυμα ανοχής και απαγόρευσης των αθέμιτων διακρίσεων καθώς και ότι ο Οργανισμός πάντοτε μάχεται υπέρ της ισότητας και της διαφορετικότητας. Σχετικά με αυτά, η Κοινοβουλευτική Διάσκεψη του ΣυμβΕυρ έχει καταδικάσει σε διάφορες περιστάσεις τις αθέμιτες διακρίσεις στην Ευρώπη, λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου. Πρόσφατα, η Επιτροπή Υπουργών του ΣυμβΕυρ επιβεβαίωσε ότι η αθέμιτη διάκριση λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού δεν είναι συμβατή με την αξία της ανεκτικότητας και την αρχή της ισότητας, οι οποίες είναι δεσμευτικές για όλες τις χώρες. Το Κογκρέσο των Τοπικών και Περιφερειακών Αρχών του ΣυμβΕυρ, ο Επίτροπος των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και ο Γενικός Γραμματέας έχουν επίσης ασχοληθεί με το θέμα σε διάφορες περιπτώσεις και έχουν καταδικάσει την ομοφυλοφοβία.
10. Οι διατάξεις της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) και η νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου παρέχουν ένα ζωτικής αναφοράς πλαίσιο σχετικά με αυτά τα θέματα.
Η θέσπιση των "Αρχών της Yogyakarta για την εφαρμογή του διεθνούς δικαίου σχετικά με τα ζητήματα του σεξουαλικού προσανατολισμού και της ταυτότητας φύλου", τον Νοέμβριο του 2006, θα πρέπει επίσης να αναφερθεί σε αυτό το πλαίσιο. Αυτές οι Αρχές καταρτίσθηκαν και θεσπίσθηκαν από μια ομάδα επιφανών ειδικών επί των ανθρώπινων δικαιωμάτων, από διάφορες περιοχές και με διαφορετικά υπόβαθρα καθένας τους.
ΙΙΙ. Ελευθερία των συγκεντρώσεων και της έκφρασης: δύο θεμελιώδη δικαιώματα σε μια δημοκρατική κοινωνία, προστατευόμενα από την ΕΣΔΑ
i. Πρόσφατες εξελίξεις
11. To δικαίωμα των ΛΟΑΤ στη συνάθροιση και την ελευθερία της έκφρασης έχει γνωρίσει ευρύτατες αντιδράσεις σε πολλές χώρες του ΣυμβΕυρ τα τελευταία χρόνια. Αυτές οι αντιδράσεις έχουν εκδηλωθεί με διάφορους τρόπους, ιδίως απαγορεύοντας τις παρελάσεις, χρησιμοποιώντας αποκλίνουσα και "μη ανεκτική" γλώσσα από πολιτικούς ηγέτες και εκπροσώπους δογμάτων, επιθέσεις βίας εναντίον διαδηλωτών και μη παροχή επαρκούς προστασίας από την αστυνομία.
12. Το 2007 ήταν ένα έτος ανάμικτων εξελίξεων, αλλά που πάνω απ' όλα σηματοδότησε ότι το δικαίωμα των ΛΟΑΤ στις συγκεντρώσεις καθιερώνεται όλο και περισσότερο. Οι παρελάσεις στη Βαρσοβία, το Πόζναν, την Κρακοβία, το Τάλιν και τη Ρίγα ολοκλρηώθηκαν με επιτυχία. Η παρέλαση Υπερηφάνειας στο Τσισινάου απαγορεύθηκε και πάλι, αλλά έγινε ένας γύρος διαμαρτυρίας χωρίς βία ή αστυνομικές επεμβάσεις. Μερικούς μήνες πριν, το Ανώτατο Δικατήριο της Μολδαβίας έκρινε "αδικαιολόγητη" την απαγόρευση της Παρέλασης Υπερηφάνειας, ανατρέποντας την ίδια του την νομολογία για την Παρέλαση Υπερηφάνειας του 2005.
13. Στα αρνητικά, υπήρξε απαγόρευση της Παρέλασης της Μόσχας και άρνηση των αρχών του Vilnius να επιτρέψουν το λεωφορείο της ΕΕ - κατά των διακρίσεων να μπει στην πόλη, πράγμα που οδήγησε στην ακύρωση της πρώτης ΛΟΑΤ εκδήλωσης της Λιθουανίας. Σημειώθηκαν επίσης επιθέσεις βίας εναντίον των διαδηλωτών στην Βουδαπέστη και το Ζάγκρεμπ, δύο χώρες όπου για χρόνια γίνονταν ειρηνικά pride.
14. Όπως σημείωσε το Κογκρέσσο πέρσι., στο πλαίσιο της συζήτησης για την ελευθερία της συνάθροισης και της έκφρασης για τους ΛΟΑΤ, οι πρόσφατες ομοφυλοφοβικές εκδηλώσεις σε έναν αριθμό χωρών υπογραμμίζουν όχι μόνο την συστηματική παραβίαση των δικαιωμάτων της ΛΟΑΤ κοινότητας αλλά έχουν δείξει ότι σε πολλές περιπτώσεις, οι ίδιες οι Αρχές που έχουν θετική υποχρέωση προστασίας των πολιτών κατά των διακρίσεων είναι αυτές που υποδαυλίζουν και σε μερικές περιπτώσεις υποστηρίζουν ενεργά ή ενισχύουν αυτήν την αδικία.
15. Υπάρχει ξεκάθαρη ανάγκη να επιβεβαιωθούν τα υφιστάμενα σχετικά πρότυπα και να υποχρεωθούν οι Αρχές να τα εφαρμόσουν.
ii. Τα πρότυπα
16. Η ελευθερία του λόγου και η ελευθερία της συνάθροισης προβλέποναι στην ΕΣΔΑ (Άρθρα 10 και 11) η οποία έχει επικυρωθεί απο όλα τα κράτη μέλη του ΣυμβΕυρ. Επιπρόσθετα, η ΕΣΔΑ απαγορεύει τις διακρίσεις στην εφαρμογή των δικαιωμάτων της ΕΣΔΑ (Άρθρο 14). Συνεπώς, τα δικαιώματα στην ελευθερία της έκφρασης και της συνάθροισης πρέπει να ισχύουν για όλους χωρίς διάκρισης. Με άλλες λέξεις, οι λεσβίες, οι ομοφυλόφιλοι, οι αμφιφυλόφιλοι και τα τρανσεξουαλικά άτομα έχουν τα ίδια δικαιώματα στην ελευθερία της έκφρασης και της συνάθροισης όπως κάθε άλλο πρόσωπο στο πλαίσιο της δικαιοδοσίας ενός κράτους μέλους του ΣυμβΕυρ.
17. Οι περιορισμοί στην ενάσκηση του δικαιώματος της έκφρασης και της συνάθροισης πρέπει να προβλέπονυαι απο νόμο και να είναι αναγκαίοι σε μια δημοκρατική κοινωνία, για λόγους εθνικής ασφάλειας ή δημόσιας ασφάλειας, για την καταπολέμηση της παρανομίας ή του εγκλήματος, για την προστασία της υγείας ή των ηθών ή για την προστασία των δικαιωμάτων και των ελευθεριών των άλλων.
18. Οι Αρχές παίζουν κεντρικό ρόλο στην εγγύηση των δικαιωμάτων των πολιτών σε ελεύθερη έκφραση και συνάθροιση. Αυτό περιλαμβάνει την θετική υποχρέωση του κράτους για παροχή αποτελεσματικής προστασίας και διασφάλισης του σεβασμού των ΛΟΑΤ που θέλουν να συναθροισθούν και να εκφραστούν, ακόμη κι αν οι απόψεις τους δεν είναι δημοφιλείς ή αν δεν τις συμμερίζεται η πλειοψηφία της κοινωνίας.
19. Όπως επισημαίνει η Επιτροπή Υπουργών του ΣυμβΕυρ τον Ιανουάριο του 2008, "σύμφωνα με την πάγια νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, οι ειρηνικές διαδηλώσεις, είτε είναι υπέρ των ΛΟΑΤ είτε υπέρ άλλων προσώπων, δεν επιτρέπεται να απαγορεύονται μόνον επειδή υφίστανται εχθρικές αντιλήψεις για τους διαδηλωτές ή για τις ιδέες που υπερασπίζονται. Αντιθέτως, το κράτος έχει καθήκον να λάβει εύλογα και κατάλληλα μέτρα για να επιτρέψει την ειρηνική ολοκλήρωση των νόμιμων διαδηλώσεων. Σε μια σειρά αποφάσεων, το Δικαστήριο έχει υπογραμμίσει ότι κάθε διάκριση που βασίζεται στον σεξουαλικό προσανατολισμό είναι αντίθετη με τη Σύμβαση. Όλα τα κράτη μέλη πρέπει να τηρούν την σύμβαση όταν εφαρμοζουν εθνικό δίκαιο, ιδίως υπό το φως της νομολογία τους Δικαστηρίου."
20. Η Επιτροπή Υπουργών επίσης κάλεσε όλα τα κράτη μέλη να εφαρμόσουν τις Συστάσεις για τον "λόγο που καλλιεργεί το μίσος" και για την "προώθηση ενός πολιτισμού ανοχής από τα ΜΜΕ". Η Σύσταση της ΕΥ γα το "λόγο που καλλιεργεί το μίσος" αναφέρει ότι οι κρατικές αρχές και όργανα έχουν "ειδική υποχρέωση να απέχουν από τέτοιες δηλώσεις ..., λόγο... και κάθε άλλο τύπο διάκρισης ή εχθρότητας που βασίζεται στην έλλειψη ανεκτικότητας", ιδιαίτερα όταν μεταδίδονται από τα ΜΜΕ. Κάθε δικαιολογημένος περιορισμός στην ελευθερία της έκφρασης πρέπει να "περιγράφεται στενά και να εφαρμοζεται με νόμιμο και όχι αθέμιτο τρόπο, με αντικειμενικά κριτήρια και να αποτελεί αντικείμενο ανεξάρτητου δικαστικού ελέγχου".
21. Το 2007, στην υπόθεση Baczkowski και άλλοι κατά Πολωνίας, το Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου εξέδωσε την πρώτη του απόφαση που αφορά ειδικά την ελευθερία της συγκέντρωσης των ΛΟΑΤ. Έκρινε ότι η απαγόρευση των Αρχών της Βαρσοβίας των διαδηλώσεων για την ισότητα το 2005 παραβίασε τη Σύμβαση (άρθρα 11 και 14). Το Δικαστήριο επισήμανε την θετική υποχρέωση το κράτους να εγγυάται την αποτελεσματιή εφαρμογή των δικαιωμάτων της Σύμβασης, σημειώνοντας ότι "αυτή η υποχρέωση έχει ιδιαίτερη σημασία για πρόσωπα που έχουν μη δημοφιλείς απόψεις ή ανήκουν σε μειονότητες, επειδή είναι πιο ευάλωτοι στην θυματοποίηση". Αναφερόμενο σε μια δημόσια δήλωση του Δημάρχου της Βαρσοβίας, ότι δεν θα έδινε άδεια στις διαδηλώσεις, το Δικαστήριο υπογράμμισε ότι η ενάσκηση του δικαιώματος της έκφρασης εκ μέρους αιρετών πολιτικών "επιβάλλει ενισχυμένη υπευθυνότητα".
IV. Νομική αναγνώριση σχέσεων ομοφύλων στην Ευρώπη: αντιθετικές καταστάσεις στην Ευρώπη.
22. Το 2000, στην Σύσταση 1474, η Διάσκεψη παρατήρησε με ικανοποίηση ότι "ορισμένες χώρες δεν είχαν απλώς καταργήσει κάθε αθέμιτη διάκριση, αλλά είχαν επίσης νομοθετήσει την αναγνώριση των σχέσεων των ομοφυλόφιλων....". Η Κοινοβουλευτική Διάσκεψη συνέστησε στην Επιτροπή των Υπουργών να καλέσει τα κράτη μέλη να θεσπίσουν νομοθεσία που να προβλέπει ληξιαρχική καταχώρηση των σχέσεων.
23. Στη σημερινή Ευρώπη, η κατάσταση διαφέρει ουσιωδώς από τη μία χώρα στην άλη όσον αφορά την νομική αναγνώριση των σχέσεων των ομοφύλων. Σε μερικές χώρες οι ομόφυλοι σύντροφοι έχουν δικαίωμα πολιτικού γάμου, ενώ, σε άλλες χώρες τα ομόφυλα ζευγάρια μπορούν να καταχωρούν ληξιαρχικά τη συμβίωση ή/και να υπογράφουν ένα επίσημο σύμφωνο συμβίωσης, να ζητούν νομική αναγνώριση και προστασία των περισσότερων από τα δικαιώματα τα οποία αναγνωρίζονται σε ομόφυλα παντρεμένα ζευγάρια. Όμως, σε έναν αριθμό κρα΄των μλέων του Συμβουλίου της Ευρώπης, δεν υπάρχουν σχετικές ρητές διατάξεις (βλ. παρακάτω τον πίνακα). Επιπρόσθετα, σε έναν αριθμό χωρών - Πολωνία, Λιθουανία και πρόσφατα Λετονία- το Σύνταγμα απαγόρευσε τους γάμους των ομοφύλων, ορίζοντας το γάμο ως ένωση ανάμεσα σε άνδρα και γυναίκα. 'Ενα σχετικό νομοσχέδιο φέρεται ότι εξετάζεται επί του παρόντος στο Ρουμανικό Κοινοβούλιο.
24. Η έκθεσή μου επιχειρεί να αναλύσει τους ιστορικούς, κοινωνικούς και πολιτικούς λόγους για τους οποίους υπάρχει αυτή η απόκλιση στην Ευρώπη, ιδιαίτερα σε χώρες που - όπως η Ισπανία και η Πολωνία- έχουν εντελώς διαφορετική νομοθεσία σε αυτό το θέμα, παρά την κοινή έντονα Καθολική παράδοσή τους.
25. Η νομική αναγώριση των σχέσεων των ομόφυλων είναι ένα θέμα το οποίο προκαλεί εντάσεις και υπαρχουν διαφορετικές απόψεις τόσο ανάμεσα στα κράτη μέλη όσο και ανάμεσα στην κοινή γνώμη κάθε κράτους. Πρέπει να ανγνωριστεί ότι για έναν αριθμό ανθρώπων, οι σχέσεις των ομοφύλων θεωρούνται ως "αντίθετες στην ανθρώπινη φύση", μία "απειλή" για την παραδοσιακή οικογένεια και/η μια προσβολή για την "ηθική τάξη". Ταυτόχρονα, πρέπει επίσης να αναγνωριστεί ότι η μη αναγνώριση των σχέσεων των ομοφύλων συχνά οδηγεί τα πρόσωπα σε καταστάσεις αβεβαιότητας και δυστυχίας.
26. Παρά την έλλειψη συναίνεσης, ο αριθμός των κρατών που θεσπίζουν νομοθεσία για τις ομόφυλες σχέσεις αυξάνεται. Όπως σημειώθηκε πρόσφατα από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, γίνονται βήματα "για να εξασφαλιστεί ότι οι ομόφυλοι σύντροφοι απολαμβάνουν τον ίδιο σεβασμό, αξιοπρέπεια και προστασία όπως και η υπόλοιπη κοινωνία". Ο Επίτροπος των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου του ΣυμβΕυρ δήλωσε επίσης ότι η νομική αναγνώριση για τις ομόφυλες σχέσεις είναι αναγκαία και πρέπει να θεσπιστεί κατά τρόπο που δεν συνεπάγεται αθέμιτες διακρίσεις όσον αφορά όλα τα οικονομικά και περιουσιακά οφέλη.
Περίληψη της κατάστασης στα κράτη μέλη του ΣυμβΕυρ
(σε παρένθεση η έναρξη ισχύος της εκάστοτε νομοθεσίας) :
Α/ Ο νόμος δεν αναγνωρίζει τις σχέσεις των ομόφυλων:
Αλβανία, Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Βουλγαρία, Κύπρος, Εσθονία, Γεωργία, Ελλάδα, Ιρλανδία, Ιταλία, Λετονία, Λιχτενστάιν, Λιθουανία, Μάλτα, Μολδαβία, Μονακό, Μαυροβούνιο, Πολωνία, Ρουμανία, Ρωσία, Σαν Μαρίνο, Σερβία, Σλοβακία, ΠΓΔΠ, Τουρκία, Ουκρανία.
Β/ Εν μέρει αναγνώριση συμβίωσης ομόφυλων, όχι με επίσημη ληξιαρχική καταχώρηση ή γάμο:
Αυστρία, Κροατία (2003), Πορτογαλία (2001)
Γ/Επίσημη καταχώρηση συμβίωσης για ομόφυλους ΚΑΙ ετερόφυλους συντρόφους [σύμφωνο συμβίωσης]:
Ολλανδία (1998): ίσα δικαιώματα με παντρεμένα ζευγάρια
Ανδόρα (2005), Βέλγιο (2000), Γαλλία (1999), Ουγγαρία (2007), Λουξεμβούργο (2004):λιγότερα δικαιώματα με παντρεμένα ζευγάρια
[Επικείμενη νομοθεσία: Ιρλανδία, Λιχτενστάιν]
Δ/ Επίσημη καταχώρηση συμβίσωσης ΜΟΝΟ για ομόφυλα ζευγάρια [σύμφωνο συμβίωσης]:
Δανία (1989), Φινλανδία (2002), Γερμανία (2001), Νορβηγία (1993), Ηνωμένο Βασίλειο (2005), Σουηδία (1995), Ελβετία (2007): ίσα δικαιώματα με τα παντρεμένα ζευγάρια (με πιθανό αποκλεισμό γονικών δικαιωμάτων).
Τσεχία (2006) , Σλοβενία (2005): λιγότερα δικαιώματα από τα παντρεμένα ζευγάρια
Ε/ Πολιτικός γάμος ομόφυλων ζευγαριών:
Βέλγιο (2003), Ολλανδία (2001), Ισπανία (2005)
[Επικείμενη νομοθεσία: Νορβηγία, Σουηδία].
27. Οι καταχωρούμενες σχέσεις μπορεί να έχουν σχεδόν όλες τις έννομες συνέπειες του γάμου - έτσι ώστε κατ' αποτέλεσμα να γίνεται λόγος για "σχεδόν γάμο" στις περιπτώσεις πέντε σκανδιναβικών χωρών και του Ηνωμένου Βασιλείου - ή μόνο ένα περιορισμένο αριθμό τέτοιων συνεπειών.
28. Η έκθεση θα σημειώσει ότι η αναγνώριση συγκεκριμένων οικονομικών δικαιωμάτων παραμένει λιγότερο προβληματική απο την αναγνώριση γονεϊκών δικαιωμάτων. Το Βέλγιο είναι κλασική περίπτωση: ενώ οι ομόφυλοι σύντροφοι έχουν το δικαίωμα να παντρευτούν από το 2003, το δικαίωμά τους να υιοθετήσουν παιδιά αναγνωρίστηκε το 2006, οπότε αναγνωρίστηκαν ίδια δικαιώματα υιοθεσίας με τους ετερόφυλους συντρόφους.
29. Στην Ολλανδία, την Ισπανία, τη Σουηδία, το Ηνωμένο Βασίλειο, το Βέλγιο και την Ισλανδία επιτρέπεται στους ομόφυλους συντρόφους να υιοθετήσουν από κοινού παιδιά, ενώ στην Δανία, τη Γερμανία και την Νορβηγία επιτρέπεται στον ένα σύντροφο καταχωρημένης σχέσης να υιοθετήσει το παιδί του άλλου συντρόφου.
30. Η ατομική υιοθεσία άγαμου προσώπου, είτε είναι, είτε δεν είναι ομοφυλόφιλο, αποτελεί μια διαδεδομένη δυνατότητα, αλλά αυτό το δικαίωμα συνήθως υπάρχει μόνο στα χαρτιά. Στην πράξη, οι άνθρωποι που δεν αποκρύπτουν την ομοφυλοφιλία τους συχνά δεν λαμβάνουν άδεια υιοθεσίας από τις αρχές, συνήθως για λόγους έλλειψης πατρικού/μητρικού προτύπου που οδηγεί σε αρμονική ανάπτυξη του παιδιού που θα υιοθετηθεί. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου πρόσφατα εξέδωσε μία απόφαση σχετικά με το θέμα, όσον αφορά την άρνηση των γαλλικών αρχών για παροχή άδειας υιοθεσίας σε μια ομοφυλόφιλη. Η γυναίκα ισχυρίστηκε΄ότι της αρνήθηκαν την άδεια υιοθεσίας λόγω του σεξουαλικού της προσανατολισμού και ότι συνεπώς υπέστη αθέμιτη διάκριση λόγω της ομοφυλοφιλίας της. Το Δικαστήριο κατέληξε ότι η απόφαση των γαλλικών αρχών παραβίασαν την Σύμβαση (παραβίαση της απαγόρευσης διακρίσεων και του δικαιώματος σεβασμού ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής).
31. Η ύπαρξη σχέσεων ανάμεσα σε ομόφυλους αποτελεί κοινωνιολογικό γεγονός σε όλα τα κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης. Η έκθεση θα υπογραμμίσει την σημασία της παροχής σωστής νομικής προστασίας αυτών των σχέσεων.
V. Συμπερασματικές παρατηρήσεις
32. Η έκθεσή μ,ου θα επιβεβαιώσει το δικαίωμα των ΛΟΑΤ για απόλαυση των θεμελιωδών δικαιωμάτων που απολαμβάνει κάθε άλλο πρόσωπο σε ένα κράτους του ΣυμβΕυρ και θα υπογραμμίζει την αναγκαιότητα να προωθηθεί η ανεκτικότητα και η απαγόρευση των διακρίσεων. Θα επιχειρηθεί επίσης να παρουσιαστούν οι παράγονες που εξασφαλίζουν θετικές μεταβολές στις αντιλήψεις και την νομοθεσία σε έναν αριθμό χωρών, καθώς και οι δυσκολίες που αντιμετωπίζονται σε αυτά τα πεδία. Η ανταλλαγή απόψεων στην Επιτροπή με τους ειδικούς θα αποτελέσει ουσιώδη πηγή σχετικών πληροφοριών.
i. Πλαίσιο της έκθεσής μου σχετικά με το δικαίωμα των λεσβιών, ομοφυλόφιλων, αμφιφυλόφιλων και τρανσέξουαλ (ΛΟΑΤ).
1. Στις 16 Σεπτεμβρίου 2005 ορίσθηκα εισηγητής της Επιτροπής Νομικών Υποθέσεων και Ανθρώπινων Δικαιωμάτων για το θέμα της "Νομικής αναγνώρισης σχέσεων ομοφύλων στην Ευρώπη" επί τη βάσει μιας πρωτοβουλίας για σύσταση (Doc 10640) που εισηγήθηκαν ο κ. Jurgens και άλλοι. Το 2006, μια νέα πρωτοβουλία για μια σύσταση που αφορά την "Ελευθερία των συγκεντρώσεων και της έκφρασης των λεσβιών, ομοφυλόφιλων, αμφιφυλόφιλων και τρανσεξουαλικών προσώπων στα κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης" (Doc 10832) παραπέμφθηκε στην Επιτροπή για να την λάβω υπόψη μου στην έκθεσή μου για την "νομική αναγνώριση των σχέσεων ομοφύλων στην Ευρώπη".
2. Μία τρίτη κίνηση έχει παραπεμφεί μόλις στην Επιτροπή για έκθεση: "Αθέμιτη διάκριση λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου" (Doc 11423). Θεωρώ ότι αυτή η πρωτοβουλία θα πρέπει να συμπεριληφθεί στην τρέχουσα έκθεση καθώς καλύπτει και τα δύο θέματα με τα οποία ασχολούμαι. Συνεπώς, θα ήθελα να παρακαλέσω την Επιτροπή να ζητήσει απο το Γραφείο της Διάσκεψης να αλλάξει τον τίτλο. Αν η αίτησή μου γίνει δεκτή θα ετοιμάσω μια έκθεση για την "Αθέμιτη διάκριση λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου", η οποια θα περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, τα θέματα της "ελευθερίας των συγκεντρώσεων και της έκφρασης για λεσβίες, ομοφυλόφιλους, αμφισεξουαλικούς, τρανσεξουαλικούς" και την "νομική αναγνώριση των σχέσεων ομοφύλων στην Ευρώπη". Το εύρος της έκθεσής μου εξαρτάται λοιπόν από την τύχη αυτής της τρίτης κίνησης.
ii. Προτετοιμασία της έκθεσης
3. Στο πλαίσιο της προετοιμασίας της έκθεσής μου, έχω επισκεφθεί μέχρι στιγμής την Ισπανία (Μάης 2006) και την Λετονία (Οκτώβρης 2007) και έχω παρουσιάσει στην Επιτροπή ένα εισαγωγικό υπόμνημα για την "Νομική αναγνώριση των σχέσεων των ομόφυλων στην Ευρώπη" (AS/Jur (2007) 30) τον Ιούνη του 2007.
4. Δεδομένων των μεγάλων αντιδράσεων και αντίθετων θέσεων που ήγειρε αυτό το θέμα σε ένα αριθμό χωρών, τον Ιανουάριο του 2007 πρότεινα στηνΕπιτροπή να συλλέξω και να ανταλλάξω απόψεις, τον Μάρτιο του 2008 με ειδικούς επί των θεμάτων αυτών, προκειμένου να προσδιοριστούν οι παράγοντες που εξασφαλίζουν (θετικές) μεταβολές στην αντιμετώπιση και την νομοθεσία ενός αριθμού χωρών, όπως και τις δυσκολίες που παρουσιάζονται σε αυτά τα πεδία. Αυτή η ανταλλαγή απόψεων θα πρέπει επίσης να περιλάβει και μια ανοιχτή και άμεση συζήτηση ανάμεσα στα μέλη της Επιτροπής για το θέμα αυτό.
5. Τα επόμενα βήματα για την προετοιμασία της έκθεσής μου και το χρονοδιάγραμμα της παρουσίασής της εξαρτώνται φυσικά από το τελικό εύρος της (βλ. παραπάνω σχετικά με την "τύχη" της τρίτης πρωτοβουλίας για τις "Αθέμιτες διακρίσεις λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου").
ΙΙ. Αθέμιτες διακρίσεις λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού:αρχικές παρατηρήσεις
6. Και τα δύο θέματα ("Ελευθερία των συγκεντρώσεων και της έκφρασης για τις λεσβίες τους ομοφυλόφιλους , τους αμφισεξουαλικούς και τα τρανσεξουαλικά άτομα στα κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης" και "ομόφυλες σχέσεις στην Ευρώπη") αφορούν τα δικαιώματα των λεσβιών, των ομοφυλόφιλων, των αμφισεξουαλικών και των τρανσεξουαλικών προσώπων και εγείρουν το θέμα των αθέμιτων διακρίσεων λόγω σεξουαλικού προσανατολισμου.
7. H εχθρική αντιμετώπιση των λεσβιών, των ομοφυλόφιλων, των αμφισεξουαλικών και των τρανσεξουαλικών προσώπων, αλλά και οι υπερμαχοι των ανθρώπινων δικαιωμάτων των ΛΟΑΤ είναι παρόντες σε έναν αριθμό κρατών του Συμβουλίου της Ευρώπης (ΣυμβΕυρ) και οι ΛΟΑΤ υφίστανται αθέμιτες διακρίσεις, δέχονται ομοφοβικές δηλώσεις, λόγο μίσους ή καθίστανται θύματα βίας. Η αθέμιτη διάκριση είναι ολοκάθαρη στο νομικό, το πολιτικό και το κοινωνικό πεδίο.
8. Οι δηλώσεις του Πατριάρχη Αλέξιου ΙΙ ενώπιον της Κοινοβουλευτικής Διάσκεψης του ΣυμβΕυρ τον προηγούμενο Οκτώβρη, κατά τον οποίο συνέκρινε την ομοφυλοφιλία με μια "αρρώστια" όπως η κλεπτομανία, καθώς και οι δηλώσεις που έγιναν από έναν αριθμό Λεττονών βουλευτών, ιδιαίερα του κ. Janis Smits, προέδρου της Επιτροπής Νομικών Υποθέσεων και Δικαιωμάτων του Ανθρώπου του λεττονικού κοινοβουλίου, κατά τη διάρκεια της επίσκεψής μου στη χώρα τον Οκτώβρη του 2007 είναι περίφημα παραδείγματα ομοφυλοφοβικών απόψεων που εκφράζονται από δημόσια πρόσωπα στην Ευρώπη. Οι τελευταίοι αναφέρθηκαν στην ομοφυλοφιλία και τις Παρελάσεις Υπερηφάνειας ως "μεταδιδόμενη πανούκλα" και "εισαγόμενο πρόβλημα απο το εξωτερικό" και αρνήθηκαν ότι επρόκειτο για ένα ζήτημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Πρέπει να προσθέσω ότι αυτές οι απόψεις δεν υποστηρίχθηκαν από όλα τα μέλη του Λεττονικού Κοινοβουλίου που συναντήθηκα.
9. Σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να θυμηθούμε το καθήκον του ΣυμβΕυρ να προωθήσει ένα σαφές μήνυμα ανοχής και απαγόρευσης των αθέμιτων διακρίσεων καθώς και ότι ο Οργανισμός πάντοτε μάχεται υπέρ της ισότητας και της διαφορετικότητας. Σχετικά με αυτά, η Κοινοβουλευτική Διάσκεψη του ΣυμβΕυρ έχει καταδικάσει σε διάφορες περιστάσεις τις αθέμιτες διακρίσεις στην Ευρώπη, λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου. Πρόσφατα, η Επιτροπή Υπουργών του ΣυμβΕυρ επιβεβαίωσε ότι η αθέμιτη διάκριση λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού δεν είναι συμβατή με την αξία της ανεκτικότητας και την αρχή της ισότητας, οι οποίες είναι δεσμευτικές για όλες τις χώρες. Το Κογκρέσο των Τοπικών και Περιφερειακών Αρχών του ΣυμβΕυρ, ο Επίτροπος των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και ο Γενικός Γραμματέας έχουν επίσης ασχοληθεί με το θέμα σε διάφορες περιπτώσεις και έχουν καταδικάσει την ομοφυλοφοβία.
10. Οι διατάξεις της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) και η νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου παρέχουν ένα ζωτικής αναφοράς πλαίσιο σχετικά με αυτά τα θέματα.
Η θέσπιση των "Αρχών της Yogyakarta για την εφαρμογή του διεθνούς δικαίου σχετικά με τα ζητήματα του σεξουαλικού προσανατολισμού και της ταυτότητας φύλου", τον Νοέμβριο του 2006, θα πρέπει επίσης να αναφερθεί σε αυτό το πλαίσιο. Αυτές οι Αρχές καταρτίσθηκαν και θεσπίσθηκαν από μια ομάδα επιφανών ειδικών επί των ανθρώπινων δικαιωμάτων, από διάφορες περιοχές και με διαφορετικά υπόβαθρα καθένας τους.
ΙΙΙ. Ελευθερία των συγκεντρώσεων και της έκφρασης: δύο θεμελιώδη δικαιώματα σε μια δημοκρατική κοινωνία, προστατευόμενα από την ΕΣΔΑ
i. Πρόσφατες εξελίξεις
11. To δικαίωμα των ΛΟΑΤ στη συνάθροιση και την ελευθερία της έκφρασης έχει γνωρίσει ευρύτατες αντιδράσεις σε πολλές χώρες του ΣυμβΕυρ τα τελευταία χρόνια. Αυτές οι αντιδράσεις έχουν εκδηλωθεί με διάφορους τρόπους, ιδίως απαγορεύοντας τις παρελάσεις, χρησιμοποιώντας αποκλίνουσα και "μη ανεκτική" γλώσσα από πολιτικούς ηγέτες και εκπροσώπους δογμάτων, επιθέσεις βίας εναντίον διαδηλωτών και μη παροχή επαρκούς προστασίας από την αστυνομία.
12. Το 2007 ήταν ένα έτος ανάμικτων εξελίξεων, αλλά που πάνω απ' όλα σηματοδότησε ότι το δικαίωμα των ΛΟΑΤ στις συγκεντρώσεις καθιερώνεται όλο και περισσότερο. Οι παρελάσεις στη Βαρσοβία, το Πόζναν, την Κρακοβία, το Τάλιν και τη Ρίγα ολοκλρηώθηκαν με επιτυχία. Η παρέλαση Υπερηφάνειας στο Τσισινάου απαγορεύθηκε και πάλι, αλλά έγινε ένας γύρος διαμαρτυρίας χωρίς βία ή αστυνομικές επεμβάσεις. Μερικούς μήνες πριν, το Ανώτατο Δικατήριο της Μολδαβίας έκρινε "αδικαιολόγητη" την απαγόρευση της Παρέλασης Υπερηφάνειας, ανατρέποντας την ίδια του την νομολογία για την Παρέλαση Υπερηφάνειας του 2005.
13. Στα αρνητικά, υπήρξε απαγόρευση της Παρέλασης της Μόσχας και άρνηση των αρχών του Vilnius να επιτρέψουν το λεωφορείο της ΕΕ - κατά των διακρίσεων να μπει στην πόλη, πράγμα που οδήγησε στην ακύρωση της πρώτης ΛΟΑΤ εκδήλωσης της Λιθουανίας. Σημειώθηκαν επίσης επιθέσεις βίας εναντίον των διαδηλωτών στην Βουδαπέστη και το Ζάγκρεμπ, δύο χώρες όπου για χρόνια γίνονταν ειρηνικά pride.
14. Όπως σημείωσε το Κογκρέσσο πέρσι., στο πλαίσιο της συζήτησης για την ελευθερία της συνάθροισης και της έκφρασης για τους ΛΟΑΤ, οι πρόσφατες ομοφυλοφοβικές εκδηλώσεις σε έναν αριθμό χωρών υπογραμμίζουν όχι μόνο την συστηματική παραβίαση των δικαιωμάτων της ΛΟΑΤ κοινότητας αλλά έχουν δείξει ότι σε πολλές περιπτώσεις, οι ίδιες οι Αρχές που έχουν θετική υποχρέωση προστασίας των πολιτών κατά των διακρίσεων είναι αυτές που υποδαυλίζουν και σε μερικές περιπτώσεις υποστηρίζουν ενεργά ή ενισχύουν αυτήν την αδικία.
15. Υπάρχει ξεκάθαρη ανάγκη να επιβεβαιωθούν τα υφιστάμενα σχετικά πρότυπα και να υποχρεωθούν οι Αρχές να τα εφαρμόσουν.
ii. Τα πρότυπα
16. Η ελευθερία του λόγου και η ελευθερία της συνάθροισης προβλέποναι στην ΕΣΔΑ (Άρθρα 10 και 11) η οποία έχει επικυρωθεί απο όλα τα κράτη μέλη του ΣυμβΕυρ. Επιπρόσθετα, η ΕΣΔΑ απαγορεύει τις διακρίσεις στην εφαρμογή των δικαιωμάτων της ΕΣΔΑ (Άρθρο 14). Συνεπώς, τα δικαιώματα στην ελευθερία της έκφρασης και της συνάθροισης πρέπει να ισχύουν για όλους χωρίς διάκρισης. Με άλλες λέξεις, οι λεσβίες, οι ομοφυλόφιλοι, οι αμφιφυλόφιλοι και τα τρανσεξουαλικά άτομα έχουν τα ίδια δικαιώματα στην ελευθερία της έκφρασης και της συνάθροισης όπως κάθε άλλο πρόσωπο στο πλαίσιο της δικαιοδοσίας ενός κράτους μέλους του ΣυμβΕυρ.
17. Οι περιορισμοί στην ενάσκηση του δικαιώματος της έκφρασης και της συνάθροισης πρέπει να προβλέπονυαι απο νόμο και να είναι αναγκαίοι σε μια δημοκρατική κοινωνία, για λόγους εθνικής ασφάλειας ή δημόσιας ασφάλειας, για την καταπολέμηση της παρανομίας ή του εγκλήματος, για την προστασία της υγείας ή των ηθών ή για την προστασία των δικαιωμάτων και των ελευθεριών των άλλων.
18. Οι Αρχές παίζουν κεντρικό ρόλο στην εγγύηση των δικαιωμάτων των πολιτών σε ελεύθερη έκφραση και συνάθροιση. Αυτό περιλαμβάνει την θετική υποχρέωση του κράτους για παροχή αποτελεσματικής προστασίας και διασφάλισης του σεβασμού των ΛΟΑΤ που θέλουν να συναθροισθούν και να εκφραστούν, ακόμη κι αν οι απόψεις τους δεν είναι δημοφιλείς ή αν δεν τις συμμερίζεται η πλειοψηφία της κοινωνίας.
19. Όπως επισημαίνει η Επιτροπή Υπουργών του ΣυμβΕυρ τον Ιανουάριο του 2008, "σύμφωνα με την πάγια νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, οι ειρηνικές διαδηλώσεις, είτε είναι υπέρ των ΛΟΑΤ είτε υπέρ άλλων προσώπων, δεν επιτρέπεται να απαγορεύονται μόνον επειδή υφίστανται εχθρικές αντιλήψεις για τους διαδηλωτές ή για τις ιδέες που υπερασπίζονται. Αντιθέτως, το κράτος έχει καθήκον να λάβει εύλογα και κατάλληλα μέτρα για να επιτρέψει την ειρηνική ολοκλήρωση των νόμιμων διαδηλώσεων. Σε μια σειρά αποφάσεων, το Δικαστήριο έχει υπογραμμίσει ότι κάθε διάκριση που βασίζεται στον σεξουαλικό προσανατολισμό είναι αντίθετη με τη Σύμβαση. Όλα τα κράτη μέλη πρέπει να τηρούν την σύμβαση όταν εφαρμοζουν εθνικό δίκαιο, ιδίως υπό το φως της νομολογία τους Δικαστηρίου."
20. Η Επιτροπή Υπουργών επίσης κάλεσε όλα τα κράτη μέλη να εφαρμόσουν τις Συστάσεις για τον "λόγο που καλλιεργεί το μίσος" και για την "προώθηση ενός πολιτισμού ανοχής από τα ΜΜΕ". Η Σύσταση της ΕΥ γα το "λόγο που καλλιεργεί το μίσος" αναφέρει ότι οι κρατικές αρχές και όργανα έχουν "ειδική υποχρέωση να απέχουν από τέτοιες δηλώσεις ..., λόγο... και κάθε άλλο τύπο διάκρισης ή εχθρότητας που βασίζεται στην έλλειψη ανεκτικότητας", ιδιαίτερα όταν μεταδίδονται από τα ΜΜΕ. Κάθε δικαιολογημένος περιορισμός στην ελευθερία της έκφρασης πρέπει να "περιγράφεται στενά και να εφαρμοζεται με νόμιμο και όχι αθέμιτο τρόπο, με αντικειμενικά κριτήρια και να αποτελεί αντικείμενο ανεξάρτητου δικαστικού ελέγχου".
21. Το 2007, στην υπόθεση Baczkowski και άλλοι κατά Πολωνίας, το Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου εξέδωσε την πρώτη του απόφαση που αφορά ειδικά την ελευθερία της συγκέντρωσης των ΛΟΑΤ. Έκρινε ότι η απαγόρευση των Αρχών της Βαρσοβίας των διαδηλώσεων για την ισότητα το 2005 παραβίασε τη Σύμβαση (άρθρα 11 και 14). Το Δικαστήριο επισήμανε την θετική υποχρέωση το κράτους να εγγυάται την αποτελεσματιή εφαρμογή των δικαιωμάτων της Σύμβασης, σημειώνοντας ότι "αυτή η υποχρέωση έχει ιδιαίτερη σημασία για πρόσωπα που έχουν μη δημοφιλείς απόψεις ή ανήκουν σε μειονότητες, επειδή είναι πιο ευάλωτοι στην θυματοποίηση". Αναφερόμενο σε μια δημόσια δήλωση του Δημάρχου της Βαρσοβίας, ότι δεν θα έδινε άδεια στις διαδηλώσεις, το Δικαστήριο υπογράμμισε ότι η ενάσκηση του δικαιώματος της έκφρασης εκ μέρους αιρετών πολιτικών "επιβάλλει ενισχυμένη υπευθυνότητα".
IV. Νομική αναγνώριση σχέσεων ομοφύλων στην Ευρώπη: αντιθετικές καταστάσεις στην Ευρώπη.
22. Το 2000, στην Σύσταση 1474, η Διάσκεψη παρατήρησε με ικανοποίηση ότι "ορισμένες χώρες δεν είχαν απλώς καταργήσει κάθε αθέμιτη διάκριση, αλλά είχαν επίσης νομοθετήσει την αναγνώριση των σχέσεων των ομοφυλόφιλων....". Η Κοινοβουλευτική Διάσκεψη συνέστησε στην Επιτροπή των Υπουργών να καλέσει τα κράτη μέλη να θεσπίσουν νομοθεσία που να προβλέπει ληξιαρχική καταχώρηση των σχέσεων.
23. Στη σημερινή Ευρώπη, η κατάσταση διαφέρει ουσιωδώς από τη μία χώρα στην άλη όσον αφορά την νομική αναγνώριση των σχέσεων των ομοφύλων. Σε μερικές χώρες οι ομόφυλοι σύντροφοι έχουν δικαίωμα πολιτικού γάμου, ενώ, σε άλλες χώρες τα ομόφυλα ζευγάρια μπορούν να καταχωρούν ληξιαρχικά τη συμβίωση ή/και να υπογράφουν ένα επίσημο σύμφωνο συμβίωσης, να ζητούν νομική αναγνώριση και προστασία των περισσότερων από τα δικαιώματα τα οποία αναγνωρίζονται σε ομόφυλα παντρεμένα ζευγάρια. Όμως, σε έναν αριθμό κρα΄των μλέων του Συμβουλίου της Ευρώπης, δεν υπάρχουν σχετικές ρητές διατάξεις (βλ. παρακάτω τον πίνακα). Επιπρόσθετα, σε έναν αριθμό χωρών - Πολωνία, Λιθουανία και πρόσφατα Λετονία- το Σύνταγμα απαγόρευσε τους γάμους των ομοφύλων, ορίζοντας το γάμο ως ένωση ανάμεσα σε άνδρα και γυναίκα. 'Ενα σχετικό νομοσχέδιο φέρεται ότι εξετάζεται επί του παρόντος στο Ρουμανικό Κοινοβούλιο.
24. Η έκθεσή μου επιχειρεί να αναλύσει τους ιστορικούς, κοινωνικούς και πολιτικούς λόγους για τους οποίους υπάρχει αυτή η απόκλιση στην Ευρώπη, ιδιαίτερα σε χώρες που - όπως η Ισπανία και η Πολωνία- έχουν εντελώς διαφορετική νομοθεσία σε αυτό το θέμα, παρά την κοινή έντονα Καθολική παράδοσή τους.
25. Η νομική αναγώριση των σχέσεων των ομόφυλων είναι ένα θέμα το οποίο προκαλεί εντάσεις και υπαρχουν διαφορετικές απόψεις τόσο ανάμεσα στα κράτη μέλη όσο και ανάμεσα στην κοινή γνώμη κάθε κράτους. Πρέπει να ανγνωριστεί ότι για έναν αριθμό ανθρώπων, οι σχέσεις των ομοφύλων θεωρούνται ως "αντίθετες στην ανθρώπινη φύση", μία "απειλή" για την παραδοσιακή οικογένεια και/η μια προσβολή για την "ηθική τάξη". Ταυτόχρονα, πρέπει επίσης να αναγνωριστεί ότι η μη αναγνώριση των σχέσεων των ομοφύλων συχνά οδηγεί τα πρόσωπα σε καταστάσεις αβεβαιότητας και δυστυχίας.
26. Παρά την έλλειψη συναίνεσης, ο αριθμός των κρατών που θεσπίζουν νομοθεσία για τις ομόφυλες σχέσεις αυξάνεται. Όπως σημειώθηκε πρόσφατα από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, γίνονται βήματα "για να εξασφαλιστεί ότι οι ομόφυλοι σύντροφοι απολαμβάνουν τον ίδιο σεβασμό, αξιοπρέπεια και προστασία όπως και η υπόλοιπη κοινωνία". Ο Επίτροπος των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου του ΣυμβΕυρ δήλωσε επίσης ότι η νομική αναγνώριση για τις ομόφυλες σχέσεις είναι αναγκαία και πρέπει να θεσπιστεί κατά τρόπο που δεν συνεπάγεται αθέμιτες διακρίσεις όσον αφορά όλα τα οικονομικά και περιουσιακά οφέλη.
Περίληψη της κατάστασης στα κράτη μέλη του ΣυμβΕυρ
(σε παρένθεση η έναρξη ισχύος της εκάστοτε νομοθεσίας) :
Α/ Ο νόμος δεν αναγνωρίζει τις σχέσεις των ομόφυλων:
Αλβανία, Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Βουλγαρία, Κύπρος, Εσθονία, Γεωργία, Ελλάδα, Ιρλανδία, Ιταλία, Λετονία, Λιχτενστάιν, Λιθουανία, Μάλτα, Μολδαβία, Μονακό, Μαυροβούνιο, Πολωνία, Ρουμανία, Ρωσία, Σαν Μαρίνο, Σερβία, Σλοβακία, ΠΓΔΠ, Τουρκία, Ουκρανία.
Β/ Εν μέρει αναγνώριση συμβίωσης ομόφυλων, όχι με επίσημη ληξιαρχική καταχώρηση ή γάμο:
Αυστρία, Κροατία (2003), Πορτογαλία (2001)
Γ/Επίσημη καταχώρηση συμβίωσης για ομόφυλους ΚΑΙ ετερόφυλους συντρόφους [σύμφωνο συμβίωσης]:
Ολλανδία (1998): ίσα δικαιώματα με παντρεμένα ζευγάρια
Ανδόρα (2005), Βέλγιο (2000), Γαλλία (1999), Ουγγαρία (2007), Λουξεμβούργο (2004):λιγότερα δικαιώματα με παντρεμένα ζευγάρια
[Επικείμενη νομοθεσία: Ιρλανδία, Λιχτενστάιν]
Δ/ Επίσημη καταχώρηση συμβίσωσης ΜΟΝΟ για ομόφυλα ζευγάρια [σύμφωνο συμβίωσης]:
Δανία (1989), Φινλανδία (2002), Γερμανία (2001), Νορβηγία (1993), Ηνωμένο Βασίλειο (2005), Σουηδία (1995), Ελβετία (2007): ίσα δικαιώματα με τα παντρεμένα ζευγάρια (με πιθανό αποκλεισμό γονικών δικαιωμάτων).
Τσεχία (2006) , Σλοβενία (2005): λιγότερα δικαιώματα από τα παντρεμένα ζευγάρια
Ε/ Πολιτικός γάμος ομόφυλων ζευγαριών:
Βέλγιο (2003), Ολλανδία (2001), Ισπανία (2005)
[Επικείμενη νομοθεσία: Νορβηγία, Σουηδία].
27. Οι καταχωρούμενες σχέσεις μπορεί να έχουν σχεδόν όλες τις έννομες συνέπειες του γάμου - έτσι ώστε κατ' αποτέλεσμα να γίνεται λόγος για "σχεδόν γάμο" στις περιπτώσεις πέντε σκανδιναβικών χωρών και του Ηνωμένου Βασιλείου - ή μόνο ένα περιορισμένο αριθμό τέτοιων συνεπειών.
28. Η έκθεση θα σημειώσει ότι η αναγνώριση συγκεκριμένων οικονομικών δικαιωμάτων παραμένει λιγότερο προβληματική απο την αναγνώριση γονεϊκών δικαιωμάτων. Το Βέλγιο είναι κλασική περίπτωση: ενώ οι ομόφυλοι σύντροφοι έχουν το δικαίωμα να παντρευτούν από το 2003, το δικαίωμά τους να υιοθετήσουν παιδιά αναγνωρίστηκε το 2006, οπότε αναγνωρίστηκαν ίδια δικαιώματα υιοθεσίας με τους ετερόφυλους συντρόφους.
29. Στην Ολλανδία, την Ισπανία, τη Σουηδία, το Ηνωμένο Βασίλειο, το Βέλγιο και την Ισλανδία επιτρέπεται στους ομόφυλους συντρόφους να υιοθετήσουν από κοινού παιδιά, ενώ στην Δανία, τη Γερμανία και την Νορβηγία επιτρέπεται στον ένα σύντροφο καταχωρημένης σχέσης να υιοθετήσει το παιδί του άλλου συντρόφου.
30. Η ατομική υιοθεσία άγαμου προσώπου, είτε είναι, είτε δεν είναι ομοφυλόφιλο, αποτελεί μια διαδεδομένη δυνατότητα, αλλά αυτό το δικαίωμα συνήθως υπάρχει μόνο στα χαρτιά. Στην πράξη, οι άνθρωποι που δεν αποκρύπτουν την ομοφυλοφιλία τους συχνά δεν λαμβάνουν άδεια υιοθεσίας από τις αρχές, συνήθως για λόγους έλλειψης πατρικού/μητρικού προτύπου που οδηγεί σε αρμονική ανάπτυξη του παιδιού που θα υιοθετηθεί. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου πρόσφατα εξέδωσε μία απόφαση σχετικά με το θέμα, όσον αφορά την άρνηση των γαλλικών αρχών για παροχή άδειας υιοθεσίας σε μια ομοφυλόφιλη. Η γυναίκα ισχυρίστηκε΄ότι της αρνήθηκαν την άδεια υιοθεσίας λόγω του σεξουαλικού της προσανατολισμού και ότι συνεπώς υπέστη αθέμιτη διάκριση λόγω της ομοφυλοφιλίας της. Το Δικαστήριο κατέληξε ότι η απόφαση των γαλλικών αρχών παραβίασαν την Σύμβαση (παραβίαση της απαγόρευσης διακρίσεων και του δικαιώματος σεβασμού ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής).
31. Η ύπαρξη σχέσεων ανάμεσα σε ομόφυλους αποτελεί κοινωνιολογικό γεγονός σε όλα τα κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης. Η έκθεση θα υπογραμμίσει την σημασία της παροχής σωστής νομικής προστασίας αυτών των σχέσεων.
V. Συμπερασματικές παρατηρήσεις
32. Η έκθεσή μ,ου θα επιβεβαιώσει το δικαίωμα των ΛΟΑΤ για απόλαυση των θεμελιωδών δικαιωμάτων που απολαμβάνει κάθε άλλο πρόσωπο σε ένα κράτους του ΣυμβΕυρ και θα υπογραμμίζει την αναγκαιότητα να προωθηθεί η ανεκτικότητα και η απαγόρευση των διακρίσεων. Θα επιχειρηθεί επίσης να παρουσιαστούν οι παράγονες που εξασφαλίζουν θετικές μεταβολές στις αντιλήψεις και την νομοθεσία σε έναν αριθμό χωρών, καθώς και οι δυσκολίες που αντιμετωπίζονται σε αυτά τα πεδία. Η ανταλλαγή απόψεων στην Επιτροπή με τους ειδικούς θα αποτελέσει ουσιώδη πηγή σχετικών πληροφοριών.
.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου